l System płatności bezpośrednich w Polsce w latach projekt do konsultacji - z uwzględnieniem specyfiki województwa zachodniopomorskiego Konsultacje społeczne propozycji MRiRW Jarosław Rzepa Członek Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego czerwiec / lipiec 2014 r. 1

l WPR na lata I filar Płatności bezpośrednie II filar PROW 2

l Na wsparcie rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich w Polsce w ramach WPR na lata 2014 – 2020 z budżetu UE zaplanowano kwotę ogółem ok. 32,09 mld EUR, w tym:  na I filar WPR – płatności bezpośrednie ok. 23,5 mld EUR,  na II filar WPR – rozwój obszarów wiejskich 8,6 mld EUR. Dodatkowo z budżetu krajowego zaplanowano na płatności bezpośrednie (płatności do tytoniu) w latach 2015 – 2020 kwotę 180 mln EUR 3

l Poza płatnościami bezpośrednimi, w ramach PROW będą objęci płatnością ONW rolnicy, których gospodarstwa znajdują się na obszarach z ograniczeniami naturalnymi (blisko 56% użytków rolnych w Polsce) proponowana wysokość stawek w ramach tego działania wynosi:  450 PLN/ha dla ONW typ górski,  179 PLN/ha dla ONW typ nizinny – strefa I,  264 PLN/ha dla ONW typ nizinny – strefa II,  264 PLN/ha dla ONW typ specyficzny płatności ONW podlegają degresywności na poziomie gospodarstwa  do 50 ha – 100% płatności,  50,01 – 100 ha – 50% płatności,  100,01 – 150 ha – 25 % płatności. 4

l Poza płatnościami bezpośrednimi, w ramach PROW dostępne będzie również wsparcie w ramach:  Działania rolnośrodowiskowo-klimatyczne,  Rolnictwo ekologiczne. 5

l System płatności bezpośrednich na lata składa się z elementów obowiązkowych, które państwo członkowskie musi wdrożyć oraz elementów dobrowolnych, których stosowanie uzależnione jest od decyzji danego państwa. 6

l Do elementów obowiązkowych w całej UE należą:  jednolita płatność obszarowa,  płatność za zazielenienie,  płatność dla młodych rolników. Spośród elementów dobrowolnych w systemie płatności bezpośrednich MRiRW proponuje wdrożenie w Polsce:  płatności dla małych gospodarstw,  płatności związanych z produkcją,  przejściowego wsparcia krajowego,  płatności dodatkowej. 7

l Podane w niniejszym projekcie systemu płatności bezpośrednich wysokości stawek są wielkościami szacunkowymi obliczonymi w oparciu o przyjęty podział koperty krajowej oraz informacje na temat wielkości gospodarstw w latach ubiegłych 8 Tabela 1. Planowany budżet na płatności bezpośrednie (lata )

l I.ELEMENTY OBOWIĄZKOWE W SYSTEMIE PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH  jednolita płatność obszarowa,  płatność za zazielenienie,  płatność dla młodych rolników. 9

l Rolnik aktywny zawodowo Propozycja: wsparcia nie będą otrzymywać osoby fizyczne lub prawne, które administrują (1) portami lotniczymi, (2) wodociągami, (3) trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, jak również świadczą (4) usługi przewozu kolejowego lub (5) usługi w zakresie obrotu nieruchomościami, nie planuje się rozszerzania listy podmiotów wykluczonych ze wsparcia, proponuje się, aby kwotę płatności bezpośrednich skutkującą automatycznym uznaniem rolnika za aktywnego zawodowo ustalić na maksymalnym poziomie, tj EUR, nie planuje się korzystania z możliwości ustanowienia ogólnej zasady nieprzyznawania płatności podmiotom, dla których działalność rolnicza ma charakter marginalny lub nie stanowi celu głównego (konieczna byłaby weryfikacja tego warunku dla wszystkich rolników). Przewidywany zakres: Szacuje się, że blisko 91% rolników dysponujących łącznie 7,1 mln ha, tj. ok. 51% powierzchni użytków rolnych, zostanie automatycznie uznanych za aktywnych. 10

l Jednolita płatność obszarowa Jednolita płatność obszarowa będzie ustalana corocznie po ustaleniu całkowitej powierzchni kwalifikujących się hektarów zadeklarowanych przez rolników do tej płatności. Szacowana stawka płatności może wynieść:  ok. 110 euro/ha (wariant z płatnościami dodatkowymi), lub  ok. 131 euro/ha (wariant bez płatności dodatkowych ale z degresywnością) 11

l Płatność za zazielenienie (greening) Na finansowanie płatności z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, czyli płatności za zazielenienie, przeznaczone będzie 30% kwoty płatności bezpośrednich, tj. ok. 1 mld EUR rocznie. Szacowana stawka płatności za zazielenienie wynosi ok. 74 EUR/ha. 12

l Zazielenienie będzie realizowane przez: a) trzy praktyki podstawowe: - dywersyfikację upraw, - utrzymanie trwałych użytków zielonych (TUZ), - utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) lub b) praktyki równoważne realizowane poprzez Pakiet rolnictwo zrównoważone oraz Pakiet ochrona gleb i wód w ramach działania rolnośrodowiskowo – klimatycznego PROW 2014 – Gospodarstwa uczestniczące w systemie dla małych gospodarstw będą zwolnione z obowiązku spełniania zazielenienia. 13 Płatność za zazielenienie (greening) – cd.

l Dywersyfikacja upraw  gospodarstwa o powierzchni poniżej 10 ha gruntów ornych (GO) będą zwolnione z obowiązku dywersyfikacji upraw,  gospodarstwa posiadające od 10 do 30 ha GO zobowiązane będą posiadać dwie różne uprawy na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie powinna zajmować więcej niż 75% gruntów ornych,  gospodarstwa posiadające powyżej 30 ha GO zobowiązane będą posiadać przynajmniej trzy różne uprawy na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 95% gruntów ornych. Przewidywany zakres:  ok. 83% gospodarstw może być zwolnionych z obowiązku realizacji dywersyfikacji upraw, co stanowi ponad 34% całkowitej powierzchni gruntów ornych w Polsce,  14% gospodarstw może być objętych obowiązkiem min. 2 upraw, a 3% gospodarstw obowiązkiem posiadania min. 3 upraw. Mając na względzie uwarunkowania klimatyczne i wegetacyjne występujące w Polsce, planuje się, aby okres kontrolny dla oceny spełnienia kryteriów dywersyfikacji upraw przypadał na okres od 15 maja do 15 lipca. 14 Płatność za zazielenienie (greening) – cd.

l Utrzymanie trwałych użytków zielonych  MRiRW proponuje, aby obowiązek utrzymania powierzchni TUZ realizowany był na poziomie kraju.  Jednocześnie, ze względu na brak kompleksowej i aktualnej inwentaryzacji występowania cennych przyrodniczo obszarów w Polsce, proponuje się, aby zakaz przekształcania i zaorywania TUZ cennych przyrodniczo był realizowany wyłącznie na wyznaczonych obszarach położonych w ramach Natura Płatność za zazielenienie (greening) – cd.

l Utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA)  gospodarstwa posiadające ponad 15 ha gruntów ornych będą musiały posiadać co najmniej 5% obszarów proekologicznych, których celem jest ochrona i poprawa różnorodności biologicznej, a od 2017 r. – 7%,  gospodarstwa o powierzchni do 15 ha GO będą wyłączone z obowiązku realizacji praktyki utrzymania obszarów proekologicznych (EFA),  proponuje się umożliwienie wspólnego rozliczania się z praktyki EFA rolnikom, których gospodarstwa znajdują się w bliskiej odległości (w promieniu 15 km; max 10 rolników),  proponuje się ustanowienie w Polsce szerokiej listy obszarów EFA, z wyłączeniem jedynie tych elementów, które nie występują lub występują na niewielką skalę (tarasy, tradycyjne ściany kamienne, systemy rolno – leśne); szczegółowe informacje na temat poszczególnych obszarów EFA zostały określone w załączniku nr 2 do omawianego projektu, 16 Płatność za zazielenienie (greening) – cd.

l Utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) – cd.  zastosowane będą współczynniki ważenia i konwersji służące do wyliczania powierzchni przeliczeniowych obszarów EFA, poprzez pomnożenie rzeczywistej powierzchni elementów liniowych i punktowych obszarów EFA przez określony współczynnik. Przewidywany zakres:  ok. 91% gospodarstw będzie zwolnionych z obowiązku realizacji tej praktyki,  powierzchnia gruntów ornych podlegająca realizacji EFA stanowić będzie ok. 54% całkowitej powierzchni gruntów ornych w Polsce. 17 Płatność za zazielenienie (greening) – cd.

l Płatność dla młodych rolników Płatność dla młodych rolników jest dodatkowym wsparciem przyznawanym corocznie rolnikom aktywnym, spełniającym status młodego rolnika - przez okres nie dłuższy niż 5 lat liczony od dnia założenia gospodarstwa rolnego. Na ten cel planuje się przeznaczyć 2% koperty krajowej. 18

l  płatność dla młodych rolników jest dodatkowym wsparciem przyznawanym corocznie rolnikom aktywnym, spełniającym status młodego rolnika - przez okres nie dłuższy niż 5 lat liczony od dnia założenia gospodarstwa rolnego,  na ten cel planuje się przeznaczyć 2% koperty krajowej, Za młodych rolników uznaje się osoby fizyczne: a) które po raz pierwszy zakładają gospodarstwo rolne jako kierujący gospodarstwem rolnym lub które założyły już takie gospodarstwo rolne w ciągu pięciu lat przed pierwszym złożeniem wniosku w ramach systemu jednolitej płatności obszarowej, oraz b) których wiek w roku składania wniosku nie przekracza 40 lat. Za młodych rolników mogą zostać uznane również osoby prawne, pod warunkiem, że choć jedna osoba fizyczna, spełniająca kryteria młodego rolnika, sprawuje efektywną i długoterminową kontrolę nad osobą prawną (samodzielnie lub z innymi osobami, niekoniecznie „młodymi”). 19 Płatność dla młodych rolników – cd.

l II. ELEMENTY DOBROWOLNE W SYSTEMIE PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH  płatności dla małych gospodarstw,  płatności związane z produkcją,  przejściowe wsparcie krajowe,  płatności dodatkowe. 20

l Płatności dla małych gospodarstw  Proponuje się, aby wysokość wsparcia była obliczana jako suma wszystkich płatności, do których otrzymania rolnik byłby uprawniony, gdyby pozostał w systemie standardowym;  Rolnicy korzystający z tej formy płatności w zamian za trwałe przekazanie gospodarstwa innemu rolnikowi na powiększenie mogą otrzymać rekompensatę z PROW - 120% rocznej płatności, do otrzymania której beneficjent kwalifikowałby się w ramach systemu dla małych gospodarstw w I filarze WPR. Przewidziano na ten cel w projekcie PROW ok. 130 mln EUR. 21

l Płatności dla małych gospodarstw – cd.  Małe gospodarstwa mogą również ubiegać się o środki z II filaru w ramach poddziałania „Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (Restrukturyzacja małych gospodarstw)”. Pomoc będzie przyznawana w postaci premii w wysokości do 60 tys. zł. Przewidywany zakres wsparcia w I filarze*: liczba rolników „kwalifikujących” się do wsparcia - ok. 680 tys. (ok. 50%) całkowita powierzchnia objęta wsparciem - ok. 1,8 mln ha (ok. 13%) *Przyjęto, że maksymalna kwota wsparcia (1250 EUR/gosp.) odpowiada wysokości płatności uzyskiwanej w systemie standardowym przez gospodarstwa o powierzchni 5 ha. 22

l Płatności związane z produkcją Celem wsparcia jest utrzymanie obecnych poziomów produkcji Wsparcie realizowane będzie tylko w sektorach lub regionach w trudnej sytuacji i szczególnym znaczeniu ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych MRiRW planuje przeznaczyć na realizację płatności związanych z produkcją łącznie 15% rocznych kopert finansowych na płatności bezpośrednie, w tym 2% na wsparcie do upraw roślin wysokobiałkowych. Sektory, które mogą być objęte wsparciem: zboża, nasiona oleiste, rośliny wysokobiałkowe, rośliny strączkowe, len, konopie, ryż, orzechy, ziemniak skrobiowy, mleko i przetwory mleczne, nasiona, mięso baranie i mięso kozie, wołowina i cielęcina, oliwa z oliwek, jedwabniki, susz paszowy, chmiel, burak cukrowy, trzcina cukrowa i cykoria, owoce i warzywa oraz zagajniki o krótkiej rotacji Ostateczne wysokości stawek określane będą co roku na podstawie wielkości dostępnej koperty finansowej oraz liczby hektarów lub liczby zwierząt zakwalifikowanych do wsparcia. 23

l  bydło,  krowy,  owce,  kozy,  rośliny wysokobiałkowe,  chmiel,  skrobia ziemniaczana,  burak cukrowy,  pomidory,  owoce miękkie (truskawki i maliny),  len i konopie włókniste. 24 Płatności związane z produkcją – cd. MRiRW proponuje zastosowanie płatności związanych z produkcją w następujących sektorach:

l Płatności do bydła:  na terenie całego kraju,  do zwierząt obojga płci (byki i jałówki)  w dwóch przedziałach wiekowych: 6-8 miesięcy oraz 12 – 24 miesiące - wsparcie dla bydła w wieku od 12 do 24 miesięcy przyczynia się do wsparcia zwierząt, które (w znacznej części) są utrzymywane w gospodarstwach nie posiadających krów mamek (zwierzęta po odstawieniu są odsprzedawane do dalszego opasu w innych gospodarstwach) a wsparcie bydła młodszego (6-8 miesięcy) pozwoli na pośrednie wsparcie również gospodarstw utrzymujących krowy mamki i prowadzące chów w sposób bardziej ekstensywny,  od 3-ciej do 50-tej sztuki w gospodarstwie. Przewidywany zakres wsparcia do bydła: szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 858 tys. sztuk zwierząt (49% krajowego pogłowia w tym wieku), prognozowana stawka: ok. 139 EUR/szt. 25 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do krów:  na terenie całego kraju,  niezależnie od wielkości stada oraz niezależnie od kierunku produkcji (mięsny, mleczny)  do zwierząt w wieku od 36 miesiąca  od 3-ciej do 50-tej krowy w gospodarstwie. Przewidywany zakres wsparcia do bydła: szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok tys. sztuk zwierząt (80% krajowego pogłowia krów w tym wieku), ze wsparcia skorzystałoby ok. 163 tys. rolników, tj. 38% wszystkich gospodarstw utrzymujących krowy prognozowana stawka: ok. 110 EUR/szt. Ponadto, rolnicy utrzymujący w swoich gospodarstwach krowy określonych ras zagrożonych wyginięciem, będą mogli skorzystać ze wsparcia w ramach PROW (Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie). Prognozowana stawka płatności wynosi: PLN/szt 26 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do owiec:  na terenie całego kraju,  do maciorek w wieku od 12 miesięcy  od 10-tej sztuki w gospodarstwie. Przewidywany zakres wsparcia do bydła: szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 152 tys. maciorek (ok 76% całej populacji maciorek w Polsce w wieku co najmniej 12 miesięcy ), ze wsparcia skorzystałoby ok. 3,8 tys. rolników, tj. 49% wszystkich gospodarstw utrzymujących maciorki prognozowana stawka: ok. 30 EUR/szt. Ponadto, rolnicy utrzymujący w swoich gospodarstwach owce określonych ras zagrożonych wyginięciem, będą mogli skorzystać ze wsparcia w ramach PROW (Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie). Prognozowana stawka płatności wynosi: 360 PLN/szt. 27 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do kóz:  na terenie całego kraju,  do samic kóz w wieku od 12 miesięcy  od 10-tej sztuki w gospodarstwie. Przewidywany zakres wsparcia do bydła: szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 30,9 tys. kóz, ze wsparcia skorzystałoby ok. 8,5 tys. rolników, prognozowana stawka: ok. 15 EUR/szt. Ponadto, rolnicy utrzymujący w swoich gospodarstwach kozy określonych ras zagrożonych wyginięciem, będą mogli skorzystać ze wsparcia w ramach PROW (Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie). Prognozowana stawka płatności wynosi: 580 PLN/szt. 28 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do roślin wysokobiałkowych: Wsparcie w tym sektorze będzie przyznawane na podobnych warunkach, jak stosowana od 2010 r. specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, tj. płatność powierzchniowa realizowana na terenie całego kraju. Planuje się zastosowanie przedmiotowej płatności do wszystkich gatunków wspieranych obecnie w ramach wsparcia specjalnego, niemniej jednak trwają jeszcze prace nad potwierdzeniem możliwości zakwalifikowania ich do sektorów wymienionych w przepisach wspólnotowych. Szacowana stawka płatności wyniesie ok. 326 EUR/ha. 29 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do chmielu: Realizacja wsparcia w tym sektorze planowana jest jako płatność powierzchniowa. Proponuje się przyznać płatności do plantacji chmielu wykorzystując w tym celu dotychczasową jej definicję. Wsparciem objęte będą rejony, które zostały wskazane na potrzeby stosowanej certyfikacji, tj. rejon lubelski, rejon wielkopolski oraz rejon dolnośląski. Planowane jest przyjęcie stawki 480 EUR/ha (maksymalna stawka stosowana w UE w poprzednich latach). 30 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do skrobi ziemniaczanej, buraków cukrowych, owoców miękkich oraz pomidorów:  planowana jest realizacja wsparcia w formie płatności obszarowej do powierzchni uprawy. Szacowane stawki płatności wyniosą: ok. 373 EUR/ha (skrobia ziemniaczana), ok. 366 EUR/ha (burak cukrowy), ok. 230 EUR/ha (owoce miękkie), ok. 300 EUR/ha (pomidory). 31 Płatności związane z produkcją – cd.

l Płatności do lnu i konopi włóknistych:  planowana jest realizacja wsparcia w formie płatności obszarowej do powierzchni uprawy.  szacowana wysokość pomocy w tym sektorze wyniosłaby ok. 189 EUR/ha. Zgodnie z danymi GUS uprawą lnu włóknistego w kraju w 2013 r. zajmowało się 502 gospodarstwa rolne, a powierzchnia zasiewów wyniosła 669 ha. Natomiast uprawą konopi zajmowało się tylko 29 gospodarstw rolnych, a powierzchnia zasiewów wynosiła 291 ha. Zgodnie z powyższym całkowita powierzchnia uprawy lnu i konopi włóknistych w 2013 r. wynosiła 960 ha. 32 Płatności związane z produkcją – cd.

l Przejściowe wsparcie krajowe Z uwagi na fakt, że tytoń nie został wymieniony wśród sektorów, które mogą być objęte wsparciem związanym z produkcją w ramach zreformowanego systemu wsparcia bezpośredniego, MRiRW rozważa stosowanie przejściowego wsparcia krajowego w sektorze tytoniu. W przypadku uruchomienia takiego mechanizmu, możliwa byłaby kontynuacja stosowania wsparcia niezwiązanego z produkcją w tym sektorze i przeznaczenie na ten cel łącznie ok. 180 mln EUR w latach Zgodnie z przepisami unijnymi, pomoc ta ma charakter degresywny, tj. co roku dopuszczalny próg procentowy jest mniejszy o 5 punktów procentowych. 33

l Płatności dodatkowe Państwo członkowskie może wykorzystać do 30% rocznej krajowej koperty finansowej na dodatkową płatność obszarową. Płatność ta może być przyznawana do ustalonej przez państwo członkowskie powierzchni kwalifikujących się hektarów we wszystkich gospodarstwach, ale w Polsce w liczbie nie większej niż 30 ha. Płatność dodatkowa pozwala na ukierunkowanie części krajowego pułapu środków na małe i średnie gospodarstwa. Stawka płatności dodatkowych nie może być wyższa niż 65% średniej krajowej płatności na hektar. Na ten cel MRiRW planuje przeznaczyć 8,3% koperty krajowej W przypadku niewprowadzenia płatności dodatkowych konieczne będzie zastosowanie redukcji płatności (degresywność) o co najmniej 5% dla kwot przekraczających 150 tys. EUR jednolitej płatności obszarowej 34

l MRiRW przedstawił dwa warianty wdrożenia płatności dodatkowych (warianty A i B) oraz wariant dla scenariusza, w którym element ten nie jest stosowany (wariant C) 35 Płatności dodatkowe – cd.

l Wariant dla scenariusza, w którym płatności dodatkowe nie są stosowane: Wariant C:  JPO: 131 EUR/ha  płatność za zazielenienie: 74 EUR/ha  JPO + płatność za zazielenienie = 205 EUR/ha. W tym przypadku konieczne będzie zastosowanie redukcji płatności (degresywność) o co najmniej 5% dla kwot przekraczających 150 tys. EUR jednolitej płatności obszarowej, a środki te zostaną przesunięte do PROW Płatności dodatkowe – cd.

l Tab. 2. Szacowane skutki wprowadzenia mechanizmu redukcji płatności 37 Płatności dodatkowe – cd.

l Warianty A i B: Wariant A:  JPO: 110 EUR/ha  płatność za zazielenienie: 74 EUR/ha  JPO + płatność za zazielenienie = 184 EUR/ha Płatność dodatkowa:  w przedziale od 5,01 ha do 10 ha: 20 EUR/ha  w przedziale od 10,01 ha do 30 ha: 80 EUR/ha Wariant B:  JPO: 110 EUR/ha  płatność za zazielenienie: 74 EUR/ha  JPO + płatność za zazielenienie = 184 EUR/ha Płatność dodatkowa:  w przedziale od 3,01 ha do 10 ha: 26 EUR/ha  w przedziale od 10,01 ha do 30 ha: 62 EUR/ha 38 Płatności dodatkowe – cd.

l 39 Tab. 3. Łączne stawki wsparcia w różnych wariantach wdrożeniowych Płatności dodatkowe – cd.

l 40 Wyk. 1. Procentowa zmiana łącznej kwoty (JPO + zazielenienie + płatność dodatkowa) na gospodarstwo w wariantach A i B w stosunku do wariantu C Płatności dodatkowe – cd. Wariant A Wariant B

l 41 Płatności dodatkowe – cd. Wyk. 2. Struktura gospodarstw w Polsce i w województwie zachodniopomorskim

l Wyk. 3. Struktura gospodarstw w województwie zachodniopomorskim 42 Płatności dodatkowe – cd.

l Wyk. 4. Zmiana wojewódzkich kopert w wariantach A i B 43 Płatności dodatkowe – cd. Wariant A Wariant B

l 44 System płatności bezpośrednich w latach Konsultacje do 11 lipca br. Prosimy o przysyłanie uwag na adres:

l Dziękuję za uwagę Jarosław Rzepa Opracowanie: Jarosław Rzepa Mariusz Płocharski 45