ABC wychowania mgr Sylwia Plata

Wychowanie „ [jest] wprowadzaniem dzieci i młodzieży w wartościowy sposób życia.” S. Ruciński „ […] pomaganie w rozwoju i ułatwienie realizowania swoich możliwości.” H.Rylke, G.Klimowicz „Najpierw dziecko uszanuj, potem je pokochaj, a dopiero potem możesz je wychować. ” J. Korczak „Wychowanie jest jak nauka jazdy na rowerze. Nie nauczy jej ojciec, który biegnie za rowerem, ani i ten, który czyta instrukcje po fakcie, gdy dziecko leży już na ziemi. Dziecko, które po raz pierwszy siada na rowerze, musi być tyle razy podtrzymywane, co puszczone na swobodę. Sztuka wychowania polega na tym, aby wiedzieć, w którym momencie uczynić pierwszą, a w którym drugą rzecz.” P. Pellegrino

Granice i konsekwencje Wychowanie powinno dokonywać się w oparciu o zasadę stałości i konsekwencji. Tylko konsekwentne stawianie wymagań i dopilnowanie, aby były właściwie spełnione, kształtują dobre przyzwyczajenia i nawyki oraz dają dziecku poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności.

Nie od razu wszystkie nasze ustalenia zyskają aprobatę dzieci Nie od razu wszystkie nasze ustalenia zyskają aprobatę dzieci. Wprowadzając zmiany do naszego systemu wychowawczego musimy się liczyć z tym, że dzieci będą nas testowały i sprawdzały nasze granice tolerancji i wytrzymałości oraz konsekwencje w realizowaniu przyjętych postanowień.

W wychowaniu konieczne jest pokazywanie związku między określonym zachowaniem a jego konsekwencjami, zarówno pozytywnymi (pochwała, nagroda), jak i negatywnymi (kara, nagana słowna).

Co dają dzieciom ustalone zasady? poczucie bezpieczeństwa, pozwalają odróżnić dobro od zła, uczą co im wolno, a czego nie wolno, poczucie przewidywalności i kontroli, ułatwiają zrozumienie panującego porządku. Aby zasady działały powinny być:  czytelne, możliwe do wykonania, dostosowane do wieku dziecka, z ustalonym systemem nagród i konsekwencji. Zasady muszą obowiązywać wszystkich.

Konsekwencja to reakcja pozytywna lub negatywna na zachowanie dziecka Konsekwencja to reakcja pozytywna lub negatywna na zachowanie dziecka. Powinna być: szybka Wyciągana natychmiast po zaistnieniu danej sytuacji. skuteczna Doprowadzona do końca. stosowalna Dostosowana do indywidualnych możliwości dziecka. sprawiedliwa Adekwatna do przewinienia: małe przewinienie = mała konsekwencja, duże przewinienie = większa konsekwencja.

Nie może być konsekwencją fizyczną! słowna Nie może być konsekwencją fizyczną! sympatyczna Przekazana dziecku bez podniesionego głosu, krzyku, płaczu, itp. stanowcza Minimum słów, maksimum działania. stała Jest przewidywalna i ustalona. Nie zmieniamy konsekwencji w zależności od samopoczucia czy humoru – musi być taka jak ustalono wcześniej.

Uwaga ważnej dla dziecka osoby zawsze wzmacnia jego zachowanie. Poświęcana dziecku uwaga zarówno pozytywna (pochwały) jak i negatywna (upomnienie) jest dla dziecka bardziej nagradzająca niż brak uwagi dorosłego. Dorośli często wzmacniają pozytywnie trudne i niewłaściwe zachowania u dzieci, ponieważ zwracają na nie uwagę. „A jak nudziło mi się w domu, to przechodząc koło ojca, mówiłam jaka nauka jest głupia i bezwartościowa. I już nie było mi nudno.”

Rozmawiając z dzieckiem: Komunikacja Rozmawiając z dzieckiem: wsłuchaj się w to co mówi i obserwuj co robi twoje dziecko; stosuj komunikaty „ja”; postaraj się zaczynać rozmowę z pozycji „rozumiem”; akceptuj emocje, zamiast im zaprzeczać; nie pozostawiaj pytań bez odpowiedzi, nie bagatelizuj trosk; unikaj budowania negatywnego obrazu dziecka, np. ty ciągle się spóźniasz, zawsze wszystko robisz nie tak, itp.; nie odwołuj się do swoich doświadczeń z dzieciństwa; nie porównuj go z innymi dziećmi; nie dawaj obietnic bez pokrycia; nie krytykuj jego osoby.

Blokady komunikacyjne: rozkazywanie, np. nie pyskuj!; krytykowanie, np. nic nie potrafisz zrobić dobrze!; interpretowanie i diagnozowanie, np. mówisz tak, tylko po to aby zwrócić na siebie uwagę; bagatelizowanie, np. jakie ty możesz mieć problemy?; przesłuchiwanie; sarkazm; wygłaszanie kazań, pouczanie.

10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców Wpajanie własnych przekonań 1. „We wszystkim musisz być świetny”- wystarczy jeśli dziecko będzie starać się robić jak najlepiej to, czego się podejmie. 2. „Znaczysz tyle, co twoje osiągnięcia”- popierajmy wysiłki dziecka, jego dążenie do osiągnięcie jak najlepszych rezultatów a nie same wyniki. 3. „Negatywne uczucia są złe”- trzeba uzmysławiać dziecku, że ma prawo do swoich uczuć, a silne emocje są zupełnie normalne. 4. „Wszyscy muszą cię lubić”- nie da uniknąć się konfliktów , zawsze należy wysłuchać odmiennych punktów widzenia, a równocześnie obstawać przy swoim, jeśli jesteśmy przekonani o swojej racji. 5. „Popełnianie błędów lub proszenie o pomoc jest złe”- w domu powinna być wspierająca i otwarta na problemy dziecka atmosfera, by zapewnić dziecku pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa.

2. Nieświadome prowokowanie złego zachowania 1. Zauważaj pozytywne zachowania dziecka i je nagradzaj. 2. Chwal konkretne, dobre zachowania, unikaj pochwał ogólnych, np. „cieszę się, że dokładnie posprzątałeś/aś swój pokój” zamiast „dzisiaj byłeś bardzo grzeczny”. 3. Chwal każdy, nawet mały kroczek ku pożądanemu zachowaniu. 4. Należy zauważać i doceniać brak złego zachowania, tj. gdy dziecko często zachowuje się w nieodpowiedni sposób należy chwalić je wtedy, gdy nie przejawia takiego zachowania.

3. Brak konsekwencji Jeśli ustalasz jakąś zasadę lub straszysz dziecko konsekwencjami jej nieprzestrzegania postępuj tak, jak zostało ustalone i powiedziane. Rodzice muszą tworzyć „wspólny front” w rozmowie z dzieckiem - muszą być zgodni w sprawie egzekwowania zasad. Daj jedno ostrzeżenie, a dopiero potem zastosuj odpowiednią karę. Stosuj krótki i łatwe do zrealizowania kary. Nie zaprowadzaj dyscypliny kiedy jesteś zdenerwowany i zły.

4. Pułapki porozumiewania się Dobra komunikacja jest podstawą uczenia dzieci rozwiązywania problemów i trudności oraz współpracy z innymi. 1. Otwarta komunikacja jest najskuteczniejszą metodą wychowawczą. 2. Słuchanie to proces aktywny: kiedy rozmawiasz z dzieckiem skupiaj na nim całą uwagę. 3. Staraj się wsłuchiwać zarówno w treść wypowiedzi dziecka, jak i jego uczucia. 4. Nie bądź rodzicem: autorytarnym, pouczającym, obwiniającym, bagatelizującym. 5. Unikaj komunikatów „ty”, np. jak ty się zachowujesz?; powinieneś to wiedzieć!; zachowujesz się jak niemowlę; jesteś okropny, itp. 6. Stosuj komunikaty „ja”, np. nie mam ochoty na zabawę; jestem zmęczona; nie mogę ugotować obiadu, bo w kuchni jest bałagan; jestem załamana; jest mi smutno, kiedy tak do mnie mówisz, itd. 7. Zawracaj uwagę na sygnały niewerbalne wysyłane przez dziecko, mogą one wiele powiedzieć o jego nastroju, uczuciach i aktualnym stanie umysłu.

5. Zrobię to za ciebie! 1. Kiedy to tylko możliwe, pozwalaj dziecku przewidywać logiczne konsekwencje swojego postępowania. 2. Ciągłe rozwiązywanie problemów za dziecko wywołuje jego złość i pogłębia zależność od rodziców. 3. Uczenie się na własnych błędach jest niewłaściwe tylko wtedy, gdy zagraża bezpieczeństwu dziecka lub narusza prawa innych. 4. Pomagaj w rozwiązywaniu problemów wtedy, kiedy twoja interwencja jest konieczna.

6. My przeciwko nim! Każdy w rodzinie powinien mieć szansę wypowiedzenia się, wyrażenia swoich opinii i poglądów. Dzieci, które czują się ważną częścią „zespołu rodzinnego” chętniej współpracują i dążą do rozwiązywania problemów i konfliktów. Rodzina powinna dążyć do porozumienia w danej sprawie, ale ostateczna decyzja należy do rodziców.

7. Żelazna dyscyplina Wprowadzaj dyscyplinę, kiedy już się nie złościsz. Dawanie dzieciom wyboru kary zwiększa ich poczucie kompetencji i zmniejsza potrzebę buntowania się. Wprowadzaj dyscyplinę świadomie, by uczyć. Celem stosowania dyscypliny jest zmiana zachowań niepożądanych, a nie udowadnianie, kto ma rację, a kto jej nie ma. „Wychowanie dzieci może być najwspanialszą i najbardziej satysfakcjonującą pracą w naszym życiu. Jednak kiedy przychodzi do dyscypliny, praca ta często staje się niezwykle skomplikowana, wymagająca i frustrująca.” Elizabeth Pantley

8. Rób co mówię, a nie to, co robię 1. Ucz dziecko, dając mu dobry przykład - to, co rodzice robią, ma na dzieci większy wpływ niż to, co mówią. 2. Zwracaj uwagę na komunikaty, które przekazujesz dzieciom poprzez swoje czyny. 3. Rodzice wpływają zarówno na pozytywne, jak i negatywnie na zachowanie swoich dzieci. 4. Małe dzieci i nastolatki mogą ulegać wpływom rówieśników i mediów, ale najczęściej przyjmują wartości i postawy przekazywane im przez rodziców.

9. Ignorowanie potrzeb i trudności dziecka Rodzic powinien zaniepokoić się zachowaniem sprawiającym problemy, jeśli utrzymuje się ono przez dłuższy czas, jest bardzo nasilone lub przeszkadza dziecku w codziennym funkcjonowaniu. Zaburzenia wymagające pomocy specjalisty to m.in.: zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzenia koncentracji uwagi, depresja dziecięca, przewlekłe trudności w nauce, fobie, zaburzenia obsesyjno – kompulsywne, stany lękowa.

10. Hamowanie naturalnej ciekawości i radości życia Ucząc dzieci samodzielności i odpowiedzialności rodzice powinni również pamiętać o pielęgnowaniu ich naturalnej ciekawości świata. Rodzic od początku pełni rolę nauczyciela w życiu dziecka. Okazywanie miłości, otwarta komunikacja oraz konsekwentne stosowanie kar i motywowanie daje dzieciom bezcenne lekcje na temat tego, jak funkcjonuje świat.

Największym darem rodzicielskiej miłości jest zaofiarowanie dziecku swojej obecności i swojego czasu. Jan Paweł II

Bibliografia Kołakowski A., Pisula A., Sposób na trudne dziecko, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2018. Steede K., 10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2015. Zwolińska R., Pozytywne i negatywne konsekwencje w wychowaniu dziecka, Kielce 2009. Źródło zdjęć i cytatów: Internet.