Gady zwierzęta lądowe Eweliny Kubarewicz 8 c Gimnazjum im. Św. Rafała Kalinowskiego w Niemieżu Pod kierownictwem Anny Pawiłowicz-Janczys

Gady Gady jest to parafiletyczna grupa zmiennocieplnych owodniowców. Współczesne gady są pozostałością po znacznie większej grupie zwierząt, której największy rozkwit przypadł na erę mezozoiczną. Obecnie żyją tylko cztery rzędy gadów, ich pozostałe znane linie ewolucyjne wymarły. Niektóre kopalne gady naczelne, czyli archozaury (takie jak pterozaury i dinozaury), były prawdopodobnie zwierzętami stałocieplnymi. W tradycyjnej linneuszowskiej klasyfikacji kręgowców gady wyodrębniano jako gromadę, do której zaliczano wszystkie owodniowce z wyjątkiem ptaków i ssaków. Jednak tak definiowana gromada gadów jest parafiletyczna, gdyż należą do niej przodkowie ptaków i ssaków, lecz obie te gromady nie są do niej zaliczane. Prof. Michael J. Benton zaproponował, by tradycyjnie pojmowane "gady" zastąpić dwiema gromadami owodniowców: gromadą zauropsydów (Sauropsida), obejmującą anapsydy i klad Eureptilia, w tym diapsydy (właśnie do tej gromady należą wszystkie współcześnie żyjące "gady"), oraz gromadą synapsydów (Synapsida).

Systematyka Liczbę gatunków gadów żyjących współcześnie szacuje się na ponad 9000 i zalicza do czterech rzędów: Testudines – żółwie Crocodilia – krokodyle Sphenodontia – sfenodonty (hatteria) Squamata – łuskonośne (jaszczurki, amfisbeny i węże) W Polsce żyje 9 gatunków. Systematyka gadów nie jest ostatecznie ustalona. Żółwie posiadają pokryte płytkami skorupy, zamykające ich ciała z dołu i z góry. Do skorupy przyrośnięte są żebra. Nie mają zębów. Pysk zakończony mocnym rogowym dziobem. Węże i jaszczurki mają ciało wydłużone, pokryte łuskami lub tarczkami, duży pysk, język przeważnie rozdwojony. Jaszczurki mają przeważnie cztery kończyny (ale np. Padalec nie ma kończyn), a węże nie mają ich wcale. Krokodyle i aligatory są podobne do jaszczurek – wielkie, o skórze pokrytej twardymi, dużymi łuskami. Mają wielkie pyski i liczne zęby. U większości nozdrza znajdują się na szczycie głowy.

Skóra Skóra gadów jest sucha, szorstka lub delikatna, wytwarzająca rogowe tarcze (żółwie i krokodyle) lub tarczki i łuski (jaszczurki, węże), nieprzepuszczalna dla gazów, nie mogą więc oddychać przez skórę. Miejsca styku łusek i tarczek są słabo zrogowaciałe, dzięki czemu gady zachowują dużą ruchliwość. U krokodyli naskórek zużywa się i odrasta w miarę złuszczania, a u jaszczurek i węży jest zrzucany w postaci wylinki (u jaszczurek płatami, a u węży w całości). W skórze jaszczurek znajdują się gruczoły udowe, żółwie mają gruczoły u nasady kończyn, a krokodyle po bokach żuchwy. Ubarwienie gadów zależy od rozmieszczenia komórek pigmentowych –  melanoforów, lipoforów, alloforów i guanoforów .

Szkielet Szkielet gadów jest silnie skostniały i można go podzielić na szkielet osiowy (czaszka i kręgosłup) oraz szkielet pasów i kończyn.

Układ nerwowy i narządy zmysłów Kresomózgowie podzielone jest na dwie półkule (dobrze rozwinięte), kora mózgowa dobrze rozwinięta, międzymózgowie małe i słabo rozwinięte, obecna szyszynka i przysadka,śródmózgowie za wiera ośrodki wzrokowe i słuchowe, móżdżek nieduży, ale dobrze rozwinięty, rdzeń przedłużony (zamózgowie) posiada esowate wygięcie. U jaszczurek i hatterii występuje narząd ciemieniowy, reagujący na temperaturę i promienie świetlne. Nerwy rdzeniowe tworzą 2 sploty: barkowy i miednicowy. Dobrze rozwinięty jest układ współczulny.

Układ rozrodczy i rozmnażanie Układ rozrodczy żeński złożony jest z parzystych jajników oraz jajowodów uchodzących do kloaki. Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, które u jaszczurek mają owalny kształt, a u węży kształt wydłużonych wałeczków. Wychodzą z nich kanaliki tworzące najądrza, z którego wychodzą nasieniowody łączące się z kloaką. U wszystkich samców opróczhatterii występuje narząd kopulacyjny. Jaja są typu polilecytalnego – zawierają duże ilości żółtka w osłonkach pergaminowatych, a u żółwi i krokodyli w wapiennych skorupkach. Zapłodnienie wewnętrzne, jajorodne, jajożyworodne lub żyworodne, rozwój prosty, zarodki tworzą błony płodowe – owodniowce.

Żółwie Pochodzenie: Są starsze od dinozaurów, gdyż pojawiły się zapewne już na przełomie paleozoiku i mezozoiku ok. 250 mln lat temu. Już wcześniej, w środkowym permie żyli ich domniemani przodkowie, roślinożerne parejazaury (Pareiasauria) Budowa ciała: Żółwie to zwierzęta zmiennocieplne, w przeciwieństwie do pozostałych owodniowców (gadów, ptaków, ssaków) mają pierwszy krąg (atlas) z trzonem, czaszka typu anapsydalnego, ruchy żeber podczas oddychania są u żółwi niemożliwe, dlatego mięśnie brzuszne przejęły rolę zwiększania i zmniejszania objętości klatki piersiowej. Rozmnażanie: Wszystkie żółwie są jajorodne i składają jaja (zwapniała skorupka jest zmineralizowana aragonitem, a nie kalcytem jak u krokodyli iptaków) na lądzie. Najpierw wygrzebują w ziemi jamy pełniące rolę komór lęgowych.

krokodyle Krokodyle (Crocodilia) – rząd gadów, jedynych oprócz ptaków współczesnych przedstawicieli archozaurów (Archosauria) oraz jedynych żyjących przedstawicieli kladu Crurotarsi. Obecnie reprezentowany jest przez trzy rodziny: krokodylowatych, aligatorowatych oraz gawiali. Poszczególne rodziny różnią się między sobą kształtem pyska oraz liczbą i układem zębów. Żyją w strefie tropikalnej, subtropikalnej i umiarkowanej na wszystkich kontynentach oprócz Europy i Antarktydy. Są zwierzętami o jaszczurowatym kształcie ciała, pokryte kostnymi tarczami, ze szczękami opatrzonymi zębami osadzonymi w zębodołach. Ciało zakończone silnie rozwiniętym i umięśnionym ogonem. Dwie pary krótkich, silnych odnóży, z których przednie mają palce wolne, tylne spięte są w całości lub częściowo błoną pławną. Prowadzą półwodny tryb życia. Potrafią, w przeciwieństwie do innych gadów, wydawać głośne dźwięki. Są jajorodne, jaja składają na lądzie.

Sfenodonty Sfenodonty, gady ryjogłowe (Sphenodontia) – rząd gadów z nadrzędu lepidozaurów, o prymitywnej budowie, w większości wymarłych (rozkwit przeżyły w erze mezozoicznej). Są grupą siostrzaną łuskonośnych (jaszczurek, amfisben i węży).

Łuskonośne Łuskonośne, łuskoskóre (Squamata) – rząd w obrębie gromady gadów, obejmuje zwierzęta o ciele pokrytym łuskami: węże, amfisbeny ijaszczurki (około 7,5 tysiąca współcześnie żyjących gatunków). Cechy charakterystyczne ciało zwykle wydłużone, pokryte łuskami na grzbiecie i bokach oraz tarczkami na głowie i na brzuchu, na którym tworzą gładką powierzchnię, co jest szczególnie istotne u zwierząt beznogich, takich jak węże i jaszczurki beznogie (np. padalec zwyczajny) skóra cienka język rozdwojony na końcu silnie rozwinięty węch, narząd Jacobsona parzysty narząd kopulacyjny (hemipenes) u samców