PIELĘGNACJA STOPY CUKRZYCOWEJ I OWRZODZENIA PODUDZI Warszawski Uniwersytet Medyczny Wydział Nauki o Zdrowiu Zakład Pielęgniarstwa Społecznego PIELĘGNACJA STOPY CUKRZYCOWEJ I OWRZODZENIA PODUDZI Zofia Sienkiewicz, Agnieszka Cyrych Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

WSTĘP Cukrzyca to epidemia XXI wieku! To poważny problem społeczno-ekonomiczny o globalnym zasięgu, dotyczący coraz większej liczby osób. Kluczowym postępowaniem mającym na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy i jej ewentualnych powikłań, jest przede wszystkim edukacja i profilaktyka W Polsce u pacjentów z cukrzycą najczęstszym powodem amputacji są rozwinięte powikłania cukrzycy. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

DANE STATYSTYCZNE W Polsce wykonuje się rocznie 8 amputacji z powodu zespołu stopy cukrzycowej na 100 tys. mieszkańców, w Danii – 2, a w Hiszpanii i Holandii – po 1 Koszt hospitalizacji pacjenta z powodu leczenia stopy cukrzycowej wynosi średnio 4393,50 PLN za hospitalizację i jest 5 razy większy niż leczenie samej cukrzycy (według Narodowego Funduszu Zdrowia) Na świecie liczba chorych na cukrzycę wzrosła o 5 mln tylko w ciągu jednego roku, z 366 mln w 2011roku do 371 mln w 2012 roku, a w Polsce przekroczyła 3 miliony i nasz kraj znajduje się procentowo na 4 miejscu wśród 55 krajów w Europie. Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (International Diabetes Federation, IDF) szacuje, że do roku 2030 liczba osób chorych na cukrzycę sięgnie 552 mln

DEFINIOWANIE CUKRZYCY Cukrzyca to choroba, w której dochodzi do zaburzeń poziomu glukozy we krwi (zaburzeń gospodarki węglowodanowej) spowodowanych niedoborem insuliny lub jej nieprawidłowym wykorzystaniem przez komórki. Podwyższona glikemia- hiperglikemia, powoduje uszkodzenie małych naczyń krwionośnych oraz dużych tętnic. Doprowadza do zaburzeń ukrwienia oraz uszkodzenia wielu narządów Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

POWIKŁANIA Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

Zespół stopy cukrzycowej POWIKŁANIA CUKRZYCY Mikroangiopatie- procesy zwyrodnień w bardzo małych naczyniach i włośniczkach Makroangiopatie- procesy polegające na przyśpieszonym „stwardnieniu” tętnic Zespół stopy cukrzycowej Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

doprowadzające do owrzodzenia podudzi Zmiany w naczyniach doprowadzające do owrzodzenia podudzi http://www.realage.com/health_guides/DVT/img/DVT_art_v1.jpg Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZASADY PIELĘGNACJI STÓP W CUKRZYCY www.poradnikzdrowie.pl Należy codziennie oglądać swoje stopy z użyciem lusterka i zwracać uwagę na: podeszwową część stopy, paznokcie, przestrzenie między palcami Pozwala to na wczesne wykrycie zmian, ewentualnie rozpoczęcie leczenia i zapobiegnie powstawaniu powikłań Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZASADY PIELĘGNACJI STÓP DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ codziennie przed kąpielą należy oglądać wierzch, spód stopy i przestrzeń między palcami w celu wykrycia uszkodzeń (w razie trudności posłuż się lustrem lub poproś o pomoc najbliższych), myj stopy w letniej, bieżącej wodzie (37°C) z mydłem, dbaj o to, aby twoje stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie między palcami, Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZASADY PIELĘGNACJI STÓP DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ do pielęgnacji stóp nie używaj żadnych ostrych przyborów, urządzeń elektrycznych ani środków chemicznych, do skracania paznokci używaj tylko pilnika, stwardniałą skórę i nagniotki usuwaj tylko przy użyciu pumeksu, jeśli skóra jest zbyt sucha - używaj kremu nawilżającego, a jeśli nadmiernie wilgotna - pudru do stóp, nie używaj drażniących kremów Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZASADY PIELĘGNACJI STÓP DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ codziennie zmieniaj skarpetki (powinny być bawełniane lub wełniane), nigdy nie chodź boso (zwłaszcza na plaży), nigdy nie zakładaj butów na gołe stopy do ogrzania stóp nie używaj termoforu ani poduszki elektrycznej, zamiast tego zakładaj ciepłe skarpety za każdym razem przed włożeniem butów na nogi sprawdzaj wewnętrzną wyściółkę butów wkładając do nich rękę noś tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZASADY PIELĘGNACJI STÓP DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ Nie chodź nigdy boso! Nie narażaj stóp na skaleczenia! Nie zbliżaj nóg do grzejników! Nie myj stóp w gorącej wodzie! U około 15 procent przewlekle chorych na cukrzyce rozwija się zespół stopy cukrzycowej, z czego 5-15 procent przypadków wymaga amputacji kończyn Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

MYCIE STÓP Należy codziennie myć stopy w wodzie o temperaturze nie przekraczającej 37 stopni C bardzo krótko około 2-3 minuty Środek do mycia stóp powinien mieć pH neutralne dla skóry (około 5,5), co pozwoli na zachowanie kwaśnego odczynu warstwy ochronnej skóry i nie zaburzy regularnego odtwarzania. Powinien zawierać składnik antyseptyczny, działający leczniczo na zmiany skórne stóp ( nie zaleca się stosowania szarego mydła, które ma wysokie pH i odtłuszcza mocno skórę oraz może przesuszać Absolutny zakaz moczenia stóp! Maceracja (rozmiękczenie) skóry w wyniku długiego moczenia może uszkodzić naskórek i spowodować rozprzestrzenienie się istniejącego procesu zapalnego a nigdy nie wiadomo na jakim etapie zostaną uszkodzone naczynia i zakończenia nerwowe Przestrzenie między palcami po każdym umyciu stóp należy dokładnie osuszać delikatnym ręcznikiem Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

PIELĘGNACJA PAZNOKCI Należy regularnie skracać paznokcie co 4-6 tygodni Bezpiecznie skracać paznokcie bez uszkodzeń naskórka i walu paznokciowego, przy użyciu jednorazowych pilników, najlepiej papierowych Nie używać ostrych narzędzi i obcinaczy! Przy problemach z samodzielnym skracaniem paznokci poprosić kogoś z rodziny lub skorzystać z pomocy specjalisty Długość paznokcia dostosować do jego kształtu, tak aby paznokieć chronił opuszek Smarować paznokcie środkami pielęgnacyjnymi, ponieważ płytka paznokciowa potrzebuje nawilżenia i natłuszczenia podobnie jak skóra stóp Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

PROFILAKTYKA PRZECIWGRZYBICZA Chorzy na cukrzycę ze względu na silne predyspozycje do zakażeń powinni ją stosować nieustannie Przy korzystaniu z basenów, sal gimnastycznych, sauny, gdzie występuje większe ryzyko zakażeń grzybiczych, zaleca się stosowanie środków antyseptycznych na skórę stóp i paznokci Codzienna dezynfekcja butów i obuwia domowego Zakażeniom grzybiczym sprzyja w przypadku niewłaściwej pielęgnacji: noszenie rajstop lub skarpet wyłącznie z włókien elastycznych niewłaściwy dobór środków do pielęgnacji np. mydło zasadowe, tłuste kremy) Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

PROFILAKTYKA PRZECIWGRZYBICZA Zagrożenia Urazy mechaniczne płytki paznokciowej, szczególnie krwiaki podpaznokciowe powstałe w wyniku noszenia zbyt ciasnego obuwia lub w wyniku uderzenia Noszenie butów na gołą stopę Noszenie butów ze sztucznych materiałów Mierzenie butów bez skarpet i stopek Korzystanie z wypożyczonych butów na kręgielniach i z łyżew na lodowiskach Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

PROFILAKTYKA PRZECIWGRZYBICZA Skarpety Należy codziennie zmieniać a w razie potrzeby częściej Powinny być wykonane z materiałów naturalnych np. z bawełny lub z włókna bambusowego Powinny być bezszwowe i nieuciskające lub palczatki Gdy są z wełny powinny być o gładkim splocie, ponieważ gruby może uciskać skórę Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

PROFILAKTYKA PRZECIWGRZYBICZA Buty Powinny być wygodne, czyli dobrane do warunków anatomicznych stopy pod względem długości, szerokości i wysokości podbicia, zaleca się buty o wysokiej cholewce i wykonane z materiałów naturalnych Powinny być przeznaczone dla wrażliwych stóp, z wkładką zdrowotną, amortyzującą, z obcasem amortyzującym wstrząsy, z elastyczną cholewką itp. Powinny być codziennie dezynfekowane Przed ubraniem powinny być sprawdzone dłonią czy w środku nie znajduje się ciało obce Niewskazane jest noszenie butów na wysokim obcasie Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZEWNĘTRZNE CZYNNIKI RYZYKA ZESPOŁU STOPY CUKRZYCOWEJ Powtarzające się minimalne, mechaniczne uszkodzenia Uszkodzenia termiczne Nieprawidłowe zabiegi kosmetyczne Niedostateczna wiedza o cukrzycy Nacisk podeszwy, niewygodne uciskające obuwie, bieganie, spacerowanie Moczenie w gorącej wodzie lub odmrożenia Nieprawidłowe obcinanie paznokci Uszkodzenie skóry po modzelem Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZESPÓŁ STOPY CUKRZYCOWEJ Według WHO to występowanie infekcji, owrzodzenia i/lub destrukcji tkanek głębokich stopy w połączeniu z obecnością zaburzeń neurologicznych i choroby naczyń obwodowych w kończynach dolnych o różnym stopniu zaawansowania Obraz zmian patologicznych może być spowodowany długo nierozpoznaną cukrzycą nieleczonymi zaburzeniami metabolicznymi nieregularnym przyjmowaniem leków nieprzestrzeganiem odpowiedniej diety niewłaściwą pielęgnacją stóp Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

ZESPÓŁ STOPY CUKRZYCOWEJ Uszkodzenie stóp chorych na cukrzycę można podzielić na trzy rodzaje: zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej, zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej, zespół stopy cukrzycowej mieszanej Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej (spowodowany jest miażdżycą tętnic i tętniczek, zmianami stwardnieniowymi i zwyrodnieniowymi dużych naczyń krwionośnych, oraz naczyń włosowatych w obrębie stopy) Objawy: skóra stóp sucha, gładka , lśniąca i napięta, zanik podskórnej tkanki tłuszczowej, utrata włosów w obrębie stopy i palców oraz hiperkeratoza płytki paznokciowej, w czasie unoszenia stóp, stają się blade, a podczas opuszczania obserwuje się zasinienie i stopy są zimne. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej jest wynikiem upośledzenia unerwienia stopy, Neuropatia cukrzycowa w obrębie stopy charakteryzuje się: zmniejszoną lub całkowitą utratą czucia, brakiem odczuwania bólu, temperatury, Chory może mieć wyczuwalne tętno tylko na tętnicy piszczelowej tylnej i grzbietowej stopy. Zmiany degeneracyjne nerwów obwodowych kończyn dolnych powodują podwyższenie progu bólowego, co może prowadzić do powstawania urazów, których skutkiem mogą być owrzodzenia. Postępująca neuropatia powoduje: zanik receptorów nerwowych w mięśniach stopy, nieprawidłowe obciążenia struktur stopy tworzenie się modzeli w okolicy głów kości śródstopia, upośledzenie czynność gruczołów potowych, co nasila powstawanie pęknięć i szczelin Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

zespół stopy cukrzycowej mieszanej Ta postać jest najczęstsza, niestety daje gorsze rokowania niż poprzednie a pacjenci są najbardziej narażeni na amputacje kończyn na różnych wysokościach. W obrębie tych rodzajów zespołu stopy cukrzycowej istotną rolę odgrywa zakażenie i zaburzenia metaboliczne cukrzycy. Te czynniki zmieniają pomyślne rokowanie. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

SYGNAŁY ALARMOWE zaburzenia czucia, drętwienie palców stóp, uczucie tzw.„wędrujących mrówek”, brak wrażliwości na ból i temperaturę, występowanie bólu kłującego i piekącego, sucha i łuszcząca się skóra, swędząca i pękająca, grzybica skóry i paznokci stóp, trudno i długo gojące się rany, deformacja palców stóp, uczucie gorąca, obrzęki grzbietu stopy. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

GDY W GABINECIE ZAUWAŻYSZ?! Poinformuj o potrzebie konsultacji u specjalisty Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

w opiekę diabetologiczną PODSUMOWANIE Cukrzyca stanowi wyzwanie, któremu sprostać nie jest łatwo, ale jest to możliwe przy współpracy wszystkich partnerów zaangażowanych w opiekę diabetologiczną i przekazywaniu jasnych informacji wskazujących kierunek działania. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

PODSUMOWANIE Cukrzyca powoduje frustracje związane z nieuleczalnością choroby. Pacjenci nie dostrzegają jej podstępności, ponieważ objawy są niejednoznaczne i rozpoznawane zbyt późno. Zmienny przebieg choroby, doprowadza do zmiany nastrojów i predysponuje do stanów depresyjnych, które mają wpływ na cały proces terapeutyczny. Osiągnięcie sukcesu w edukacji utrudniają pojawiające się problemy psychologiczne Działania profilaktyczne należy wdrażać jak najwcześniej, ponieważ właściwa kontrola i pielęgnacja stóp opóźnia powstanie zespołu stopy cukrzycowej lub może jej całkowicie zapobiec. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

Dziękuję za uwagę acyrych@wp.pl Tel. 668-618-197 Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

BIBLIOGRAFIA Fox Ch., Judd S., Sonksen P.: Wszystko o cukrzycy. Przewodnik pacjenta, Książka i Wiedza, 2005r. Grzeszczak W.: Nefropatia cukrzycowa, Via Medica, 2003t-. Gumułka W,S.: Rewerski W., Encyklopedia zdrowia, PWN, 2001. Kawczyńska - Butryn Z.: Podstawy pielęgniarstwa rodzinnego, PZWL, 1995r. Koch-Heintzeler D., Puhl W.: Cukrzyca. Pytania i odpowiedzi, Astrum, 2006r. Kokot F., Tatoń J.: Choroby wewnętrzne, PZWL, 2004r. Kozłowska-Wojciechowska M.: Medycyna Rodzinna, Borgis Sp. z o.o., 1998r. Łysiak-Szydłowska W.: Żywienie kliniczne, Via Medica, 2000r. Saudek C, Woodruff S.: Jak zapobiegać cukrzycy, Klub dla Ciebie, 2004. Tatoń J., Czech A.: Diabetologia, PZWL, 2001r. Tatoń J.: Jak żyć z cukrzycą wymagającą wstrzyknięć insuliny, PZWL, 2001. Tatoń J.: Poradnik dla osób z cukrzycą typu 2, PZWL, 2002, Watkins P.J.: ABC Cukrzycy, Via Medica 2004. Widomska-Czekajska T.: Górajek-Jóźwik J., Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL, 1996r. Woschnagg H., Exel W.: Jak interpretować wyniki badań, Diogenes, 2000. Konferencja Naukowa „ZAGADNIENIA PODOLOGICZNE W GABINECIE KOSMETYCZNYM” Warszawa 2014

Adresy międzynarodowych stowarzyszeń diabetologicznych: Polskie Stowarzyszenie Diabetyków ul. Chodkiewicza 9/11 85-065 Bydgoszcz British Diabetic Association 10 Queen Anne Street, London WIM OBD Wieka Brytania European Association for the Study of Diabetes Auf’m Hennekamp 32 4000 Dusseldorf 1 Niemcy International Diabetes Federation Internationa; Association Centre 40 rue washington B-1050 Bruxelles Belgia