Socjolingwistyka Podstawowe terminy i pojęcia dr Monika Rymaszewska w oparciu o: N. Shumarowa (2004) Podstawy socjolingwistyki

Początki Rozwój socjolingwistyki (gł. USA, lata 60.-70. XX w.): D. Hymes, Cz. Ferguson, W. Labov, J.A. Fishman Niemiecki uczony W. von Humboldt (XIX w.), uznany za prekursora współczesnego językoznawstwa: języko rozwijają się tylko w społeczeństwie. Lingwistyka: gł. Ferdinand de Saussure – język jest zjawiskiem społecznym Labov: język jest zawsze fenomenem społecznym, bez społeczeństwa nie może istnieć; lingwistyka ma w swojej istocie charakter społeczny (czyżby zatem termin „socjolingwistyka” był zbędny?)

Wpływ innych dyscyplin naukowych Także: inne dyscypliny lingwistyczne (dialektologia, stylistyka, pragmatyka, leksykologia etc). Duży wpływ etnografii, antropologii kultury, psychologii, filozofii, historii. W wyniku nakładania się zjawisk: Socjologia języka Socjolingwistyka Pragmalingwistyka Etnolingwistyka Antropolingwistyka Lingwistyka antropologiczna Lingwistyka kulturowa

Mowa i język jako fenomen społeczny Socjolingwistyka jako odrębna dziedzina nauki – specyficzny przedmiot badań: mówienie jako reprezentacja języka w określonej ludzkiej społeczności Mowa odzwierciedla indywidualność jednostki, poziom jej kultury, sferę działalności, zainteresowania; a także osobliwość językowej komunikacji jednostki w zależności od jej wieku, wykształcenia, zawodu, warstwy społecznej, płci itp.

Kierunki badań socjolingwistycznych Podejście synchroniczne i diachroniczne. Badanie procesów w rozwoju historycznym; dynamicznie; pokrywa się z obszarem badań historii języka literackiego. S.D. bada historię powstawania języka w relacji do rozwoju społeczeństwa, zmian społeczno-ekonomicznych, zmieniającej się sytuacji politycznej, historycznej, kulturowej narodu Badanie określonych zjawisk w jednej określonej epoce; w statyce; w określonym czasie i miejscu

Aparat pojęciowy socjolingwistyki Sytuacja językowa- całokształt istnienia jednego języka (formy literackiej, społecznych i terytorialnych dialektów) Style funkcjonalne (naukowy, publicystyczny, urzędowy, mowa potoczna etc.) Żargon (także grypsera), dialektyzmy, socjolekt, profesjolekt, gwara, slang, surżyk

Aparat pojęciowy socjolingwistyki Kod językowy Dyglosja, bilingwizm, Przełączanie kodów Wspólnota językowa Środowisko językowe Socjogrupa Norma językowa Uzus języka Odmiana języka (warianty językowe)

Aparat pojęciowy socjolingwistyki Polityka językowa jest częścią polityki narodowej i jest związana ze świadomym wpływem władzy i grup nacisku na język (porównaj: propaganda; program działania naukowców, dziennikarzy, pisarzy) Planowanie językowe Pakiety praw, postanowień, rozporządzeń odnoszących się do problematyki stosowania języka/ów w sferze kultury, nauki, wykształcenia itp.

Aparat pojęciowy socjolingwistyki regulowanie języka Regulowanie języka w celu podtrzymania stabilności w społeczeństwie, sprzyja zachowaniu narodowo-kulturowych wartości. Unikanie „egoizmu językowego” (może doprowadzić do politycznego podziału państwa, por. francuskojęzyczny Quebec w anglojęzycznej Kanadzie).

Kompetencja językowa Noam Chomsky: Wiedza językowa (competence) – znajomość gramatyki; wrodzone schematy, struktury Stosowanie języka/wykonanie (performance) Chomsky nie uwzględnił procesów socjalizacji, społecznych czynników determinujących formowanie się osobowości jako członka społeczności. D. Hymes: władanie językiem to nie tylko gramatyka, ale znajomość warunków, w jakich odbywa się komunikacja Kompetencja komunikacyjna

Zadanie Na podstawie dowolnych materiałów, proszę przygotować praktyczne przykłady dla pojęć omówionych w prezentacji (slajdy 6-9).