dr hab. Marcin Miłkowski, prof. IFiS PAN

Plan wykładu  Argument z wielorakiej realizacji  Odmiany funkcjonalizmu:  maszynowy,  empiryczny,  zdroworozsądkowy…  Analiza funkcjonalna Cumminsa  Mechanicyzm kontra funkcjonalizm  Inne kłopoty funkcjonalizmu…

Funkcjonalizm  Idea: mieć umysł to tyle, co mieć pewną funkcję.  Zwykle stanowisko konkurencyjne wobec teorii identyczności typów (Smarta i Place’a), antyredukcjonistyczne (zwykle jednak fizykalistyczne).  Funkcja rozumiana jako pewna rola w określonym złożonym systemie.

Argument z wielorakiej realizacji  Tę samą funkcję mogą mieć układy o zupełnie różnej strukturze fizycznej.  Dlatego nie można utożsamić własności związanych z funkcjami z własnościami substratu fizycznego; identyczność typów nie jest możliwa z powodu możliwej zmienności substratów.

Różna struktura – ta sama funkcja

Wieloraka realizacja  Argumenty za wieloraką realizacją wg Neda Blocka i Jerry’ego Fodora:  z ekwipotencjalności mózgu (doktryna Lashleya);  z homologii funkcji w ewolucji: różne struktury w biologii realizują te same funkcje (np. oko);  z możliwości istnienia inteligentnych maszyn bez naszej biologii.  Przekonujący może być tylko drugi. Zobaczmy.

Bill Bechtel i Jennifer Mundale: nie tak szybko!  Mózgi są homologiczne, czyli mają podobne struktury i dlatego analogicznym obszarom u różnych zwierząt przypisujemy podobne funkcje!  Mózgi zwierzęce mogą być modelami mózgów ludzkich (por. badania nad hipokampem u szczurów), bo struktury są analogiczne.

Wieloraka realizacja? Chyba nie…  Mapa mózgu Korbiniana Brodmanna powstała na podstawie badań na zwierzętach.

Funkcjonalizm maszynowy  Być umysłem = mieć funkcje obliczeniowe typowe dla maszyny Turinga  Teorię tę pierwszy analizował Hilary Putnam w roku 1960, ale jego prekursorem był Alan Turing już w roku 1950 – z jego testem Turinga

Test Turinga  Jeśli rozmówca nie rozpozna, czy – komunikując się za pośrednictwem interfejsu maszynowego – komunikuje się z maszyną, czy z człowiekiem, to maszyna jest inteligentna, czyli myśli.  Test ma być przeciwko szowinistycznemu przesądowi, że ciało jest istotne.  Kryterium jest funkcjonalistyczne: funkcja komunikowania się może być realizowana inaczej, ale liczy się funkcja, a nie substrat.

Turing: myśleć to komunikować się sensownie  Skąd wiemy, że maszyna myśli? Stąd, że możemy się z nią porozumiewać.  Wg Kartezjusza: niemożliwe!  Test Turinga – jeśli komputer go przejdzie, to myśli.  Do tej pory żaden komputer go nie przeszedł, a większość współczesnych prób to żarty lub zabawki.

Funkcjonalizm maszynowy  X ma umysł wtedy i tylko wtedy, gdy X, przy takich samych wyjściach informacyjnych generuje takie same wyjścia (zachowania), jak istota inteligentna.  Stany maszyny Turinga = def. stany umysłu  stany umysłu można zdefiniować jasno przez odwołanie do wejść, wyjść i innych stanów umysłu  Wada teorii: stany tego rodzaju są zawsze globalne, jak stany maszyny Turinga.

Funkcjonalizm empiryczny (psychofunkcjonalizm)  Ned Block i Jerry Fodor (oraz późniejszy Putnam):  proces mózgowy jest psychiczny, jeśli odgrywa jakąś rolę w działaniu systemu poznawczego  Stany, procesy, własności umysłowe to te, które mają określone role w funkcjonowaniu poznawczym zgodnie z teoriami psychologii poznawczej.  Brak utożsamienia z maszyną Turinga.

Szowinizm psychofunkcjonalizmu?  Ufoludki mogą nie mieć stanów czy procesów umysłowych opisywanych przez ziemską psychologię, więc nie będą mieć odpowiednio zdefiniowanych ról.  Ale: ta koncepcje odwołuje się zawsze do badań empirycznych, więc ma porządne podstawy, w przeciwieństwie do funkcjonalizmu maszynowego, który jest trochę bez pokrycia.

Funkcjonalizm zdroworozsądkowy (analityczny)  Teza: terminy mentalne mają znaczenie, które można scharakteryzować całkowicie przez odwołanie do środowiska, zachowań ORAZ relacji między różnymi stanami mentalnymi.  Ulepszona wersja behawioryzmu i teorii identyczności:  David Armstrong, David Lewis

Parafiańszczyzna funkcjonalizmu analitycznego?  Brak odwołania do badań naukowych, analiza jedynie zdroworozsądkowych pojęć mentalnych, a te mogą się zmieniać.  Można mieć wątpliwości wobec wartości psychologii potocznej (psychofunkcjonaliści mają).

Analiza funkcjonalna  Robert Cummins: mieć funkcję to mieć rolę w złożonym układzie, w którym części i ich organizacja przyczyniają się do zaistnienia określonej funkcji.  Np. serce ma funkcję pompowania krwi, gdyż ma rolę w układzie krążenia itd.  Ale ma też funkcję bicia, czyli wydawania odgłosu. Nie do końca intuicyjne.

Funkcjonalizm ról  Ból: cokolwiek, co odgrywa rolę bólu w organizmie, czyli wytwarzania odpowiednie zachowania przy odpowiednich pobudzeniach nocireceptorów.  Czy funkcjonalizm musi rozumieć role bardzo ogólnie?

Mechanicyzm kontra funkcjonalizm  Wiele elementów układów złożonych opisywanych w analizie funkcjonalnej może nie mieć żadnej faktycznej mocy przyczynowej w systemie, bo analiza funkcjonalna dotyczy tylko tego, co wystarczy do pojawienia się danej funkcji.  Ale do zabicia Kennedy’ego wystarczy odpalić bombę atomową. Tyle że nie to go zabiło.  Innymi słowy: widmo epifenomenalizmu.

Kłopoty funkcjonalizmu  Zarzuty wobec funkcjonalizmu:  Chiński pokój,  Chińczycy jako wielki komputer,  Atak zombie,  Identyczności typów – reaktywacja.

Chiński pokój  Krytyka Johna Searle’a jest wymierzona w mocną sztuczną inteligencję, czyli w tezę funkcjonalizmu maszynowego.  Searle jednak łagodzi stanowisko wobec koneksjonizmu (o dziwo!)

Chiński pokój

Odpowiedzi na zarzut Searle’a  Odpowiedź systemowa:  Searle nic nie rozumie, ale nic dziwnego, bo pojedyncze neurony też nie.  To jest odpowiedź w stylu analizy funkcjonalnej: zwracamy uwagę, że części układu nie robią tego samego, co układ (rozumienie jako własność emergentna).

Odpowiedzi na chiński pokój  Odpowiedź robotyczna  Podłączmy do komputera kamerę lub inne receptory, dajmy mu efektory. Taki robot będzie rozumiał po chińsku.  To odpowiedź bliższa idei psychofunkcjonalizmu.  Według Searle’a symbole mogłyby być tylko na temat bodźców percepcyjnych i reakcji albo na temat przedmiotów i działań. On ich by jednak nie rozróżnił, co wg niego obala odpowiedź robotyczną.

Odpowiedzi na chiński pokój  Odpowiedź z symulatora mózgu:  Zastąpmy karteczki impulsami elektrycznymi, zmniejszmy pokój, aby mieścił się w małej piłce. Jak będzie miał skalę mózgu, to czym właściwie to się będzie różniło od mózgu? (D. Hofstadter i D. Dennett)  (Kolejna odpowiedź psychofunkcjonalisty lub funkcjonalisty ról)  Searle: a po co nam w ogóle wtedy AI?

Chińczycy jako wielki komputer  Ned Block: wyobraźmy sobie, że miliard Chińczyków w sposób skoordynowany replikuje procesy mózgowe Neda Blocka, komunikując się satelitarnie.  Ale czy Chińczycy będą wtedy – nawet jako całość – świadomi?

Atak zombie

Identyczność typów – reaktywacja  Zwolennicy ucieleśnienia (embodied cognition) krytykują funkcjonalizm i podkreślają znaczenie ciała w poznaniu.  Niektórzy idą dalej i jak Tom Polger i Larry Shapiro pokazują, że identyczność typów wcale nie została obalona, a wieloraka realizacja jest bardzo problematyczna!

Zalecane lektury  Searle J.R., Umysły, mózgi i programy, [w:] Filozofia umysłu. Fragmenty filozofii analitycznej, red. B. Chwedeńczuk, Fundacja Aletheia - Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1995, s. 301– 324.  Turing A., Maszyny liczące a inteligencja, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, tłum. B. Chwedeńczuk, Aletheia, Warszawa 1995, s. 271– 300.  J. Fodor i N. Block, Czym nie są stany psychiczne, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, Spacja, Warszawa 1995, s