- ZAGADNIENIA USTROJOWO-PRAWNE KRÓLESTWO POLSKIE - ZAGADNIENIA USTROJOWO-PRAWNE

KONGRES WIEDEŃSKI Postanowienia Kongresu Wiedeńskiego, który miał miejsce w latach 1814-1815, dotyczyły ustalenia nowego ładu terytorialnego i politycznego w Europie po wojnach napoleońskich. Zgodnie z przyjętą formułą ostateczne rozwiązania miały być zgodne z zasadą legitymizmu, restauracji i równowagi europejskiej. Sprawa polska, jedno z kluczowych zagadnień poruszane w międzynarodowych rozmowach ówczesnych dyplomatów, konfliktowała państwa dotychczasowej koalicji antynapoleońskiej.

  Księstwo Warszawskie zostało zlikwidowane, a król saski zrzekł się tytułu księcia warszawskiego, - z większości terytorium zlikwidowanego Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie (Kongresowe) związane unią personalną z Rosją (królem został car Aleksander I, - z ziem wielkopolskich zlikwidowanego Księstwa Warszawskiego utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie, terytorium autonomiczne w ramach Królestwa Prus (z Poznaniem i Bydgoszczą), - Toruń i Ziemia Chełmińska przechodziły ponownie pod władzę Prus, - z terytorium Krakowa i okolic, od 1809 roku będących częścią Księstwa Warszawskiego, utworzono Rzeczpospolitą Krakowską („Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków z Okręgiem”), - Wolne Miasto Gdańsk zostało zlikwidowane, a jego obszar wcielono do Królestwa Prus, - okręg białostocki, który w 1807 roku nie wszedł w skład Księstwa Warszawskiego, mimo że był częścią III zaboru pruskiego (Napoleon podarował go Rosji w zamian za pokój w Tylży i zgodę na powstanie Księstwa), pozostał w składzie Imperium Rosyjskiego, nie wchodząc do Królestwa Kongresowego; - okręg tarnopolski, przekazany w 1809 roku przez Austrię Rosji, w roku 1815 na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego powrócił do Austrii, - Austria uzyskała także rejon kopalni soli w Wieliczce, z samą kopalnią, dotąd część Księstwa Warszawskiego.

Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1815 r. weszła Konstytucja Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1815 r. weszła w życie 24.12.1815 r. Prawa sejmowe (uchwały i ustawy sejmowe) Statuty organiczne Postanowienia, rozkazy królewskie, urządzenia królewskie, Reskrypty, zarządzenia, decyzje

Konstytucja Królestwa Polskiego Podpisana przez cara Aleksandra I w dniu 27 listopada 1815 roku. Weszła w życie 24 grudnia 1815 roku. Liczyła 165 artykułów. Zapewniała łączność Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim (unia personalna). Była uznawana za dość liberalną ustawę zasadniczą w Europie. Gwarantowała prawa obywatelskie o charakterze wolnościowym. Formalnie opierała się na zasadzie trójpodziału władzy, w praktyce zapewniała przewagę władzy wykonawczej. W 1832 roku została zniesiona przez Statut Organiczny.

Władza wykonawcza Król Namiestnik Rada Stanu Komisje rządowe

Władza wykonawcza Król: unia personalna Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim rząd jest w osobie króla osoba króla jest święta i nietykalna każdy akt króla wymagał kontrasygnaty właściwego ministra mianowanie urzędników państwowych i najwyższych urzędników duchownych wydawanie wszystkich aktów urzędowych i wyroków sądowych w imieniu króla sprawowanie naczelnego dowódca wojskowego i mianowanie dowódców

Władza wykonawcza Król: wyłączne prawo do wypowiadania wojny oraz zawierania traktatów i umów międzynarodowych, rozporządzanie dochodami oraz zatwierdzanie budżetu, mianowanie i odwoływanie namiestnika, nadawanie nobilitacji, tytułów honorowych, orderów cywilnych i wojskowych

Władza wykonawcza Namiestnik: zastępca króla podczas jego nieobecności w państwie, władza opierała się na pełnomocnictwie królewskim, tytuł książęcy niezbędny do piastowania tej funkcji, przewodniczył Radzie Stanu, wydawał postanowienia w czasie posiedzeń Rady Administracyjnej, które wymagały kontrasygnaty właściwego ministra, do roku 1826 funkcję namiestnika sprawował gen. Józef Zajączek, po jego śmierci kompetencję przeszły na Radę Administracyjną.

Władza wykonawcza Rada Stanu: organ centralny, dzieliła się na Zgromadzenie Ogólne (zwane Radą Stanu) i Radę Administracyjną. Zgromadzenie Ogólne: przewodniczył król lub w jego zastępstwie namiestnik, skład: ministrowie (5), zwyczajni radcy stanu (10), nadzwyczajni radcy stanu, referendarze zwyczajni (9), sekretarz stanu oraz inne osoby powołane przez króla

Władza wykonawcza Zgromadzenie Ogólne: przygotowanie projektów wszelkich aktów prawnych i wnoszenie projektów ustaw do sejmu, sprawowanie sądownictwa administracyjnego nad wszystkimi urzędnikami mianowanymi, którzy popełnili przestępstwa urzędnicze, funkcje kontrolne wobec administracji, przygotowanie rocznego raportu o stanie kraju, sprawowanie sądownictwa kompetencyjnego (rozstrzyganie sporów o właściwość między sądami a administracją publiczną) i administracyjnego (rozpatrywanie spory mieszkańców z skarbem i instytucjami publicznymi, które wynikły z umów dzierżawy, dóbr rządowych, dostaw dla wojska, budownictwa),

Władza wykonawcza Rada Administracyjna: gabinet ministrów, Skład: namiestnik (przewodniczący), 5 ministrów, inne osoby powołane przez monarchę, formalnie organ doradczy namiestnika, po 1826 r. (śmierć namiestnika J. Zajączka) przejęła najwyższą władzę wykonawczą w Królestwie Polskim, po 1841 r. (likwidacja Zgromadzenia Ogólnego) przejęła kompetencje w dziedzinie ustawodawstwa, uchwalania budżetu i rozpatrywania sprawozdań urzędów, Zniesiona w 1867 r., jej uprawnienia przejął Komitet Urządzający do Spraw Królestwa Polskiego

Władza wykonawcza Komisje rządowe: Sprawowały bezpośredni zarząd na poziomie centralnym, Utworzono 5 komisji: - Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - Sprawiedliwości, - Spraw Wewnętrznych i Policji, - Wojska - Przychodów i Skarbu

Władza wykonawcza Komisje rządowe: organy kolegialne, którym przewodniczyli mianowani przez króla ministrowie. Ustanowiono ministra bez teki (sekretarza stanu), który przewodniczył Sekretariatowi Stanu Królestwa Polskiego i przebywał w Petersburgu.

Władza ustawodawcza Sejm składał się z króla, senatu i izby poselskiej. Król: prawo zwoływania i rozwiązywania sejmu, wyłączność inicjatywy ustawodawczej, mianowanie senatorów, prawo sankcji, wydawanie dekretów królewskich.

Władza ustawodawcza Senat: składał się od 48 do 64 senatorów świeckich i duchownych (wojewodowie, kasztelani, biskupi i książęta krwi), senatorowie byli mianowani dożywotnio przez króla, senatorów cywilnych obowiązywały cenzusy: wieku (35 lat), majątku (2000 zł rocznego podatku lub własność gruntowna) i posiadanie pełni praw obywatelskich, Obradami senatu kierował prezes mianowany przez króla Uchwały zapadały większością głosów

Władza ustawodawcza Izba poselska składała się z 128 członków: 77 posłów szlacheckich (wybierani przez szlachtę na sejmikach powiatowych), 54 deputowanych (wybieranych na zgromadzeniach gminnych). Izba poselska była wybierana na okres 6 lat, przy czym co dwa lata odnawiano trzecią część jej składu. Członkom izby poselskiej przysługiwał immunitet Na sejmikach powiatowych czynne prawo wyborcze przysługiwało tylko szlachcie posesjonatom, którzy ukończyli 21 lat. Na zgromadzeniach gminnych czynne prawo wyborcze przysługiwało właścicielom gruntów niebędących szlachtą, rzemieślnikom, kupcom i księżom, którzy ukończyli 21 lat. Bierne prawo wyborcze na sejmikach i zgromadzeniach przysługiwało osobom umiejącym pisać i czytać, którzy ukończyli 30 lat, płacili podatek powyżej 100 zł rocznie lub byli właścicielami gruntów oraz korzystali z praw obywatelskich.

Administracja terytorialna Królestwo Polskie podzielono na województwa i obwody. Najniższą jednostką terytorialną były gminy miejskie i wiejskie. Województwa: 1) krakowskie, 2) sandomierskie, 3) kaliskie, 4) lubelskie, 5) płockie, 6) mazowieckie, 7) podlaskie, 8) augustowskie.

Administracja terytorialna Województwa: organem władzy była komisja wojewódzka składająca się z prezesa, 5 komisarzy zasiadających, 4-7 komisarzy delegowanych do obwodów oraz urzędników zawodowych, komisja działała kolegialnie, komplet komisji to prezes i trzech komisarzy, decyzje zapadały większością głosów (wyjątek: sprawy proste rozstrzygane jednoosobowo przez prezesa) Komisje były podzielone na wydziały kierowane przez komisarzy zasiadających

Administracja terytorialna W komisjach wojewódzkich powstały następujące wydziały: - wyznań religijnych i oświecenia publicznego, - administracyjny, - wojskowy, - skarbowy, - policyjny, - dóbr i lasów rządowych (od 1818 r.) W 1821 r. w wyniku przeprowadzonych połączeń istniały 3 wydziały.

Administracja terytorialna Obwody: wyodrębniono 39 obwodów kierowane przez komisarzy delegowanych działających na podstawie upoważnienia otrzymanego z komisji Gminy miejskie: W 1816 r. wprowadzono zwierzchność miejską (od 1818 r. magistraty) składającą się z prezydenta municypalności (mianowanych przez króla) i radnych w miastach wojewódzkich lub burmistrza (mianowanych przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych i Policji) i ławników w pozostałych. Gminy wiejskie: tworzone w tych wsiach, gdzie było co najmniej 10 gospodarstw, Gminą kierował wójt – z urzędu właściciel wsi.