Wnioski z „Raportu z badania dotyczącego zjawiska odurzania się przez młodzież lekami dostępnymi bez recepty” zrealizowanego na zlecenie Krajowego Biura do spraw Przeciwdziałania Narkomanii przez pracownię Millward Brown w lipcu 2013 roku. Lek. med. Dorota Jung specjalista pediatra

Zjawisko używania przez młodzież leków nasennych i uspokajających z grupy benzodiazepin, leków OTC zawierających dekstrometorfan, pseudoefedrynę, efedrynę i kodeinę w celach pozamedycznych – na podstawie wyników badań przeprowadzonych w V-VI 2013 na zlecenie Krajowego Biura ds Przeciwdziałania Narkomanii w 3 ośrodkach (Warszawa, Katowice, Opole)

3 grupy badanych - farmaceuci (technicy, mgr ) - rodzice młodzieży - młodzież w wieku 15 – 19 lat, która odurzała się przynajmniej 2-krotnie w ciągu 12 m-cy i uczestniczyła w programie profilaktycznym lub terapeutycznym – 18 wywiadów

PROBLEMY OBJĘTE BADANIEM Zmiany w czasie dotyczące zjawiska odurzania się przez młodzież: - skala problemu pozostaje na względnie trwałym poziomie zmiana rodzaju substancji psychoaktywnych (ostatnie 7-8 lat) a) spadek używania marihuany b) wzrost zainteresowania legalnie dostępnymi tzw. dopalaczami - zmiana wzorców przyjmowania substancji - wzrost liczby leków stosowanych w celach „rekreacyjnych”: efedryna, (OTC), xylometazolin, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, leki przeciwhistaminowe

MOTYWY I NAWYKI KORZYSTANIA Z LEKÓW W CELU ODURZANIA SIĘ Profil jednolity – trudny do określenia ale wyłania się obraz „lekomana OTC” * brak kontaktu ze środowiskiem przestępczym (dealerzy nie działają bezpośrednio w środowisku szkolnym) * nie pozostaje pod wpływem patologicznych środowisk rówieśniczych * ma zaburzone relacje rodzinne * poczucie izolacji społecznej - problemy osobowościowe - problemy adaptacyjne - niespełnione aspiracje (własne, rodziców)

- próby samobójcze (lub manifestacja) - szantaż emocjonalny - „krzyk o pomoc” - ucieczka od rzeczywistości * nastolatki z obsesją kontroli masy ciała * eksperymentatorzy – poszukiwacze mocnych wrażeń

SKALA ROZPOWSZECHNIENIA ZJAWISKA I POZIOM ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT ZJAWISKA ODURZANIA SIĘ PRZEZ MŁODZIEŻ Chęć doświadczania odmiennych stanów świadomości od zawsze skłaniała część osób do eksperymentowania ze środkami psychoaktywnymi (zarówno substancjami nielegalnymi ale też produktami dostępnymi w oficjalnym obrocie). Eksperci skupieni przy projekcie nie mają dokładnych danych na temat osób odurzających się – brak statystyk, wynika to z wielu faktów.

PROFIL ŚWIADOMOŚCI Najbardziej świadomą z badanych grup byli: FARMACEUCI - próba zakupu więcej niż 1 opakowania leku - „powracający klient” - zakupy w wieczory weekendowe przez grupy młodzieży Jednocześnie grupa ta informuje, że jest bezkarna: 1) brak rozwiązań prawnych – zakazu sprzedaży tych substancji osobom niepełnoletnim 2) brak regulacji prawnych co do ilości jednorazowo wydawanych preparatów

* ale tu od razu pojawia się problem - konflikt interesów - obawy farmaceutów o bezpieczeństwo własne - oskarżenia o ograniczenie dostępności do leków - wielość aptek - młodzież poszukuje aptek bezproblemowych - narażanie się na moralną odpowiedzialność za skutki niezaradnej odmowy sprzedaży leku * świadomość szkodliwości reklam i promocji leków dostępnych bez recepty * jedyne działanie ograniczające – kontrola nadsprzedaży tych substancji

RODZICE Poziom uświadomienia rodziców zależy częściowo od nasilenia zjawiska w środowisku w jakim obraca się ich dziecko, ale ogólnie wiedza jest powierzchowna mimo deklaracji znajomości tematu Schemat: - rodzic wie, że istnieją narkotyki ale część nie ma świadomości o używaniu leków OTC w celu odurzenia - deklarują umiejętność rozpoznawania zażycia i działania substancji OTC ale wiedza, że ich dziecko to robi jest szokiem - często nieświadomość łatwości dostępu i niskich cen - brak dobrych relacji, rozmów - niefrasobliwość - zaufanie (z wygody? ) - przekonanie znajomości swojego dziecka - ignorowanie symptomów - część rodziców uważa, że eksperymentowanie z używkami jest naturalnym etapem rozwoju człowieka

MŁODZIEŻ Bardzo wysoki poziom świadomości na temat odurzania się lekami i innymi substancjami - nazwy - umiejętność łączenia różnych substancji dla osiągnięcia lepszego efektu - dawki - osiągane rezultaty - kanały pozyskiwania - sposoby zabezpieczenia przed efektami odurzenia i „wpadką” - znajomość szkodliwości działania substancji Wiedza młodzieży – środowiska rówieśnicze, INTERNET – fora, portale (HYPERREAL.INFO, NEUROGROOVE.INFO) * brak wiedzy (nieświadomość wpływu leków na psychikę i późniejsze problemy emocjonalne i osobowościowe)

WNIOSKI EKSPERTÓW Dwa wzorce zachowań charakteryzujące używanie leków w celach pozamedycznych. 1) Leki – używką pierwszego wyboru stosowane do odurzania się (legalność, łatwość dostępu, niska cena, przewidywalny efekt, trudniejsze do bezpośredniego wykrycia przez otoczenie – brak zapachu) 2) Lek jako zastępstwo za substancję właściwą (np. amfetaminę) dla uzyskania efektu odurzenia lub zmniejszenia objawów głodu narkotykowego

PROBLEMY PODNOSZONE PRZEZ ZESPÓŁ EKSPERTÓW - szkodliwość reklam i promocji leków dostępnych bez recepty - niedostateczna wiedza rodziców, opiekunów na temat zagrożeń dla młodzieży * przełożenie odpowiedzialności na szkołę - spotkania z młodzieżą powinny prowadzić osoby kompetentne

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ