Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu

Plan wykładu Historia dyscypliny naukowej Definicja ekonomii Cechy ekonomii Podejścia stosowane w analizie ekonomicznej Rodzaje ekonomii Rodzaje czynników wytwórczych Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów - rzadkość a możliwości produkcyjne

Historia dyscypliny naukowej

Określenie „ekonomia” pojawiło się poraz pierwszy w starożytnej Grecji na przełomie V i IV wieku p.n.e., a użył go Ksenofont, uczeń Sokratesa, w pracy „Oikonomikos”. Oikos znaczy po grecku „dom”, „gospodarstwo”, zaś nomos – „prawo”. Całe pojęcia tłumaczy się jako „w zarządzaniu domu biegły” lub po prostu „gospodarz”.

Arystoteles przewyższył Ksenofonta stopniem uogólnienia zjawisk ekonomicznych. Ekonomia to wiedza o prawach gospodarstwa domowego. Arystoteles (384 r. p.n.e.-322 r. p.n.e.)

W czasach Arystotelesa życie gospodarcze skupiało się wokół gospodarstwa domowego (oikos), w którym produkcja i wymiana stanowiły zamknięty krąg. Aspekt ekonomiczny był trudny do wyodrębnienia i dotyczył on przede wszystkim cen i pracy niewolniczej.

Działalność gospodarcza była prowadzona przez człowieka od początków cywilizacji, jednak nikt nie prowadził analizy tej działalności aż do rozwoju kapitalizmu kupieckiego w Europie Zachodniej w XV wieku. Badania te jednak były niesystematyczne, fragmentaryczne i nie powstały żadne analizy systemowe. Od początku XIV wieku do połowy XVIII wieku rozwijały się idee, które można określić mianem szkoły myśli ekonomicznej.

Merkantylizm „Traktat o ekonomii politycznej” powstał w 1615 roku. Przymiotnik „polityczny” wskazywał, że chodzi o naukę prawach gospodarstwa państwowego. Montchretien zajmował się problematyką finansów państwowych. Antoine de Montchretien (1575-1621) był francuskim działaczem politycznym i reprezentował poglądy merkantylistów. Teoria mówiła o wysokiej samowystarczalności kraju, która jest osiągana dzięki regulacji handlu z zagranicą, ograniczającej import towarów. Podkreślała znaczenie kolonizacji jako źródła kruszców i surowców.

Fizjokratyzm Twórcą fizjokratyzmu był François Quesnay (1694-1774),  francuski lekarz, teoretyk ekonomii. Fizjokraci przyznawali przyrodzie i rolnictwu podstawową rolę w gospodarce. Quesnay wyodrębnił produkt czysty, wytwarzany przez farmerów (rolników), z którego pochodziło wszelkie bogactwo. Przedstawicieli innych zawodów (rzemieślników, handlarzy) zaliczał do klasy jałowej, gdyż ich praca nie przekładała się na wzrost dobrobytu.

Quesnay przedstawił system gospodarczy jako zespół naczyń połączonych, którymi przepływają towary i pieniądze. Fizjokraci uznali, że rzeczywistość gospodarcza przebiega pod wpływem obiektywnych zależności przyczynowo-skutkowych. Za cel ekonomii przyjęto więc badanie praw ekonomicznych na podobieństwo nauk przyrodniczych. Po drugie, uznano, że sposób funkcjonowania gospodarki ma charakter naturalny, jest niezależny od woli i działań ludzi, a zatem działalność państwa nie powinna naruszać naturalnego porządku systemu gospodarczego.

Ojciec ekonomii politycznej kapitalizmu Twórca nowoczesnej szkoły myślenia ekonomicznego – ekonomii klasycznej. 1776 – „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” Adam Smith (1723-1790)

David Ricardo (1772-1790) – twórca „Zasad polityki ekonomicznej i opodatkowania” John Stuart Mill (1806-1873)

Założenia ekonomii klasycznej nieograniczona, wolna konkurencja „niewidzialna ręka” – regulator rynku rząd nie ingeruje w sprawy gospodarki interesy społeczne są wypadkową interesów indywidualnych

Ekonomia polityczna w Polsce Ekonomię polityczną w Polsce nazywano nauką o „gospodarstwie społecznym”. Zadaniem ekonomiki jest rozpoznanie i badanie w działaniach ludzkich przejawów gospodarności. Do najbardziej znanych pierwszych polskich ekonomistów zalicza się: Supińskiego („Szkoła polskiego gospodarstwa społecznego”), Grabskiego („Ekonomia społeczna”), Krzyżanowskiego i Langego.

Edward Taylor (1884-1967) prezentował najbliższe współczesności ujęcie przedmiotu ekonomii. Jej przedmiotem jest gospodarowanie. Gospodarowanie polega na rozporządzaniu ograniczonymi środkami przy wielości celów, do jakich mogą być użyte. W związku z tym pojawia się wybór, występują zagadnienia wartości, kosztów, rozdziału dochodu społecznego.

Keynesizm – to jedna z dwóch wiodących XX-wiecznych szkół makroekonomicznych, której inicjatorem był John Maynard Keynes. Teoria przez niego prezentowana została po raz pierwszy przedstawiona w publikacji „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądz” w 1936 roku. Nowa teoria ekonomii popierała interwencjonizm państwa.

John Maynard Keynes (1883-1946)

Keynes upatrywał przyczyn kryzysu w niedostatecznym popycie globalnym Keynes upatrywał przyczyn kryzysu w niedostatecznym popycie globalnym. Funkcję stymulatora popytu powinno się podjąć państwo stosując takie instrumenty jak: obniżenie stopy procentowej, zwiększenie opodatkowania wysokich dochodów przy zwiększeniu świadczeń społecznych na rzecz najgorzej uposażonych, inwestycje finansowe z długu publicznego

Definicja ekonomii

Ekonomia jest nauką badającą w jaki sposób gospodarujące społeczeństwo odpowiada na 3 zasadnicze pytania: „co?” „jak?” i „dla kogo?” (według Begga) Ekonomia jest nauką o gospodarowaniu. Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób ludzie radzą sobie z rzadkością.

Gospodarowanie – to działalność ludzka, indywidualna i zbiorowa, która prowadzi do zaspokojenia potrzeb człowieka. Działalność ta polega na porównywaniu korzyści oraz kosztów i jest połączona z wyborem najlepszej dostępnej możliwości. Proces gospodarowania obejmuje: produkcję dóbr materialnych i usług, podział wytworzonych dóbr i usług, wymianę podzielonych dóbr i usług, konsumpcję wymienionych dóbr i usług, a więc użytkowanie dóbr, korzystanie z usług i spożywanie określonych dóbr.

Rzadkość oznacza ograniczoną wielkość zasobów w stosunku do nieograniczonych potrzeb Potrzeba to stan braku czegoś, wyzwalający w człowieku skłonność do działania

Cechy ekonomii

jest nauką dualną jest nauką interdyscyplinarną jest nauką nomotetyczną jest nauką modelową nie jest nauka doświadczalną

Ad1) Ekonomia ze względu na przedmiot badań, którym jest człowiek zaliczana jest do nauk społecznych, natomiast ze względu na sposób przeprowadzenia analizy do nauk ścisłych.

Ad 2) Ekonomia korzysta z dorobku takich nauk jak: historia geografia psychologia socjologia prawo prakseologia (nauk o racjonalnym zachowaniu) matematyka statystyka ekonometria modelowanie matematyczne

Ad 3) Ekonomia jako nauka nomotetyczna zajmuje się formułowaniem praw i prawidłowości ekonomicznych. Prawidłowości ekonomiczne są to związki i relacje istniejące w realnej rzeczywistości gospodarczej, np. takie jakie zachodzą między ceną, popytem i podażą na dane dobro. Prawo ekonomiczne jest słownym sformułowaniem określającym związki pomiędzy poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego.

Ad 4) Model jest celowym uproszczeniem rzeczywistości stosowanym dla lepszego zrozumienia danego zjawiska, działania danego prawa ekonomicznego.

Podejścia stosowane w analizie ekonomicznej Ekonomia pozytywna zajmuje się światem takim jaki jest, a nie jaki powinien być. Ekonomia normatywna dokonuje ocen wartościujących, stwierdzając jakie powinny być ceny, wynagrodzenia, zatrudnienie oraz jaka powinna być polityka gospodarcza.

Rodzaje ekonomii Mikroekonomia zajmuje się badaniem poszczególnych rynków funkcjonujących w ramach gospodarki. Zajmuje się takimi zagadnieniami jak: co określa cenę dobra, co decyduje o wielkości produkcji danej firmy, gałęzi, co decyduje o wysokości płac, zysków itd.

Makroekonomia zajmuje się opisem i analizą zjawisk rozwoju gospodarczego oraz funkcjonowaniem gospodarki jako całości. Uwzględnia relacje typu poszczególne rynki – państwo. Makroekonomia bada takie zjawiska jak dochód narodowy i czynniki jego wzrostu, problemy równowagi ogólnej i rynkowej, funkcjonowanie całej gospodarki w kontekście płac, zatrudnienia, pieniądza, banków.

Mikro - szczegółowo

Makro - ogólnie

Mezoekonomia opisuje i analizuje zjawiska związane ze zmianami w działowo-gałęziowej, sektorowej i regionalnej strukturze produkcji i zatrudnienia.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze (ekonomia międzynarodowa) różnicuje od innych dziedzin ekonomii zakres zainteresowań badawczych. W MSG akcent jest położony na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej.

Rodzaje czynników wytwórczych

Produkcja jest możliwa dzięki wykorzystaniu czynników produkcji (wytwórczych). Wyróżnia się trzy podstawowe czynniki produkcji: pracę, ziemię i kapitał. Praca to zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki której oddziałuje on na otaczającą go przyrodę i przekształca ją.

Ziemia obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne czyli ziemię w ścisłym tego słowa znaczeniu (ziemię uprawną, grunty pod zabudowę, tereny rekreacyjne), oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody itd. Kapitał obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce i zapasy produktów (kapitał fizyczny) oraz różnego typu środki finansowe jak środki pieniężne, papiery wartościowe (kapitał finansowy)

Ekonomiści listę czynników produkcji poszerzają o: technologię – sposób łączenia trzech podstawowych czynników produkcji w procesie wytwarzania organizację przedsiębiorczość informację

Gospodarowanie jako proces dokonywania wyborów - rzadkość a możliwości produkcyjne

Przykład W gospodarce jest 5 robotników. Każdy z nich może wytworzyć dziennie albo 5 krzeseł albo 4 swetry. Skonstruuj krzywą możliwości produkcyjnych.

Możliwości produkcyjne Robotnicy skierowani do produkcji krzeseł Liczba wytworzonych krzeseł Robotnicy skierowani do produkcji swetrów Liczba wytworzonych swetrów - 5 20 1 4 16 2 10 3 12 15 8 25

Krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji produktu, granica możliwości produkcyjnych) przedstawia różne kombinacje dóbr jakie mogą być wytwarzane w gospodarce przy założeniu pełnego wykorzystania wszystkich czynników wytwórczych i przy założeniu zastosowania najlepszej ze znanych technologii.

W przedstawionym przykładzie występuje zjawisko tzw W przedstawionym przykładzie występuje zjawisko tzw. substytucyjności prostej (wymienności). Aby zwiększyć produkcję o określoną liczbę swetrów należy rezygnować cały czas z takiej samej ilości krzeseł.

Punkty położone ponad krzywą możliwości produkcyjnych przedstawiają kombinacje niemożliwe do osiągnięcia przy danym zasobie czynników wytwórczych, zaś punkty położone pod krzywą obrazują kombinacje wytworzone przy niepełnym wykorzystaniu dostępnych środków.

W przykładzie występuje założenie, że produkcja każdej gałęzi podlega prawu malejących przychodów. Każdy następny zatrudniony w gałęzi zwiększa produkcję w stopniu mniejszym niż jego poprzednik. U podstaw tego prawa leży fakt, iż kolejni zatrudnieni pracownicy cały czas korzystają z niezmienionej ilości maszyn i narzędzi. Stąd zmniejszająca się produkcja. Następstwem prawa malejących przychodów jest wypukłość krzywej możliwości produkcyjnych względem początku układu współrzędnych

Możliwości produkcyjne Robotnicy skierowani do produkcji krzeseł Liczba wytworzonych krzeseł Robotnicy skierowani do produkcji swetrów Liczba wytworzonych swetrów - 5 20 1 4 18 2 9 3 15 13 11 16 6

Dziękuję za uwagę 