HISTORIA KSIĄŻKI

Książka podlega tym samym prawom, które rządzą rozwojem stosunków społecznych. Jako zjawisko społeczne jest ona z jednej strony wiernym odbiciem przemian ideowych, poziomu kultury, stylów, z drugiej zaś - ważkim współczynnikiem kształtującym historię i przyszłość ludzkości. Upłynęło wiele tysięcy lat zanim człowiek dopracował się książki, a minęło jeszcze kilka kolejnych wieków zanim książka stała się tym, czym jest dzisiaj.

PETROGLIFY Zapisywanie myśli najpierw odbywało się za pomocą obrazków wykuwanych w kamieniu – petroglify.

TABLICZKI GLINIANE Tabliczki gliniane po raz pierwszy jako materiał pisarski zostały użyte w IV tysiącleciu p.n.e. na terenach Mezopotamii przez cywilizacje Bliskiego Wschodu. Ukształtowane z gliny pokrywano pismem klinowym za pomocą rylca. Potem suszono je na słońcu lub wypalano w ogniu, aby zachowały twardość.

Tabliczki woskowe Tabliczki woskowe używane były przez starożytnych Greków i Rzymian. Wyrabiane z drewna: dębu, cyprysu, palmy, cedru i drewna cytrusowego i otaczane drewnianą ramką, pokryte były z wierzchu warstwą wosku. Do pisania na nich służyły rylce, wykonane z drewna, metalu lub twardej trzciny. Tabliczki wiązano ze sobą, przewlekając przez otwór w ramie rzemień.

ZWÓJ PAPIRUSOWY Najpopularniejszą, pierwotną formą książki od IV tysiąclecia p.n. e. do II – IV w n.e. był zwój. Tego materiału używali Egipcjanie i Grecy, a że łodyga tej rośliny po grecku zwie się byblos, stąd wyraz ten oznacza także książkę. Rzymianie używali też łyka lipowego (łyko po łacinie to liber, a także książka). Germanowie preferowali drzewo bukowe, którego nazwę (Bucke) przeniesiono na szersze pojęcie: książkę (Buch).

ZWÓJ PERGAMINOWY Po raz pierwszy na większą skalę zaczęto używać jako materiału piśmiennego pergaminu. Szersze rozpowszechnienie pergaminu przypada na IV wiek n. e., ale dopiero w VIII w. zdołał on wyprzeć papirus. W zależności od regionu jako materiału pisarskiego używano: papirusu – Grecja, Egipt pergaminu – Rzym, Bizancjum płótna lub papieru – Daleki Wschód. W II w. p.n.e. udoskonalono proces tworzenia skórzanego materiału pisarskiego.

KODEKS PERGAMINOWY Kodeks swoją formę zaczerpnął z tabliczek woskowych zwanych przez Rzymian „codex” (kloc drzewny). Zbudowany był z kilku lub wielu składek. Arkusz pergaminu łamano raz w połowie – tworząc dwie karty. Na oprawę stosowano deski (dębowe lub bukowe), pokryte skórą, pergaminem lub blachą.

WYNALEZIENIE PAPIERU W 105 r. n.e. chińczyk Cai Lun wynalazł papier. Do jego wyrobu zastosował włókna roślinne. Od IV w. zaczęto stosować do jego produkcji szmaty lniane, stare sieci i liny rybackie. W 751 roku Arabowie zdobyli tajemnicę wyrobu papieru. W połowie XII wieku sztuka wyrobu papieru dotarła do Hiszpanii. Rozpowszechniła się w Europie, a w XV wieku dotarła również do Polski.

WYNALAZEK j. gUTENBERGA Wynalezienie druku przypisuje się Janowi Gutenbergowi z Moguncji, przyjmując jako datę tego wydarzenia rok 1450, choć nie wiadomo, kiedy Gutenberg wydał swój pierwszy druk. Najsłynniejszym jego dziełem jest Biblia 42-wierszowa. Składa się z dwóch woluminów o objętości 1286 stronic, której czcionka wzorowana była na piśmie ręcznym. Ukazała się w nakładzie 200 egzemplarzy.

KSIĄŻKA DRUKOWANA Pierwsze książki drukowane ukazujące się do 1500 roku nazywamy inkunabułami. Swoją formą przypominają one rękopisy, nie mają karty tytułowej, która pojawiła się dopiero pod koniec XV wieku w Niemczech i Holandii. Pierwszą drukowaną książką w Polsce był jednostronicowy łaciński kalendarz astronomiczny Calendarium Cracoviense – 1474 rok, a pierwszą drukowaną książką w języku polskim był modlitewnik Raj Duszny Biernata z Lublina – 1513 rok Kraków.

KSIĄŻKA ELEKTRONICZNA Od początku XXI wieku na popularności zyskuje tzw. książka elektroniczna, czyli tekst zapisany w formie cyfrowej, wyświetlany na komputerze, czytniku, tablecie czy smartfonie. Najczęściej obsługiwane przez czytniki formaty to: TXT, EPUB, HTML, PDF, RTF, DOC, PDB, JPG.