PROGRAM EDUKACYJNY „Trzymaj formę!” ZAŁOŻENIA na rok szkolny 2008/2009 Grażyna Dziubanii Sekcja Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej PSSE Olsztyn Szkolenie dla szkolnych koordynatorów i realizatorów programu Olsztyn, 16.10.2008

Globalna Strategia Dotycząca Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia” 57 Światowe Zgromadzenie Zdrowia – 22.V. 2004r. W skali globalnej gwałtownie wzrosła uciążliwość chorób niezakaźnych. W 2001 r. odpowiadały one za blisko 60% zgonów i 47% całkowitej liczby zachorowań.

„Globalna Strategia Dotycząca Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia” Najważniejsze czynniki ryzyka dla chorób niezakaźnych wysokie ciśnienie krwi wysoki poziom cholesterolu małe spożycie warzyw i owoców nadwaga brak aktywności fizycznej palenie tytoniu

Nadwaga/otyłość - brak aktywności fizycznej W Europie 30- 80 % dorosłych ma nadwagę od 13 do 23 % otyłość 20% dzieci ma nadwagę 1/3 z nich to dzieci otyłe W Polsce 40,4% mężczyzn i 27,9% kobiet ma nadwagę 20,6% otyłość 3%populacji z nadwagą 16- 18 lat 5% populacji z nadwagą 14 – 15 lat 9,7% 13- letnich chłopców 3,9% 13- letnich dziewcząt

„Trzymaj Formę!” I. CEL GŁÓWNY Zwiększenie świadomości dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej na zdrowie

„Trzymaj Formę!” II. CELE SZCZEGÓŁOWE Pogłębienie wiedzy na temat znaczenia zbilansowanej diety i aktywności fizycznej dla organizmu człowieka

„Trzymaj Formę!” 2. Kształtowanie zmiany postaw i zachowań związanych z: a/ prawidłowym żywieniem b/ odpowiednią jakością zdrowotną żywności c/ aktywnością fizyczną

„Trzymaj Formę!” 3. Dostarczenie wiedzy i umiejętności korzystania z informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów spożywczych

„Trzymaj Formę!” III. ADRESACI PROGRAMU uczniowie szkół gimnazjalnych (I-III) społeczność szkolna rodzice uczniów

„Trzymaj Formę!” IV. UCZESTNICY PROGRAMU dyrekcje szkół, nauczyciele, społeczność szkolna pielęgniarki środowiska szkolnego władze wojewódzkie i lokalne inne osoby i instytucje - wg możliwości i potrzeb środowiskowych

„Trzymaj Formę!” V. CZAS TRWANIA PROGRAMU 2006–2009 III edycja – rok szkolny 2008/09

„Trzymaj Formę!” VI. ORGANIZATORZY PROGRAMU Główny Inspektorat Sanitarny Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności”

„Trzymaj Formę!” VII. PARTNERZY PROGRAMU Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie Ministerstwo Edukacji Narodowej Ministerstwo Sportu

„Trzymaj Formę!” Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

„Trzymaj Formę!” KOORDYNATORZY PROGRAMU poziom szkolny – dyrekcje szkół, koordynatorzy szkolni poziom powiatowy – Sekcja Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej PSSE Olsztyn tel. 089 5248332 Grażyna Dziubanii – kierownik sekcji PZ i OZ kierownik_promocja.zdrowia.ol@visacom.pl Kamila Filochowska – mł. asystent sekcji PZ i OZ Sekcja Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku PSSE Olsztyn tel. 089 5248336 Jolanta Słowik – spec. ds. higieny poziom wojewódzki – WSSE a.wasilewska@wsse.olsztyn.pl poziom krajowy- GIS

„Trzymaj Formę!” X. TREŚCI PROGRAMOWE Żywienie młodzieży – zbilansowana dieta Wybrane elementy edukacji konsumenckiej Aktywność fizyczna

„Trzymaj Formę!” ŻYWIENIE MŁODZIEŻY Dieta zbilansowna - piramida zdrowia– bloki produktów Rozkład posiłków w ciągu dnia i % dobowego zapotrzebowania na  energię Dzienne zalecenia żywieniowe dla młodzieży Rola podstawowych składników odżywczych Zasady zdrowego żywienia (10 zasad) Alternatywne sposoby żywienia na przykładzie diety wegetariańskiej

„Trzymaj Formę!” Zaburzenia stanu zdrowia i rozwoju związane z nieprawidłowym odżywianiem: - otyłość - nadwaga - niedobór masy ciała - anoreksja, bulimia

„Trzymaj Formę!” WYBRANE ELEMENTY EDUKACJI KONSUMENCKIEJ Prawa konsumenta Konstrukcja etykiet na produktach spożywczych -GDA – Ogólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą określa wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie,wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego dorosłego i zdrowego konsumenta.

„Trzymaj Formę!” AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Znaczenie aktywności fizycznej dla zdrowia: - pożądana aktywność fizyczna dla dzieci i młodzieży - test wydolności fizycznej (ćwiczenia) - test sprawności fizycznej (ćwiczenia)

Trzymaj Formę!” Przykłady z omówieniem metodycznym: - ćwiczenia mięśni brzucha - ćwiczenia mięśni bioder - ćwiczenia mięsni grzbietu - ćwiczenia mięśni klatki piersiowej - ćwiczenia oddechowe - ćwiczenia utrzymywania poprawnej postawy ciała - ćwiczenia marszu

Trzymaj Formę!” Kształtowanie sylwetki poprzez właściwy dobór mebli szkolnych do wzrostu ucznia

„Trzymaj Formę!” XI. METODA REALIZACJI – METODA PROJEKTU Uczniowie przy wsparciu nauczycieli/rodziców/innych osób ze środowiska lokalnego opracowują i realizują projekty służące propagowaniu zasad zdrowego stylu życia w szkole i w rodzinie

„Trzymaj Formę!” Najbardziej wartościowe są projekty interdyscyplinarne, traktujące problem zdrowego trybu życia całościowo, odnoszących się zarówno do zdobywania konkretnych umiejętności, jak też kształtowania postaw i zwiększania zainteresowania problematyką prozdrowotną.

XII. PODSUMOWANIE II EDYCJI PROGRAMU

W woj. warmińsko-mazurskim udział w programie zgłosiły 203 (205)* szkoły w tym: 175 (188)* gimnazjów 28 (17)* szkół podstawowych

OLSZTYN I POWIAT 21 29 31 GIMNAZJA REALIZUJĄCE PROGRAM od I edycji od II edycji od III edycji 21 29 31

OLSZTYN I POWIAT GIMNAZJA REALIZUJĄCE PROGRAM- 2008/2009 Gimnazjum nr 2 w Olsztynie Gimnazjum nr 3 w Olsztynie Gimnazjum nr 6 w Olsztynie Gimnazjum nr 7 w Olsztynie Gimnazjum nr 8 w Olsztynie Gimnazjum nr 9 w Olsztynie Gimnazjum nr 10 w Olsztynie Gimnazjum nr 11 w Olsztynie Gimnazjum nr 12 w Olsztynie Gimnazjum nr 13 w Olsztynie Gimnazjum nr 14 w Olsztynie Gimnazjum nr 15 w Olsztynie Gimnazjum nr 16 w Olsztynie Gimnazjum nr 17 w Olsztynie Gimnazjum nr 22 w Olsztynie Gimnazjum nr 23 w Olsztynie  

OLSZTYN I POWIAT GIMNAZJA REALIZUJĄCE PROGRAM – 2008/2009 Gimnazjum nr 1 w Barczewie Gimnazjum nr 1 w Biskupcu Katolickie Gimnazjum Społeczne w Biskupcu Gimnazjum Publiczne w Dobrym Mieście Gimnazjum Publiczne w Dywitach Gimnazjum w Jonkowie Gimnazjum w Jezioranach Gimnazjum w Kolnie Gimnazjum w Olsztynku Gimnazjum w Purdzie Niepubliczne Gimnazjum w Ramsowie Publiczne Gimnazjum w Stawigudzie Publiczne Gimnazjum w Świątkach Gimnazjum w Tuławkach Gimnazjum w Węgoju

11.12.2008r. – wdrożenie II edycji programu SZKOLENIE Adresaci - koordynatorzy i realizatorzy programu w szkołach przedstawiciel Starostwa Powiatowego w Olsztynie przedstawiciel Urzędu Miasta Olsztyn Realizacją programu objęto 30 szkół gimnazjalnych 16 szkół – miasto Olsztyn 14 szkół – powiat Olsztyn

II edycja programu Koordynatorzy programu nauczyciele biologii – 24 nauczyciele w-f – 5 Realizatorzy programu nauczyciele biologii – 21 nauczyciele w-f – 42 wychowawcy klas – 79 szkolni pedagodzy – 4 inni nauczyciele ajenci sklepików szkolnych – 3

II edycja programu- 29 szkół; 6971uczniów 17 szkół opracowało swój własny projekt Umiejętności które zdobyła młodzież : kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych dokonywanie właściwych wyborów żywieniowych pogłębienie wiedzy w zakresie zbilansowanej diety i aktywności fizycznej umiejętność mierzenia tętna, obliczania BMI, zapotrzebowania energetycznego dostrzeżenie zaburzeń wynikających z nieprawidłowego żywienia dobór form aktywności fizycznej do własnych możliwości preferowania aktywności ruchowej w ramach wypoczynku uświadomienie skutków niehigienicznego trybu życia układania jadłospisów negocjacji, prezentowania własnego zdania

Z kim współpracowano: II edycja programu PSSE Olsztyn, Starostwo Powiatowe, Urzędy Gmin: Stawiguda, Kolno, Jeziorany, rodzice, UWM, Olsztyńska Szkoła Wyższa, Rada Osiedla Zatorze, Indykpol, Lactima, Mlekpol, Polmlek, OSiR Olsztyn, SK PCK, nadleśnictwa np. Stare Jabłonki, ajenci sklepików szkolnych i inni.

Na zdrowie! Konkurs I – II 2008r. STAROSTWO POWIATOWE W OLSZTYNIE IFORMACJA W PRASIE Zdrowie i kondycja wśród młodych mieszkańców powiatu stają się trendy. Świadczy o tym zainteresowanie, jakim cieszy się konkurs na realizację projektów w ramach promocji zdrowia, edukacji i profilaktyki zdrowotnej. Na projekty realizowane przez placówki oświatowe Zarząd Powiatu przeznaczył ponad 8 tysięcy złotych. PISMA INFORMACYJNE Sekcja Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Olsztynie przesłała pisma zachęcające do udziału w konkursie szkoły gimnazjalne z powiatu Olsztyn realizujące program „Trzymaj Formę!” W odpowiedzi wpłynęło18 ofert w tym 10 w ramach programu „Trzymaj Formę!”

Ocena merytoryczna projektów (14.03.2008r.) Oceny dokonały: główny specjalista ds. ochrony zdrowia Starostwa Powiatowego w Olsztynie kierownik Sekcji PZ i OZ PSSE Olsztyn, Poprawność konstrukcji projektu oraz wartość merytoryczna zaproponowanych działań: uzasadnienie wyboru tematu, różnorodność zastosowanych metod i form nowatorskość zaproponowanych działań, harmonogram planowanych działań, ewaluacja programu, doświadczenie w realizacji podobnych projektów

Na zdrowie! Konkurs rozstrzygnięty Jedz zdrowo – mądra głowo” – Gimnazjum Publiczne w Dobrym Mieście „Zdrowo i aktywnie żyć to mądrym być” – Gimnazjum w Tuławkach „Trzymaj Formę!” – Gimnazjum Gminne w Gietrzwałdzie „Zdrów jak ryba” – Publiczne Gimnazjum w Świątkach „Agresji – no more” – Zespół Szkół w Dywitach Projekty zostały zgłoszone Zarządowi Powiatu w Olsztynie, do ewentualnego zawarcia umów na realizację zadań z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.

Ogólnopolski konkurs na logo programu

HARMONOGRAM DZIAŁAŃ Dystrybucja materiałów z PSSE do szkół Wykonawcy: PZiOZ PSSE Termin: praca ciągła! Realizacja programu w szkołach metodą projektu Wykonawcy: nauczyciele/pielęgniarki/inne osoby zaangażowane w projekcie Termin: do VI 2009

HARMONOGRAM DZIAŁAŃ Nadzorowanie i monitorowanie przebiegu programu Wykonawcy: PZiOZ PSSE Termin: X 2008-VI 2009

HARMONOGRAM DZIAŁAŃ Spotkanie/a robocze w trakcie roku szkolnego – termin do ustalenia przez PZ i OZ PSSE Olsztyn Sprawozdania z realizacji programu: do 5. VI.2009 Wizytacje oceniające realizację programu w szkołach przez PZ i OZ PSSE Olsztyn: III- VI 2009 Konkurs na projekt edukacyjny- szkoły chętne poziom szkolny do 30.IV. 2009 - dyrektorzy szkół, szkolni koordynatorzy programu pt. „Trzymaj Formę!”, poziom powiatowy do 31.V. 2009- powiatowi koordynatorzy programu pt. „Trzymaj Formę!”, poziom wojewódzki do 30.VI. 2009 - wojewódzcy koordynatorzy programu pt. „Trzymaj Formę!”, poziom krajowy do 20.VII. 2009 - pracownicy Departamentu Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia Głównego Inspektoratu Sanitarnego, pracownicy Stowarzyszenia „Polska Federacja Producentów Żywności”.

Badanie efektywności wdrażania programu Planowane jest przeprowadzenie ewaluacji ogólnopolskiej programu. Wykonawca główny – Instytut Matki i Dziecka w Warszawie. Szkoły do badań – losowanie. Ankietyzacja w szkołach - PSSE

Konkurs na projekt Konkurs na projekt edukacyjny najpełniej realizujący założenia programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!” przeprowadzony będzie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w szkołach uczestniczących w III edycji programu. Organizatorami konkursu są: Główny Inspektorat Sanitarny Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności”.

Cel konkursu Celem konkursu jest wyłonienie projektu edukacyjnego najpełniej realizującego założenia programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!” – ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z kształtowaniem prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promowanie zasad prawidłowego odżywiania i aktywności fizycznej. Cele projektu muszą być zgodne z celami programu edukacyjnego „Trzymaj Formę!” Tematyka ściśle związana z założeniami programowymi.

Zasady uczestnictwa w konkursie Uczestnikami konkursu są szkoły biorące udział w realizacji III edycji programu edukacyjnego pt.  „Trzymaj Formę!”, które opracowały własny projekt edukacyjny, zgodnie z zasadami programu. Każdemu uczestnikowi przysługuje prawo zgłoszenia tylko jednego projektu. Do konkursu mogą być zgłaszane wyłącznie projekty autorstwa uczestnika, nie naruszające praw autorskich osób trzecich, nigdzie uprzednio niepublikowane. Konkurs odbywa się na poziomie: szkolnym, powiatowym, wojewódzkim i  krajowym

Konkurs na projekt cd. Na każdym z etapów konkursu wyłania się następującą liczbę laureatów, odpowiednio: na etapie szkolnym 1-3 laureatów na etapie powiatowym 3 laureatów (I, II, III miejsce) na etapie wojewódzkim 3 laureatów (I, II, III miejsce) na etapie krajowym 16 laureatów (I, II, III miejsce, 13 wyróżnień)

Rodzaje nagród przyznawanych na poszczególnych etapach konkursu: na poziomie szkolnym, powiatowym i wojewódzkim - wg możliwości i ustaleń odpowiednio: dyrekcji szkół, Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych oraz Państwowych Wojewódzkich Inspektorów Sanitarnych. na poziomie krajowym I nagroda główna -sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 10 tysięcy złotych, II nagroda - sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 5 tysięcy złotych, III nagroda - sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 3 tysięcy złotych, wyróżnienie (13) - sprzęt sportowy dla szkoły o wartości 1 tysiąca złotych

Nagrody etapu krajowego ufundowane zostaną przez Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności”. Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do zmiany nagród na równorzędne lub do zmiany podziału nagród w związku z ustaleniami podjętymi w czasie obrad Komisji Konkursowej

XIII. MATERIAŁY

MATERIAŁY poradnik dla szkolnych koordynatorów i realizatorów programu Do pobrania na stronie www.trzymajforme.pl www.wsse.olsztyn.pl poradnik dla szkolnych koordynatorów i realizatorów programu

MATERIAŁY broszura dla uczniów - należy posługiwać się Do pobrania na stronie www.trzymajforme.pl www.wsse.olsztyn.pl broszura dla uczniów plakat „Piramida zdrowia” - należy posługiwać się wyłącznie tą piramidą, gdyż jest dostosowana i zatwierdzona przez Instytut Żywienia i Żywności dla grupy wiekowej 13-15 lat

edukacyjna strona internetowa www.trzymajforme.pl

www.trzymajforme.pl MATERIAŁY EDUKACYJNE DO POBRANIA: BROSZURA DLA MŁODZIEŻY PORADNIK DLA NAUCZYCIELI PORADNIK DLA SZKÓŁ PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ MATERIAŁY DODATKOWE (Wartość kaloryczna produktów, przykłady  jednej  porcji  produktów, moja aktywność ruchowa, ile energii potrzebujesz?, rozkład posiłków w ciągu dnia, test wydolności fizycznej, wydatkowanie energii w czasie wykonywania różnych czynności oraz uprawiania sportów u dzieci i młodzieży w zależności od masy ciała, jak ocenić swoją sprawność fizyczną?, aktywność fizyczna, wydatek energii i pokrywająca go ilość produktów spożywczych) PLAKAT Z PIRAMIDĄ ZDROWEGO ŻYWIENIA

Opracowania IMiDZ w Warszawie Poradnik „Jak pomóc otyłemu nastolatkowi?” (2006) – do pobrania „Otyłość u polskich nastolatków – epidemiologia, styl życia, samopoczucie” (2007) – do pobrania

Wydawnictwa Instytutu Onkologii w Warszawie Poradnik „Dbaj o zdrowie. Jedz 5 razy dziennie warzywa i owoce” (wydawnictwo Instytutu Onkologii w Warszawie) Ulotki „Jedz 5 razy dziennie Do pobrania

Opracowanie WSSE w Bydgoszczy „Etykieta rozszyfrowana – wiem, co kupuję i jem” - przewodnik po etykiecie spożywczej (Mirosława Kierblewska Dział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE Bydgoszcz) Kserokopia dla każdego koordynatora!

Opracowania WHO „5 kroków do bezpieczniejszej żywności” (www.who.int/foodsafety) plakat (PL) ulotka (EN) poradnik (EN) „Five keys to safer food manual” Do pobrania

Lista produktów zalecanych do rozszerzenia asortymentu w sklepikach szkolnych

Dziękuję bardzo