Propozycja zmian w powiatowym systemie „janosikowego ”

Tło Wśród ekspertów powszechna jest diagnoza o dysfunkcjonalności systemu dochodów komunalnych. ‚Janosikowe’ w dzisiejszej postaci to tylko jedna z wad tego systemu Rząd poprzedniej kadencji zapowiadał radykalną zmianę systemu, której jednak nie zrealizował – jak należy się domyślać – z powodu kryzysu gospodarczego Trudna sytuacja budżetu państwa uniemożliwia reformę systemu dochodów samorządów zachowującą zasadę, iż „nikt nie może na zmianach tracić”

Tło (2) W trudnej sytuacji gospodarczej tracą przede wszystkim te samorządy, których dochody oparte są w większej mierze na źródłach podatkowych, a więc płatnicy ‚janosikowego’ Samorządy, których dochody oparte są w większej mierze na dotacjach i subwencjach, nie ponoszą analogicznych skutków załamania się koniunktury System ‚janosikowego’ dodatkowo pogłębia tę dysproporcję

Strategia (1) Zmian wymaga cały system dochodów komunalnych Wydaje się nam, że nie powinniśmy rezygnować z postulowania zmian o charakterze całościowym, w tym np. nowej konstrukcji systemu wyrównawczego Wyznaczniki systemu wyrównawczego rozmijają się całkowicie z rzeczywistą sytuacją konkretnych samorządów

Przykład dysfunkcji systemu ‚janosikowego’

Przykład dysfunkcji kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej

Strategia (2) System ‚janosikowego’ chociaż stanowi jedynie o ok. 1,5% ogółu dochodów JST, przynosi tak negatywne skutki, że wymaga natychmiastowej reakcji Tak więc musimy sformułować propozycje zmian interwencyjnych, nawet kosztem ich niedoskonałości czy tymczasowości Proponujemy tylko to, co naszym zdaniem, można wprowadzić już teraz Podstawowym celem obecnych propozycji nie jest zbudowanie idealnego systemu, ale zmniejszenie dolegliwości ‚ janosikowego’ dla samorządów, które system ten krzywdzi

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (1) Objęcie jednym systemem bardzo różnych jednostek, w tym powiatów i miast na prawach powiatu, mających różne potrzeby wydatkowe Równoczesny brak podstawowych danych administracyjnych na temat powiatowych i gminnych dochodów miast na prawach powiatu Wynikająca stąd trudność przeprowadzenia podstawowych analiz finansowych

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (2) Odniesienie operacji ‚janosikowego’ do dochodów stanowiących jedynie niewielką część ogółu dochodów Dochody podatkowe stanowią jedynie kilkanaście procent ogółu dochodów jednostek powiatowych i rzeczywiste różnice w wysokości dochodów wyznaczane są przez inne źródła (subwencja oświatowa i dotacje)

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (3) Równoległe istnienie bardzo skutecznego systemu wyrównywania dochodów podatkowych – do 90% średniej krajowej powiatowych dochodów podatkowych – wyższego niż na poziomie gminnym i wojewódzkim Najwyższe stawki obciążenia wpłatami – do 98% już ponad 125% średniej krajowej

Wysokość dochodów w stosunku do średniej Wysokość wpłaty z tytułu subwencji równoważącej % 20% 25% 30% 0% 80% 95% 98% Wysokość wpłat gmin Wysokość wpłat powiatów Podstawowe fakty o „janosiku”

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (4) Kierowanie wypłat subwencji równoważącej zasadniczo na wydatki drogowe -30 % na drogi powiatowe -30% na drogi w miastach na prawach powiatu Niewielkie kwoty przeznaczane na inne wydatki (16%) Znacząca część (24% całości) przeznaczona na korekty systemu, co powoduje martwy obieg pieniądza (ok. 1/3 środków wraca do płatników)

Nasze propozycje dotyczące poziomu powiatowego (1) Przeniesienie na budżet państwa odpowiedzialności finansowej za podstawowe utrzymanie dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu (30% dzisiejszej powiatowej subwencji równoważącej). Zadanie to w istocie swojej jest zadaniem zleconym, a nie własnym, i nie powinno być finansowane z opodatkowania dochodów własnych powiatów

Wstępna propozycja nowego finansowania dróg w miastach (1) Możliwym nowym źródłem finansowania utrzymania dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu mogłyby być środki dzisiejszej ‚rezerwy drogowej subwencji’ (art. 26 udjst) Rezerwa ta wyniosła w 2012 r. 336 mln zł Nasza wstępna propozycja nowelizacji udjst w tym zakresie zakłada przywrócenie instytucji części drogowej subwencji ogólnej, przeznaczonej jednak jedynie na finansowanie dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu

Wstępna propozycja nowego finansowania dróg w miastach (2) Proponujemy zachować rezerwę z art. 26 na finansowanie przepraw promowych i zdefiniować nową subwencję drogową kwotowo w dzisiejszej wysokości środków przeznaczanych na finansowanie dróg w miastach na prawach powiatu Nasza propozycja w tym zakresie wymaga uzgodnienia z innymi samorządami

Nasze propozycje dotyczące poziomu powiatowego (2) Zasadnicze – o 50% - zmniejszenie wysokości wpłat (z nieco ponad 1 mld do nieco ponad 500 mln zł) Utrzymanie dzisiejszej wysokości wypłat związanych z drogami powiatowymi i brakiem w powiecie urzędu pracy Zmniejszenie o 50% wypłat związanych z wydatkami na rodziny zastępcze, ponieważ niedawne zmiany prawne przeniosły 50% kosztów na poziom gminny Zmniejszenie o ok. 2/3 środków rezerwowanych na korekty systemu

Skutki dla powiatów Mazowsza

Skutki dla beneficjentów systemu Zmiana sposobu finansowania dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu bez zmniejszenia poziomu finansowania Zmniejszenie o 50% wypłat związanych z wydatkami na rodziny zastępcze (dotyczy 9% powiatowej subwencji równoważącej, czyli dzisiaj ok. 100 mln zł) Utrzymanie poziomu pozostałych wypłat (drogi powiatowe, brak powiatowego urzędu pracy) Radykalne obniżenie sztucznych przepływów finansowych dzięki zmniejszeniu o ok. 1/3 środków przeznaczonych na korekty systemowe (dzisiejszy tytuł 5. powiatowej subwencji równoważącej)

Zakres potrzebnych uzgodnień Każdy z poziomów ‚janosikowego’ ma własną specyfikę, nie należy dążyć do sztucznego ujednolicania naszych propozycji Dobrze byłoby jednak aby propozycje te były systemowo podobne

Zakres potrzebnych uzgodnień – propozycje (1) W naszych propozycjach proponujemy jednolite zmniejszenie stawek wpłat przy zachowaniu dzisiejszych progów Tylko taki wzór zmian przynosi równe ulgi dla płatników janosikowego Wydaje się nam, iż w sytuacji pilnej interwencji, a nie całościowej zmiany systemu, jest to rozwiązanie najbardziej właściwe

Zakres potrzebnych uzgodnień – propozycje (2) Zastanawiamy się, czy potrzebne są progi ostrożnościowe. Lepszym chyba rozwiązaniem jest takie sformułowanie podstawowej formuły wpłat, które nie prowadzi do wpłat przekraczających pewien poziom dochodów. Za taki poziom uważamy 30% dochodów podatkowych (to już jest spełnione na poziomie gminnym) Nasza propozycja redukuje wpłaty powiatowe do analogicznego poziomu

Nasze sugestie dotyczące poziomu gminnego Wpłaty na tym poziomie są najmniej dotkliwe Wydaje się nam, że wystarczającą zmianą jest dostosowanie wysokości wpłat do kwot rzeczywiście rozdzielanych w ramach gminnej subwencji równoważącej, co powinno zmniejszyć wysokość wpłat – w zależności od roku – od 20 do 40% Proponujemy konkretne zapisy nowelizujące ustawę o dochodach jst, zmniejszające proporcjonalnie wpłaty wszystkich płatników gminnych i nie zmieniające obecnych kwot gminnej subwencji równoważącej

Efekty naszej propozycji na poziomie gminnym w warunkach 2013 r. Propozycja ta przyniosłaby w 2013 r. zniżkę wysokości wpłat gminnych o co najmniej 20,5% W województwie mazowieckim wpłat dokonuje 26 gmin na łączną kwotę 363 mln zł Nasza propozycja oznacza zmniejszenie tych wpłat o co najmniej ok. 76 mln zł, do poziomu ok. 286 mln zł

Efekt zmian (1)

Efekt zmian (2)

Efekt zmian (3)

Nasze sugestie dotyczące poziomu wojewódzkiego (1) Wspieramy starania Marszałka Województwa Mazowieckiego i uważamy głos Województwa za decydujący w kwestii formułowania propozycji zmian ustawowych, gdyż jest ono jednostką najbardziej pokrzywdzoną przez dzisiejszy system Sugerowalibyśmy zwrócenie uwagi na absurdalną formułę wyznaczania tzw. kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej, należnych obecnie wszystkim 12 województwom o liczbie mieszkańców poniżej 3 mln. W 2013 r. przeznacza się na ten cel zł.

Nasze sugestie dotyczące poziomu wojewódzkiego (2) Podwyższenie stopy podstawowego wyrównania dochodów podatkowych z dzisiejszych 72% średniej do np. 90% średniej krajowej (kosztem kwot uzupełniających) pozwoliłoby merytorycznie uzasadnić radykalne obniżenie wpłat wojewódzkich