PORTUGALIA KL. II B GIM.

Portugalia, Republika Portugalska (port. Portugal, wym Portugalia, Republika Portugalska (port. Portugal, wym. [puɾtuˈɣaɫ]; oficjalna nazwa República Portuguesa) – państwo europejskie położone w zachodniej części Europy Południowej na południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego. Jest najdalej wysuniętym na zachód państwem Europy, od północy i wschodu graniczy z Hiszpanią, a od zachodu i południa Portugalię oblewają wody Oceanu Atlantyckiego. Dodatkowo w skład Portugalii wchodzi szereg wysp położonych na Oceanie Atlantyckim, w tym Archipelag Azorski (Açores) i Madera (Madeira). Jest członkiem Unii Europejskiej oraz NATO

Geografia Powierzchnia: ląd: 91 951 km² woda: 440 km² całkowita: 92 391 km² Długość granic lądowych: Hiszpania: 1214 km całkowita: 1214 km Długość wybrzeża: całkowita: 1793 km Najwyższy punkt: Montanha do Pico: 2351 n.p.m. Najniższy punkt: Ocean Atlantycki 0 m n.p.m. Największe miasta: Lizbona: 600 000 Porto: 263 000 Braga: 170 858 Coimbra: 148 470 Setúbal: 114 000

KLIMAT Typ klimatu: Śródziemnomorski Portugalia położona jest w strefie klimatu śródziemnomorskiego oceanicznego. Zimą występują wyraźne różnice między północą a południem kraju. Na wysuniętym najdalej na południe Algarve zdarzają się wtedy często ciepłe, słoneczne dni, a osłonięte plaże południa pozwalają się opalać przez cały rok. Wieczory bywają chłodne, ale nie na tyle, aby zrazić turystów. W okolicach Lizbony zima jest łagodna, ale nieprzewidywalna – na przemian występują dni słoneczne i deszczowe. W centrum i na północy zimy bywają deszczowe i chłodne, ale nie mroźne. Okresy deszczu są przerywane rozpogodzeniami. W górach jest zdecydowanie zimniej. Pokrywa śnieżna utrzymuje się od listopada do lutego w Serra da Estrela oraz w pasmach górskich na północy i wschodzie. Zima trwa krótko – od listopada/grudnia do lutego/marca, ze średnią temperaturą 12 °C. W całym kraju zaczyna być cieplej w maju i czerwcu, a wysoka temperatura utrzymuje się do września. Z wyjątkiem Algarve noce bywają chłodne nawet w lecie, zwłaszcza na wybrzeżu Cascais i Estorilu niedaleko Lizbony. Na wybrzeżu zachodnim woda w Atlantyku jest przeważnie chłodna (22 °C) do lipca. Na południu ogrzewa się wcześniej. W lecie w całym kraju panują upały. Na północy bywa tak samo gorąco, jak na pozostałym obszarze, ale występuje większe prawdopodobieństwo deszczu. Na niektórych terenach w głębi lądu spiekota staje się trudna do wytrzymania – w Alentejo i górnym Douro słupek rtęci często utrzymuje się przez dłuższy czas na poziomie 40 °C. Algarve latem jest umiarkowanie gorące (31 °C), dzięki chłodnym wiatrom zachodnim.

USTRÓJ POLITYCZNY Portugalia jest republiką o parlamentarno-prezydenckim systemie rządów. Obowiązująca konstytucja jest z 1976 roku. Głową państwa jest prezydent i jest on wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5 lat. Może być wybrany na najwyżej dwie kadencje. Przy prezydencie działa ciało doradcze – Rada Państwa. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowe Zgromadzenie Republiki. Składa się z 230 deputowanych wybieranych na 4 lata w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim oraz proporcjonalnym. Rząd jest naczelnym organem administracji publicznej. Portugalska scena polityczna od rewolucji goździków jest zdominowana przez dwie partie wywodzące się z ruchu socjalistycznego: Lewicową Partię Socjalistyczną, w skrócie PS. Centrową/centroprawicową Partię Socjaldemokratyczną, w skrócie PSD. Obok tych partii występują również inne mniejsze mające swych przedstawicieli w parlamencie: Chrześcijańsko-demokratyczną i centrową/centroprawicową Centrum Demokratyczne i Społeczne – Partia Ludowa, w skrócie CDS/PP. Partię Ekologistyczną „Zieloni”, w skrócie PEV. Portugalską Partię Komunistyczną, w skrócie PCP. koalicję kilku małych partii o radykalnie lewicowej proweniencji pod nazwą Blok Lewicy, w skrócie BE.

Ludność Portugalii (według spisów powszechnych) DEMOGRAFIA W XIII w. Portugalię zamieszkiwało około 1 mln lub nieco więcej osób. Po gwałtownym spadku zamieszkującej ten obszar liczby ludności w stuleciu następnym, w XV w. liczba ta ponownie wzrosła do około 1 miliona. Przeciętna gęstość ludności w późnośredniowiecznej Portugalii wynosiła około 11 osób na km². Powszechny spis ludności przeprowadzony w 2001 roku wykazał, że populacja Portugalii wynosiła wówczas 10 356 117 mieszkańców (z czego 51,7% to kobiety). Na koniec pierwszej dekady XXI w. szacowało się tę liczbę na około 10,6 milionów i większość przyrostu naturalnego ma miejsce za sprawą imigrantów. Według danych na rok 2008 jedna czwarta z 440 tysięcy imigrantów pochodzi z Brazylii (106 tys.). Kolejne miejsca zajmują Ukraina (53,5 tys.), Republika Zielonego Przylądka (51,5 tys.), Rumunia (28 tys.), Angola (27,5 tys.) i Gwinea-Bissau (24,5 tys.). Ludność Portugalii (według spisów powszechnych) Lata Ludność 1864 4 188 419 1950 8 510 240 1890 5 049 729 1960 8 851 240 1911 5 969 056 1970 8 648 369 1920 6 032 991 1981 9 833 041 1930 6 825 883 1991 9 862 540 1940 7 722 152 2001 10 356 117

SPORT Piłka nożna jest najpopularniejszym sportem w Portugalii. W kraju organizuje się zarówno amatorskie mecze lokalne, jak i światowej klasy spotkania na profesjonalnym poziomie. Największą legendą portugalskiej piłki nożnej pozostaje Eusébio, choć na świecie uznaniem cieszą się także Luís Figo i Cristiano Ronaldo – obaj są zdobywcami tytułu Piłkarza Roku FIFA, oraz trenerzy: José Mourinho, Carlos Queiroz, Manuel José i André Villas-Boas. Największymi klubami sportowymi w Portugalii są: SL Benfica (Sport Lisboa e Benfica), FC Porto (Futebol Clube do Porto) oraz Sporting CP (Sporting Clube de Portugal). Kluby te często określane są jako „os três grandes”, czyli „wielka trójka”. Surfing i bodyboarding są bardzo popularne w Portugalii. Ericeira (okolice Lizbony) zajęła 3. miejsce w rankingu Top 10 najlepszych miejsc do surfowania na świecie (według magazynu Sunday Times, 2010 rok). W Portugalii odbywają się też zawody surfingowe Quiksilver Pro Portugal. Najważniejszym wyścigiem kolarskim w Portugalii jest Volta a Portugal. Portugalia znana jest także z wyścigów samochodowych Rally de Portugal i Rali Vinho da Madeira ; oraz motorowego wyścigu Motorcycling Grand Prix (Estoril). Najbardziej znanym portugalskim kierowcą rajdowym jest Tiago Monteiro. W Portugalii znajduje się ponad 70 pól golfowych rozsianych po całym kraju. Najwięcej z nich jest w regionie Algarve oraz w okolicach Lizbony. W Vilamoura (Algarve) odbywa się prestiżowy turniej golfowy Portugal Masters, należący do PGA European Tour. W centrum i na południu Portugalii można jeszcze obejrzeć tourada à corda, czyli walkę z bykiem przytrzymywanym na linie. W północnej części Portugalii powstała oryginalna sztuka walki – Jogo do Pau, polegająca na walce z przeciwnikiem przy pomocy długiego kija.

KUCHNIA NARODOWA Pastéis de nata Kuchnię portugalską cechuje zróżnicowanie. Łatwy dostęp do morza zagwarantował bogactwo ryb i skorupiaków, na których bazują potrawy z regionów nadmorskich, natomiast w centralnej części kraju dominują dania mięsne i sery. Wiele produktów Portugalczycy zawdzięczają najeźdźcom: Rzymianie pozostawili po sobie pszenicę, winną latorośl, figi, oliwki i migdały, natomiast Maurowie – ryż, owoce cytrusowe, szafran oraz zamiłowanie do ciast z miodem, migdałami i figami. Dzięki morskim ekspedycjom, portugalska kuchnia wzbogaciła się o rozmaite przyprawy z Indii i Dalekiego Wschodu, m.in. pieprz, cynamon, goździki i gałkę muszkatołową, oraz afrykańskie papryczki piri piri. Pastéis de nata Przywieziono także egzotyczne owoce, pomidory, ziemniaki, kukurydzę oraz kakao. Narodową potrawą Portugalii jest bacalhau, solony i suszony dorsz, którego podobno można przyrządzić na 365 sposobów, czyli tyle, ile jest dni w roku. Każdy z regionów ma swój unikatowy sposób jego przyrządzania. Innym, równie popularnym daniem są grillowane sardynki (port. sardinhas grelhadas). Każdy region kraju posiada swoją tradycyjną potrawę. Na przykład w Aveiro są to słodkie ovos moles, natomiast w Algarve cataplana, czyli owoce morza, duszone w specjalnym, miedzianym naczyniu z przykrywką. Na północy kraju popularna jest caldo verde – zielona zupa z ziemniaków, a na Azorach – cozido das Furnas – jednogarnkowe danie duszone w gorącej ziemi, tuż nad parującymi źródłami wulkanicznymi. Lizbona szczyci się pastéis de Belém (pastéis de nata), czyli babeczkami z budyniowym nadzieniem, posypanymi cynamonem i cukrem pudrem, a Porto – tripas à moda do Porto, czyli flaczkami z białą fasolą.

ARCHITEKTURA Charakterystyczny dla Portugalii jest styl manueliński, cechujący się ozdobną ornamentyką o motywach orientalnych i morskich (np. liny okrętowe, fale, koniki morskie czy koralowce). Styl ten powstał w okresie wielkich odkryć geograficznych, dokonywanych przez Portugalię, pod rządami króla Manuela I. Znakomitymi przykładami stylu manuelińskiego są: Klasztor Hieronimitów i Torre de Belém w Lizbonie oraz Klasztor Zakonu Chrystusa w Tomar. Przykładem współczesnej architektury jest znajdujący się w Porto budynek – Casa da Música, nagrodzony przez RIBA, oraz Parque das Nações w Lizbonie . Do znanych na całym świecie, współczesnych architektów portugalskich zalicza się: Eduardo Souto de Moura, Álvaro Siza Vieira, Gonçalo Byrne, Filipe Oliveira Dias oraz Carrilho da Graça.

ŹRÓDŁO: Wikipedia GOOGLE GRAFIKA YOUTUBE