Śladami Jana Sas Zubrzyckiego

Spis Treści Jan Karol Sas Zubrzycki Sas Zubrzycki na politechnice Pierwsze projekty Architektura Wybrane budynki w okolicy Krosna Kraków 1986-1919 Willa w Zabierzowie Zainteresowania Działalność naukowa i publicystyczna Podsumowanie Slajd 2/31

Jan Karol Sas-Zubrzycki Jan Zubrzycki h. Sas, urodził się 25 czerwca 1860 r. w Tłustem na Podolu (Ukraina). Polski architekt, teoretyk architektury, konserwator sztuki. Slajd 3/31

Zubrzycki na politechnice W latach 1878-1884 studiował na Wydziale Architektury Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W roku 1885 obronił pracę habilitacyjną w zakresie historii architektury, zatytułowaną „Rozwój gotycyzmu w Polsce”. Dzięki habilitacji został mianowany docentem Politechniki Lwowskiej. W roku 1902 został zaliczony w poczet członków Polskiej Akademii Umiejętności. Slajd 4/31

Pierwsze projekty Dwa lata po ukończeniu studiów rozpoczął projektowanie budowli sakralnych, a wkrótce potem także świeckich, wznoszonych głównie w Galicji. Według jego projektów wybudowano lub zmodernizowano około 60 świątyń oraz zbudowano lub przebudowano kilkadziesiąt kamienic i budynków użyteczności publicznej. Był autorem kilkudziesięciu prac naukowych, głównie z historii i filozofii architektury, kultury i sztuki polskiej. Zwano go „fanatykiem gotyku nadwiślańskiego”. Projektowane przez niego budowle były malownicze, bardzo bogate w detale zewnętrzne i posiadały skomplikowaną strukturę wewnętrzną. Slajd 5/31

Projektował okazałe kościoły, opracowywał też projekty świeckich budowli użyteczności publicznej i budynków na zamówienia prywatne. Slajd 6/31

Architektura Zaprojektował m.in. kościoły w Czortkowie, Jordanowie i Krakowie oraz ratusze w Jordanowie, Myślenicach, Niepołomicach i Zatorze. Szczególnie wiele realizacji Sas Zubrzyckiego mamy na terenie diecezji tarnowskiej. Są to kościoły w Bielczy, Borzęcinie, Bruśniku, Ciężkowicach, Jadownikach Podgórnych, Łapczycy, Nowym Sączu-Biegonicach, Otfinowie, Piotrkowicach, Porębie Radlnej, Porąbce Uszewskiej, Siedliskach-Bogusz, Szczepanowie, Szczurowej, misjonarzy w Tarnowie i Wietrzychowicach. Architekt pracował też przy przebudowie kościołów w Szczucinie i Tarnawie oraz współpracował przy projekcie kościoła w Lubczy.   Slajd 7/31

Kościół w Czorstkowie Slajd 8/31

Kościół w Jordanowie Slajd 9/31

Kościół w Bielczy Slajd 10/31

Kościół w Tarnawie Slajd 11/31

Ratusz w Jordanowie Slajd 12/31

Ratusz w Myślenicach Slajd 13/31

Ratusz w Niepołomicach Slajd 14/31

Wybrane budynki w okolicy Krosna Jedlicze – kościół pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego wybudowany w latach 1911-1925. Lubatowa – kościół pod wezwaniem św. Stanisława wybudowany w latach 1912-1919. Krosno – dom adwokata Wincentego Orlewicza wybudowany w 1933 roku na rogu ulic Kazimierza Wielkiego i Ordynackiej. Jedlicze - pałac Stawiarskich (obecnie liceum ogólnokształcące). Brzozów – gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" z 1910 roku. Slajd 15/31

Jedlicze – kościół pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego Slajd 16/31

Lubatowa – kościół pod wezwaniem św. Stanisława Slajd 17/31

Krosno – dom adwokata Wincentego Orlewicza Slajd 18/31

Jedlicze - pałac Stawiarskich Slajd 19/31

Brzozów – gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" Slajd 20/31

Kraków Do 1912 r. pracował w Urzędzie Budownictwa w Krakowie, następnie został profesorem historii architektury na Politechnice Lwowskiej. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Założył i prezesował Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Sztuki i Kultury we Lwowie. W latach 1917-18, w ramach planowanej odbudowy Wielkich Oczu po zniszczeniach wojennych z czerwca 1915, Jan Sas Zubrzycki wykonał projekty licznych, w większości niezrealizowanych, obiektów. Do zrealizowanych i zachowanych do dziś należą synagoga oraz wiejska chata w stylu polskim przy ulicy Krakowieckiej. Slajd 21/31

Synagoga Stara w Krakowie Slajd 22/31

1986 - 1919 W latach 1886-1912 Jan Sas Zubrzycki mieszkał w Krakowie. W 1898 roku wraz z siostrą Jadwigą z Łobzowa założył Towarzystwo Rękodzielników Polskich „Gwiazda” od 1912r. mieszczące się we Lwowie. W kwietniu 1919 został profesorem zwyczajnym Katedry Historii Architektury i Estetyki Politechniki Lwowskiej. W środku (podtrzymująca kapelusz) siostra Sas Zubrzyckiego - Jadwiga z Łobzowa Slajd 23/31

Willa w Zabierzowie Jan Sas Zubrzycki w 1901 r. zaprojektował i wybudował swoją willę: Był to murowano-drewniany budynek znajdujący się przy ulicy Krakowskiej 149 w Zabierzowie, w powiecie krakowskim. Łączy elementy historyzmu z zastosowaniem form budownictwa drewnianego. Obiekt wraz z ponad półhektarowym otoczeniem ogrodowym i drzewostanem wpisany został do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Slajd 24/31

Zainteresowania Był świetnym rysownikiem, akwarelistą i fotografikiem: Slajd 25/31

Wielkie oczy Przetrwały sygnowane przez Sasa Zubrzyckiego rysunki nigdy nie wybudowanych domów, jakie miały stanąć na wielkoockim  rynku. widok od strony rynku i przekrój podłużny przez podcień, sklep i skład Od góry: rzut przyziemia Slajd 26/31

Działalność naukowa i publicystyczna Jan Sas Zubrzycki prowadził ożywioną działalność badawczą, teoretyczną i publicystyczną. Pozostawił bardzo bogatą literaturę naukową z zakresu teorii i historii architektury, m. in. „Rozwój gotycyzmu w Polsce pod względem konstrukcyjnym i estetycznym”, „Krakowska szkoła architektoniczna XIV wieku”, „Styl nadwiślański jako odcień sztuki średniowiecznej w Polsce”, „Filozofia architektury”, „Styl zygmuntowski jako odcień sztuki odrodzenia w Polsce”, „Polskie budownictwo drewniane”, „Sklepienia polskie w dobie średniowiecza i odrodzenia”, „Cieślictwo polskie”, Skarb architektury w Polsce. Slajd 27/31

W swoich pracach naukowych Sas Zubrzycki skupiał się na wydobywaniu z przeszłości form rdzennie polskich i podkreślał samodzielność i oryginalność polskiej architektury dawnych wieków, romanizmu, gotyku i renesansu. W latach 20. i 30. XX wieku prace Jana Sas Zubrzyckiego nie miały już charakteru czysto naukowego a przeważały w nich elementy publicystyczne oraz różne rozważania teoretyczne. Z wielu publikacji Jana Sas Zubrzyckiego wyłania się wyidealizowany obraz kultury i obyczajów Polaków. Jest to efekt żarliwego patriotyzmu autora, jego przywiązania do kościoła katolickiego, miłości do narodu, jego tradycji i kultury.   Slajd 28/31

Podsumowanie Jan Sas Zubrzycki zmarł 4 sierpnia 1935r. we Lwowie, pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim. Slajd 29/31

Jan Sas-Zubrzycki - profesor Politechniki Lwowskiej, był uznanym architektem, badaczem i propagatorem polskiego stylu narodowego, Jego wkład w historię polskiej architektury jest bardzo znaczący. Wiele zabytków nie dotrwało do naszych czasów, ale zachowały się ich opisy i szkice. Warto przyjrzeć się dziełom architekta-patrioty, który to, co rdzennie nasze przedkładał nad obce pierwiastki. Slajd 30/31

KONIEC Przygotował Piotr Kilar