Penalizacja przestępczości podatkowej w ujęciu historycznym Prof. nadzw. dr hab. Janusz Sawicki Kierownik Zakładu Prawa o Wykroczeniach, Karnego Skarbowego i Gospodarczego UWr

Początki penalizacji przestępstw i wykroczeń podatkowych Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. na terenach byłych zaborów (austriackiego, rosyjskiego i pruskiego) obowiązywały przepisy o przestępstwach podatkowych zawarte w ustawodawstwach państw zaborczych W wyniku unifikacji w ustawie z 15 marca 1934 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. RP Nr 36, poz. 134) pojawiły się przepisy o przestępstwach podatkowych

Początki penalizacji przestępstw i wykroczeń podatkowych – c.d. Dekret z 11 kwietnia 1947 r. – Prawo karne skarbowe stanowił połączenie przepisów dekretu Prezydenta RP z 3 listopada 1936 r. – Prawo karne skarbowe (Dz.U. RP Nr 84, poz. 581) z przepisami Ordynacji podatkowej z 1934 r. o przestępstwach podatkowych, poddając je zmianom i uzupełniając (zmiany uzasadniano „potrzebą dostosowania ustawodawstwa do warunków budownictwa socjalistycznego PRL”)

Rozgraniczenie wykroczeń i przestępstw skarbowych Podział czynów zabronionych na przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe po raz pierwszy pojawił się w dekrecie Prezydenta Rzeczypospolitej z 3 listopada 1936 r. - Prawo karne skarbowe (Dz.U. RP Nr 84, poz. 581) Za tworzeniem wykroczeń skarbowych przemawia duża liczba czynów godzących w interes finansowy Państwa, ale o mniejszej społecznej szkodliwości, co powinno skutkować łagodniejszą reakcją karną

Kryteria rozgraniczenia wykroczeń i przestępstw skarbowych: ustawowy próg (w 25 przepisach k.k.s.) wypadek mniejszej wagi (w 27) formalizm naruszenia (w 18)

Ustawowy próg Zgodnie z art. 53 § 6 (w zw. z § 3) k.k.s. jest to taka wartość przedmiotu czynu lub kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej (cła, podatku), która nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu Zgodnie z art. 53 § 4 k.k.s. jest ono ustalone na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. 2018, poz. 2177)

Ustawowy próg – c.d. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 września 2018 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2019 r. (Dz.U. 2018, poz. 1794), wydanym na podstawie art. 2 ust. 5 w/w ustawy, minimalne wynagrodzenie za pracę od 1 stycznia 2019 r. wynosi 2.250 złotych Ustawowy próg w 2019 r. wynosi: 5 x 2.250 = 11.250 zł

Wypadek mniejszej wagi Jest to kryterium mieszane, jakościowo-ilościowe, wymagające oceny sądu z posiłkowym stosowaniem kryterium ustawowego progu lub kryterium małej wartości Mała wartość zgodnie z art. 53 § 14 k.k.s. to taka wartość, która nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (obecnie 450.000 zł)

Wypadek mniejszej wagi – c.d. W myśl art. 53 § 8 k.k.s. jest to czyn zabroniony, który zawiera niski stopień społecznej szkodliwości, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu, a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowo-prawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie

Formalizm naruszenia Naruszenie jedynie pewnych formalnych obowiązków wynikających z ustaw, np. niewyznaczenie w określonym terminie pobierającego podatki (art. 79 § 1 k.k.s.), czy niezgłoszenie przywozu dewiz (art. 106f k.k.s.) W przypadku tego kryterium nie chodzi o konstrukcję czynów przepołowionych, gdyż poszczególne wykroczenia skarbowe nie mają swoich odpowiedników w postaci przestępstw skarbowych

Budowa Kodeksu karnego skarbowego Tytuł I: Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (art. 1-112) Tytuł II: Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (art. 113-177) Tytuł III: Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (art. 178-191)

Budowa tytułu I k.k.s. Dział I: Część ogólna (art. 1-53) Dział II: Część szczególna (art. 54-112)

Systematyka części szczególnej kodeksu karnego skarbowego • Część szczególna ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy obejmuje 4 rozdziały (6-9) i artykuły od 54-111 • W ramach nowelizacji k.k.s. dodano wiele artykułów z oznaczeniami literowymi, np. 69a, 80a, 106a-106ł, a niektóre uchylono, np. 106a-106b, 58–59, 74

Systematyka części szczególnej k.k.s. – c.d. Kolejność rozdziałów opiera się na hierarchii dóbr przyjętej w 1999 roku. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe stanowią najważniejszą grupę czynów zabronionych, bo uregulowaną jako pierwsza i zarazem najliczniejsza Godzą one w najbardziej podstawowe interesy Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub Unii Europejskiej

Rozdziały części szczególnej k.k.s.: Rozdział 6 — Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji, w skrócie: przestępstwa i wykroczenia podatkowe Ujęte są w 43 artykułach (art. 54-56b, 57, 60-69c, 70-73a, 75-75c, 76-76b, 77-80b, 81-84). W 2010 r. w 32 artykułach.

Rozdziały części szczególnej k.k.s. – c.d. Rozdział 7 — Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami, w skrócie: przestępstwa i wykroczenia celne Dotyczą one ochrony należności państwowych w postaci ceł (art. 85–96)

Rozdziały części szczególnej k.k.s. – c.d. Rozdział 8 — Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obrotowi dewizowemu, w skrócie: przestępstwa i wykroczenia dewizowe Dotyczą one zasad obrotu dewizowego (art. 97, 100–104, 106c–106f, 106h, 106j–106ł)

Rozdziały części szczególnej k.k.s. – c.d. Rozdział 9 — Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier hazardowych (art. 107–111), w skrócie: przestępstwa i wykroczenia hazardowe Dotyczą one ochrony monopolu loteryjnego państwa

Rozdziały części szczególnej k.k.s. – c.d. Rozdział 10 - Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko prywatyzacji mienia Skarbu Państwa został uchylony ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 178, poz. 1479), z dniem 17 grudnia 2005 r. Zawierał on art. 112 o wyłudzeniu od Skarbu Państwa m.in. powszechnego świadectwa udziałowego lub nieodpłatnie zbywanych akcji spółek należących do Skarbu Państwa

Przestępstwa i wykroczenia: podatkowe – w 43 artykułach k.k.s. celne – w 12 artykułach k.k.s. dewizowe – w 15 artykułach k.k.s. hazardowe – w 11 artykułach k.k.s.

Systematyka części szczególnej k.k.s. – c.d. W ramach bezpośrednich przedmiotów ochrony w poszczególnych artykułach, istnieje podział skarbowych czynów zabronionych na: 1) przestępstwa podstawowe 2) przestępstwa uprzywilejowane (mała wartość – art. 53 § 14 k.k.s.) 3) przestępstwa kwalifikowane (z powodu przesłanek nadzwyczajnego obostrzenia kary – art. 37 § 1 i art. 38 § 2 k.k.s.) 4) wykroczenia skarbowe

Systematyka części szczególnej k.k.s. – c.d. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe mają najczęściej charakter blankietowy i nie posiadają samodzielnego bytu - ich znamiona w części szczególnej są powiązane z treścią przepisów ustaw finansowych, których przepisy dopełniają ustawowe znamiona czynów zabronionych z k.k.s. przez dokładne określenie np. podmiotu czynu czy strony przedmiotowej w zakresie okoliczności czasu