Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Zjazd VI I. Relacje międzyludzkie i ich wpływ na przebieg szacowania szkód łowieckich 24 kwietnia 2014 r. (czwartek) mgr inż. Roman Włodarz Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Nawiązywanie relacji międzyludzkich to nieodzowna potrzeba i część naszego życia i codzienności, to także wielka przyjemność, która pozwala czerpać satysfakcję z udanych związków międzyludzkich, ale także i bardzo potrzebna najważniejsza praktyczna umiejętność społeczna, która pozwala nam normalnie funkcjonować w społeczeństwie - w grupie społecznej, osiągać swoje, innych i wspólne cele i zaspokajać tym samym różne nasze ważne potrzeby oraz  realizować się osobiście i zawodowo i służyć innym.

Najważniejsze jest pierwsze 10 sekund kontaktu z nowym człowiekiem, 20% szacujących powoduje 80% konfliktów z rolnikami, 20% rolników jest powodem 80% konfliktów z Kołami Łowieckimi Zasada Pereto

Mając nawet najlepsze predyspozycje i umiejętności, kompetencje społeczne i interpersonalne do nawiązywania udanych i satysfakcjonujących obie strony kontaktów międzyludzkich, musimy sobie realnie uświadomić, i zdać sprawę, że pomimo to, nie każdy będzie do nas otwarty, miły, sympatyczny, uprzejmy, troskliwy, życzliwy, serdeczny, łagodny, wrażliwy, łaskawy dla nas itd. itp.

Unikaj rozpoczynania rozmowy od słowa „NIE”

Bądź asertywny! Cechy zachowania asertywnego: - pewność siebie i wysoka samoocena, - szacunek dla siebie i innych, - odpowiedzialność za działania, - umiejętność zadawania pytań stronie przeciwnej i słuchania jej wypowiedzi

Sygnały niewerbalne typowe dla zachowania asertywnego: - głos spokojny, - opanowana gestykulacja, - postawa odprężona, - częsty kontakt wzrokowy, - stosowane słownictwo „ja uważam”, „czuję że”, „co Ty (Pan, Pani) na to”, „chcę”,

Asertywne mówienie „nie” – sztuka odmawiania Asertywna odnowa to czytelne stwierdzenie uczciwe i stanowcze na co się nie zgadzam. Powinno znaleźć się w tym zachowaniu słowo „nie” i jasna informacja jak zachowamy się. Odmowa może też obejmować wyjaśnienie dlaczego nie możemy się tak zachować, nie pożyczę Ci tej książki, bo nie oddałeś mi poprzedniej. Asertywna odmowa nie powinna zawierać pretensji i usprawiedliwiania się. Nie należy stosować nie ostrej formy odmowy, bo może to zachęcać partnera do wywierania presji na nas. Najlepszym argumentowaniem jest odwoływanie się do siebie, „wolę”, „chcę”, „wybieram”, „zdecydowałem”.

1.1. Socjotechnika w relacjach rolnik-myśliwy

Strefy ochronne człowieka - strefa intymna – od 15 do 45 cm. Ma największe znaczenie, człowiek broni jej jak swojej najcenniejszej własności. Mogą w nią wkroczyć jedynie Ci, którzy są blisko związani emocjonalnie z daną osobą czyli np. partnerzy, rodzice, rodzeństwo, bliscy znajomi. - sfera osobista – od 46 do 122 cm. W sferze osobistej pozostajemy z innymi w czasie przyjęć, pełnienia społecznych funkcji i spotkań przyjacielskich. - sfera społeczna – od 123 do360 cm. Tę odległość zachowujemy wobec obcych np. listonosza, sprzedawcy i innych ludzi, których nie znamy dość dobrze. - sfera publiczna – powyżej 360 cm. To bezpieczny dystans, jaki zachowujemy, gdy znajdziemy się w tłumie obcych ludzi.

Dystans intymny Dystans intymny - jeden z dystansów personalnych. Rozciąga się w promieniu ok. 45 cm wokół naszego ciała (obrazowo można powiedzieć, że jest to strefa na wyciągnięcie łokcia). Obszar przestrzeni bardzo bliski naszego ciała, w którym prawie zawsze dochodzi do kontaktu fizycznego z rozmówcą. Dlatego jest to odległość zarezerwowana jedynie dla bardzo bliskich osób (małżonek, partner, dziecko). Naruszenie tej strefy przez inną osobę odbierane jest jako agresja terytorialna, co jest przeżywane jako nieprzyjemne zarówno przez osobę, której strefa jest naruszana jak i przez intruza. To podnosi gotowość do zachowań agresywnych. Naruszenie dystansu intymnego wywołuje także szereg reakcji fizjologicznych. Następuje zahamowanie zdolności wydalania moczu, zmienia się odruch skórno-galwaniczny, potliwość dłoni, akcja serca, EEG, napięcie mięśni.

Dystans intymny W dystansie intymnym spada rola wzroku w komunikacji, bowiem druga osoba jest bardzo blisko i jej obraz na siatkówce jest mocno zniekształcony. Rośnie natomiast rola węchu (zobacz też: feromony), słuchu i dotyku. Ludzie są w stanie wyczuć poprzez skórę, które części ciała drugiej osoby są gorące, a które zimne, wyczuwamy także napięcia mięśniowe rozmówcy, co jest ważną (choć często odbieraną nieświadomie) informacją na temat przeżywanych przez interlokutora stanów wewnętrznych. Pewne strefy naszego ciała są jednak strefami tabu nawet dla osób bardzo bliskich. Najczęściej dotykane są dłonie i ramiona.

Dystans indywidualny Jest to przestrzeń, która rozciąga się wokół człowieka pomiędzy 45cm a 120cm (obszar na wyciągnięcie ręki), strefa łatwego dotyku. Przestrzeń tę traktuje się jako prywatną i wpuszczane są tu osoby, które dobrze znamy i z którymi czujemy się bezpiecznie. Rozmowa z obcym w takiej odległości nie zdarza się lub jest niekomfortowa. Naruszenie dystansu indywidualnego jest traktowane jako agresja terytorialna i wywołuje reakcje agresywne (zobacz też: terytorialność). W stosunku do dystansu intymnego w tej odległości rośnie rola wzroku (ze względu na mało zdeformowany bodziec na siatkówce oka), i słuchu. Zmniejsza się natomiast rola innych kanałów przekazywania informacji: węchu, dotyku, zdolności odczuwania ciepła ciała drugiej osoby (które pełnią ważne funkcje w dystansie intymnym). W trakcie rozmowy w tym dystansie popełniamy o wiele mniej omyłek językowych niż w dystansie intymnym, mowa jest poprawna, ale swobodna, raczej nie zastanawiamy się nad konstrukcją gramatyczną zdań.

Dystans publiczny Przyjmuje się, że o dystansie publicznym możemy mówić wtedy, gdy rozmówcy kontaktują się w odległości większej niż 360cm. Badania pokazały, że gdy odległość pomiędzy osobami wynosi powyżej 30 metrów, ludzie nie mają poczucia kontaktu ze sobą, W dystansie publicznym takiej odległości kontaktujemy się z osobami publicznymi (np. księdzem podczas mszy), W dystansie publicznym głównym kanałem odbierania informacji na temat drugiej osoby jest wzrok. Ludzie rozmawiając w tej odległości budują bardzo gramatyczne zdania i zastanawiają się nad konstrukcją zdań. W specjalny sposób dobierają słowa, pojawia się stosunkowo niewiele pomyłek językowych. Dystans ten jest zarezerwowany dla osób publicznych. W naturalnie przebiegających kontaktach społecznych z obcymi najbardziej charakterystyczny jest dystans społeczny

STREFY WIEJSKIE I MIEJSKIE Zakres strefy osobistej potrzebnej każdemu człowiekowi zależy od zaludnienia obszaru, w którym dorastał. Ci, którzy dorastali na słabo zaludnionych terenach wiejskich potrzebują większej przestrzeni osobistej niż dorastający w gęsto zaludnionych obszarach miejskich. Obserwując, jak mocno dana osoba wyprostowuje rękę przy powitaniu, można odczytać, czy pochodzi ona z dużego miasta czy też odległego terenu wiejskiego. Mieszkańcy miast mają swoje 46 cm taką też odległość zachowują pomiędzy nadgarstkami a torsami, gdy witają się przez podanie ręki. Pozwala to dłoniom spotkać się na neutralnym terytorium. Ludzie dorastający w wiejskich miejscowościach, gdzie zaludnienie jest znacznie mniejsze, terytorialny „balon” może mieć nawet około 1 metra lub więcej i jest to przeciętna odległość od nadgarstków do ciał witających się. Ludzie ze wsi mają tendencję do mocnego opierania się całymi stopami na ziemi i wychylania się do przodu tak mocno, aby uścisnąć dłoń znajomego, podczas gdy mieszkańcy miast postępują ku sobie o krok.

Jeśli musisz poznać nowego człowieka, uśmiechnij się i okaż dobrą wolę życzliwego kontaktu. Najpierw powiedz parę słów o sobie, aby stworzyć atmosferę zaufania - przedstaw się, powiedz kim jesteś, skąd jesteś i co tu robisz. Nawiąż naturalną relację. Szukaj jakichś podobieństw między Wami - tego co Was łączy (zainteresowania, praca zawodowa, postawy, przekonania, poglądy, idee, wierzenia, wartości czy nawet marzenia),

Aby z drugą osobą dobrze się zrozumieć, być przez nią akceptowalnie odebranym i nawiązać dobrą - zdrową relację na podobnym poziomie, dopasuj swój język komunikacji werbalnej i niewerbalnej do poziomu drugiej strony, z którą nawiązujesz i podtrzymujesz relację,

W trakcie rozmowy inicjuj różne tematy, aby podtrzymać Wasz wspólny dialog oraz wykorzystuj informację dodatkową i zwrotną, którą Ci podpowiada i przekazuje rozmówca do zadawania kolejnych pytań, które on prawdopodobnie chciałby usłyszeć. Stosuj także tzw. samoujawnianie (oczywiście w granicach rozsądku), które zbliża ludzi do siebie, buduje zaufanie, uczucie bliskości, więź i jedność interpersonalną.

Korzystaj w rozmowie z poczucia humoru, humor odblokowuje pewne hamulce psychiczne - rozładowuje napięcie i rozluźnia atmosferę, zbliża ludzi do siebie i przykuwa uwagę. Daje on uczucie dobrego nastroju, szczęścia, spokoju wewnętrznego, równowagi psychicznej i zadowolenia, co naturalnie poprawia nastrój i uspokaja, Duże poczucie humoru dają szczerze wypowiadane myśli, które nam w danej chwili przychodzą do głowy z inspiracji chwili i danej sytuacji, prawda, prostota komunikacji i przekazu informacji.

Traktuj każdego po prostu jak człowieka na zasadzie równości partnerskiej. Dopasuj się tematycznie do swojego rozmówcy - daj mu się "wygadać" , a następnie przejmij inicjatywę prowadzenia rozmowy i zainicjuj temat szacowania szkód

Wyjdź pierwszy z inicjatywą kontaktu z drugim człowiekiem Wyjdź pierwszy z inicjatywą kontaktu z drugim człowiekiem. Jako pierwszy uśmiechnij się serdecznie i życzliwie do niego lub/i podaj przyjazną rękę, pozdrów go, Podziel się z nim dobrym słowem, daj zachętę lub pochwałę. Wzbudź w drugiej stronie pragnienie otwarcia się na Ciebie. Bądź optymistą i nie narzekaj, Pogoda ducha będzie przyciągała do Ciebie ludzi,

2. Uwarunkowania prawne szacowania szkód łowieckich

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie - W starożytnym Rzymie zwierzęta żyjące w stanie wolnym stanowiły „rzecz niczyją” (res nullius), a prawo dysponowania nimi przysługiwało właścicielowi gruntu, na którym przebywały (z pewnymi ograniczeniami), Na ziemiach polskich najstarszą formą prawną regulacji łowiectwa były zasady regaliów panującego. Były to przypisane wyłącznie dla władcy formy aktywności łowieckiej, np. regalia polowania, bartne. Od XIII wieku prawo polowania wraz z nadaniami ziemi przeszło na rzecz właścicieli ziemskich. Każdemu właścicielowi ziemi lub użytkownikowi gruntu wolno przysługiwało prawo polowania. Panujący miał jednak możliwość zachowania sobie prawa polowania na najcenniejszą zwierzynę.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie Pierwsze zasady prawne odnoszące się do własności ziemi zawarte zostały w ustawie o łowach z 1420 r., a następnie potwierdzone w statucie wareckim Władysława Jagiełły z 1423 r. W 1529 roku został ogłoszony I Statut Litewski (Rozdział IX „O łowach, o puszczach, o jeziorach, o sianożęci, o gonach bobrowych, o chmielnikach, o gniazdach sokolich”.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie W 1775 roku na Sejmie Nadzwyczajnym Warszawskim, zabroniono polowania na cudzych gruntach i kniejach na każdą zwierzynę bez pisemnego zezwolenia właściciela lub zarządcy. Ograniczenie nie dotyczyło polowań na ptactwo, i nie obowiązywało dziedziców, którzy mogli polować w każdym czasie.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie W okresie rozbiorów wszystkie trzy państwa zaborcze przyznawały prawo polowania właścicielowi gruntu, który mógł z niego skorzystać osobiście, zezwolić innym na polowanie na swojej własności lub zrezygnować ze swojego uprawnienia na rzecz innej osoby. Minimalny obszar, który uprawniał właściciela do wykonywania polowania, wynosił w Austrii 115 ha, w Prusach 136 ha nieprzerwanej powierzchni, a w Rosji takich obostrzeń nie było. W prawie pruskim i austriackim był już obowiązek wynagradzania szkód wyrządzonych przez zwierzynę.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości problemy łowiectwa zostały ustalone Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z 3 grudnia 1927 r. o prawie łowieckim. W art. 4 określono, że polowanie było związane z własnością gruntu i należało do właściciela gruntu. Przedwojenne rozwiązania prawne określały, że właściciel prawa polowania mógł użytkować je samodzielnie, jeżeli obszar gruntu był nie mniejszy niż 100 ha ciągłej powierzchni. Właściciele gruntów, którzy nie posiadali obwodu łowieckiego własnego, mogli po zarejestrowaniu przez starostę utworzyć obwód łowiecki wspólny, nie mniejszy jednak niż 100 ha ciągłej powierzchni. Prawo Łowieckie z 1927 r. ustalało, że zwierzyna w stanie wolnym nie stanowiła przedmiotu własności. Na27bycie zwierzyny na własność następowało poprzez polowanie.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie Po II wojnie światowej na mocy Dekretu z 29 października 1952 r o prawie łowieckim, zostało rozdzielone łowiectwo i prawo wykonywania polowania od własności gruntu. Prawo łowieckie nie przesądzało kwestii własności zwierzyny - państwu w stosunku do dzikiej zwierzyny przyznano wszystkie uprawnienia, jakie przynależą się właścicielowi do rzeczy. Ówczesna doktryna prawa zakładała, że zwierzyna nie może być niczyją własnością. Zasady ustrojowo-gospodarcze określały ją jako własność społeczną i państwową.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie W dniu 17 czerwca 1959 r. Sejm PRL uchwalił Ustawę o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim, w której określono w art. 2, że zwierzyna w stanie wolnym stanowi własność państwa. Obowiązek wynagradzania szkód w uprawach rolnych wyrządzonych przez zwierzynę płową i dziki został przypisany państwu.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Historyczny rys własności w łowiectwie Obecnie problemem w systemie prawa łowieckiego jest określenie podmiotu, który jest właścicielem zwierząt łownych. Art. 2 ustawy Prawo łowieckie: „Zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa”. Jest to fundamentalna zasada prawna funkcjonowania łowiectwa w Polsce. Ustawa o ochronie zwierząt (Dz.U. 1997 nr 111 poz. 724) art.. 21 mówi, że „Zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe… Wg Kodeksu Cywilnego nie są rzeczami zwierzęta dziko żyjące na wolności, gdyż nie podlegają władzy ludzkiej, dopóki nie zostaną zabite. Prawo własności zwierzyny zawarte w art. 2 PŁ nie jest prawem własności w rozumieniu art. 140 Kodeksu cywilnego. Określenie zwierzyny łownej mianem dobra ogólnonarodowego nie rozwiązuje w dalszym ciągu problemu zwierzchności Skarbu Państwa na gatunkami zwierząt nie mieszczącymi się w kategorii „zwierzyna łowna”

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Konstrukcja zasad odpowiedzialności za szkody łowieckie Zgodnie z ustawą Prawo łowieckie dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do wynagradzania szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez jelenie, łosie, daniele, sarny i dziki oraz przy wykonywaniu polowania. Odpowiedzialność za szkody spowodowane przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną (obecnie łoś) ponosi Skarb Państwa. Państwo, będąc właścicielem zwierzyny łownej – obowiązkiem odszkodowawczym obarczyło myśliwych. Szacowania szkód, a także ustalenie wysokości odszkodowania dokonują nieodpłatnie przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu łowieckiego i nie obciąża ono budżetu państwa. Odpowiedzialność ta ograniczona jest do szkód rzeczywistych i nie obejmuje utraconych korzyści.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Konstrukcja zasad odpowiedzialności za szkody łowieckie Rozwiązania prawne zawarte w Prawie Łowieckim ograniczają prawa własności rolników. Formalnie korzyści materialne z użytkowania ziemi rolnika jako obwodu łowieckiego czerpie gmina (poprzez czynsz), a nie rolnik. Właściciel zwierzyny (Skarb Państwa) przerzuca odpowiedzialność za szkody na koło łowieckie w zamian za własność zwierzyny pozyskanej przez koło łowieckie

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Konstrukcja zasad odpowiedzialności za szkody łowieckie Właścicielowi gruntu nie przysługuje odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści – tzw. odpowiedzialność absolutna. Są to korzyści, jakie mógłby osiągnąć właściciel, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego (art. 361 § 2) przy braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy naprawienie szkody obejmuje straty oraz korzyści, które można by osiągnąć, gdyby szkoda nie zaistniała. Zasady KC dotyczą jednak wyłącznie wynagradzaniu szkód przy wykonywaniu polowania. Zasady Prawa łowieckiego w zakresie szkód łowieckich są przepisem szczególnym w stosunku do ogólnie rozumianych przepisów prawa cywilnego.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Konstrukcja zasad odpowiedzialności za szkody łowieckie Koło łowieckie, realizując swą działalność statutową na danym terenie (pędzenie podczas polowania zbiorowego, inwentaryzacja zwierzyny), odpowiada także za szkody, które powstaną w wyniku kolizji drogowej z udziałem zwierząt łownych. Konstrukcja prawna własności zwierząt dziko żyjących prowadzi to powstania nieprzejrzystego układu odpowiedzialności materialnoprawnej za szkody wyrządzone przez te zwierzęta. Poza przypadkami określonymi w Prawie łowieckim przepisy szczegółowe nie określają odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta łowne.

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Odpowiedzialność Skarbu Państwa Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w artykule 126 określa odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową – takie jak żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie, bobry

2.1.Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Odpowiedzialność Skarbu Państwa Art. 50.[PŁ] 1. Skarb Państwa odpowiada za szkody, o których mowa w art. 46 ust. 1, wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną. Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 1, na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich. 2. Za szkody, o których mowa w ust. 1, wyrządzane na obszarach: 1) obwodów łowieckich leśnych odszkodowania wypłaca Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe ze środków budżetu państwa; 2) obwodów łowieckich polnych i obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich odszkodowania wypłaca zarząd województwa ze środków budżetu państwa. 3. Za szkody, o których mowa w ust. 1b, odszkodowania wypłaca zarząd województwa ze środków budżetu państwa. 4. Oględzin i szacowania szkód, o których mowa w ust. 1 i 1b, dokonują przedstawiciele podmiotów właściwych do wypłaty odszkodowania.

W art. 50 ust. 1 b Prawa łowieckiego, inaczej niż w art. 50 ust W art. 50 ust. 1 b Prawa łowieckiego, inaczej niż w art. 50 ust. 1 tejże ustawy, ustawodawca nie ograniczył zakresu odpowiedzialności z tytułu szkód czynionych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny do upraw i płodów. Z treści przepisu wynika, że odpowiedzialność za szkody dotyczy wszelkich szkód, nie tylko szkód w uprawach i płodach rolnych, ale też np. zniszczeń trawników, ogródków warzywnych, plantacji, zniszczeń lub uszkodzeń mienia typu ogrodzenia, baseny, oczka wodne oraz kolizji drogowych Umieszczenie nowowprowadzonej regulacji w Rozdziale 9 Prawa łowieckiego pt. Szkody łowieckie, przy braku definicji szkód łowieckich w samej ustawie, nie ogranicza, jak się wydaje, przedmiotowo zakresu odpowiedzialności, sprowadzając odpowiedzialność Skarbu Państwa do rozstrzygnięć na gruncie cywilistycznym, uregulowanym w Kodeksie cywilnym. Z tego względu zakładać można, że na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich, odszkodowanie przysługuje ze wszelkie szkody czynione przez ww. gatunki zwierząt łownych

Zwierzęta objęte Prawem Łowieckim w zakresie szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Zwierzęta objęte Prawem Łowieckim w zakresie szkód łowieckich 1. jeleń 2. daniel 3. łoś 4. sarna 5. dzik Szkody wyrządzone przez inne zwierzęta dzikie nie podlegają Prawu Łowieckiemu, natomiast mogą podlegać innym aktom prawnym gatunek prawem chroniony od 2001 r.- moratorium Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 38

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Zwierzęta (i szkody) za które odpowiada Skarb Państwa na podstawie Prawa Ochrony Przyrody Żubr (plony, zasiewy), Bóbr (plony, las, urządzenia wodne), Wilk, ryś, żbik (szkody w zwierzętach gospodarskich), Niedźwiedzie (barcie, zwierzęta gospodarskie) Odpowiedzialność nie obejmuje utraconych korzyści. Nowelizacja PŁ z 2008 r. ustaliła odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez te gatunki poza obwodem łowieckim Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 39

Szkody na stawach rybnych Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szkody na stawach rybnych za szkody wyrządzone przez ptactwo wodne (kormoran, czapla itp..) teoretycznie odpowiada Skarb Państwa - praktycznie nikt, ponieważ nie wymieniono tych gatunków w rozporządzeniu do Ustawy o ochronie przyrody, Za szkody wyrządzone przez bobry odpowiada Skarb Państwa, Za szkody wyrządzone przez wydry, norki, piżmaki (prawnie chronione) teoretycznie odpowiada Skarb Państwa - praktycznie nikt, ponieważ nie wymieniono tych gatunków w rozporządzeniu do Ustawy o ochronie przyrody Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 40

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta wg obowiązującego prawa Gatunek zwierząt Dzierżawca obwodu, poza obwodem Skarb Państwa Skarb Państwa Prawo Łowieckie Prawo Ochrony Przyrody Łoś? , dzik, jeleń, sarna, daniel Tak Nie wilk, bóbr, ryś, żubr, niedźwiedź pozostałe zwierzęta dzikie Tak – formalnie, Nie - realnie Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 41

Inne szkody i koszty utraconych korzyści Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta wg obowiązującego prawa Gatunek zwierząt Postępowanie w oparciu o Prawo Łowieckie Postępowanie na drodze cywilno-prawnej Zwierzęta łowne (5 gatunków) Zwierzęta objęte ochroną gatunkową (5 gatunków) Tylko 10 gatunków, w stosunku do pozostałych tylko teoretycznie Odszkodowanie (wynagrodzenie) za plony Tak Odszkodowanie za szkody na UZ – przywrócenie do stanu poprzedniego Nie Inne szkody i koszty utraconych korzyści Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 42

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Prawo Łowieckie w układzie innych przepisów dotyczących dzikich zwierząt Szkody łowieckie PRAWO ŁOWIECKIE Szkody wyrządzone przez zwierzęta prawem chronione Ustawa o lasach USTAWA O OCHRONIE ZWIERZĄT PRAWO OCHRONY PRZYRODY KODEKS CYWILNY Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich 1. Skomplikowana i nieciągła konstrukcja własności zwierząt żyjących w stanie dzikim i związany z tym nieprzejrzysty układ odpowiedzialności materialno-prawnej za szkody przez te zwierzęta wyrządzane, 2. Pozbawienie praw właściciela gruntu do zwierząt dzikich żyjących (przebywających na nieruchomości) i korzystających z nieruchomości, 3. Wyodrębnienie Prawa Łowieckiego – w zakresie odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta – z powszechnie przyjętych mechanizmów odpowiedzialności cywilno-prawnej Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich 4. Specyficzna konstrukcja dzierżawy obwodu łowieckiego, zapewniająca możliwości wyłączeń w działaniu przepisów prawa cywilnego, w tym wyłączenie właściciela gruntu jako strony umowy dzierżawy, 5. Wyodrębnienie tylko 5 (praktycznie 4) gatunków zwierząt łownych w zakresie odpowiedzialności dzierżawcy obwodu łowieckiego za szkody przez nie wyrządzone, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich 6. Wyłączenie przepisów Kodeksu Cywilnego w zakresie ustalania prawa do odszkodowania za szkody łowieckie na podstawie Prawa Łowieckiego – brak możliwości odszkodowania za koszty utraconych korzyści, postępowanie o odszkodowanie na podstawie Prawa Łowieckiego jest faktycznie postępowaniem ugodowym. 7. Arbitralne ustalanie wysokości szkód i odszkodowania za szkody łowieckie – stroną czynną jest wyłącznie dzierżawca obwodu łowieckiego, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich 8. Nieprzystające do współczesnych wymogów i standardów językowych nazewnictwo (np. płody rolne, zasiewy, uprawy, zbiory, cena skupu, rejon , występowania szkody, itp.), utrudniające stosowanie standardów, 9. Nieciągła i niespójna z realiami rynkowymi metodyka szacowania szkód łowieckich – w szczególności w zakresie ustalania plonu i ceny, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich 10. Bardzo ograniczone kompetencje organów samorządu terytorialnego w zakresie szeroko rozumianej gospodarki łowieckiej i problemu szkód łowieckich, 11. Całkowite wyłączenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody łowieckie, 12. Bardzo ograniczona odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte ochroną całoroczną lub okresową, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Cechy polskiego prawodawstwa regulującego problem szkód łowieckich 13. Systemowy bezwład administracyjno-prawny w zakresie kształtowania właściwej liczebności populacji dzikich zwierząt oraz silny wpływ różnych „środowisk” ekologicznych, 14. „Martwe pola” w Prawie Łowieckim i w Prawie Ochrony Przyrody, np. w zakresie gospodarki łowieckiej na terenach wyłączonych z obwodów łowieckich, w szczególności na terenach zabudowanych, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Podstawy prawne dla problemu szkód łowieckich Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Podstawy prawne dla problemu szkód łowieckich - Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. nr 147, poz. 413 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz. U. nr 45, poz. 272) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz. U. nr 45, poz. 433) - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92, poz. 880 z późn. zm.) - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. nr 111, poz. 724 z późn. zm.), - Kodeks Cywilny Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 50

1.2. Prawa i obowiązki stron postępowania w zakresie szkód łowieckich

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.2 Prawa dzierżawcy obwodu łowieckiego w świetle Prawa Łowieckiego – w stosunku do właściciela gruntu 1. Prawo do wejścia na teren w ramach prowadzenia gospodarki łowieckiej lub polowania, 2. Prawo do powołania własnego rzeczoznawcy lub biegłego – nie będzie to jednak miało zasadniczego znaczenia dowodowego przy szacowaniu szkód łowieckich a tylko będzie mogło stanowić dowód pomocniczy w ewentualnym postępowaniu przed sądem powszechnym 3. Prawo wezwania przedstawiciela miejscowej Izby Rolniczej do udziału w oględzinach wstępnych lub ostatecznych, 4. Wyłączne prawo do wyznaczenia osoby upoważnionej do szacowania szkód łowieckich (nie ma zasad określających kwalifikacje formalne takiej osoby), Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.2 Prawa dzierżawcy obwodu łowieckiego w świetle Prawa Łowieckiego – w stosunku do właściciela gruntu c.d. 5. Prawo do szacowania szkód wyłącznie na podstawie Rozporządzenia z 8 marca 2011 roku, w tym prawo określania plonu, ceny rynkowej 6. Prawo do ustawiania, w porozumieniu i we współdziałaniu z właścicielem gruntu, urządzeń ograniczających szkody łowieckie, 7. Prawo do zawierania umów cywilno-prawnych (ugoda) z właścicielem gruntu co do sposobu rozwiązywania problemu szkód łowieckich, nawet w trakcie trwającego postępowania na podstawie Prawa Łowieckiego, 8. Prawo wystąpienia do wójta (burmistrza, prezydenta) o mediacje w sprawie wysokości oszacowanych szkód łowieckich, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r.

2.3. Prawa właściciela (posiadacz) gruntu w świetle Prawa Łowieckiego Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.3. Prawa właściciela (posiadacz) gruntu w świetle Prawa Łowieckiego 1. Prawo do odszkodowania za plony i zasiewy oraz prawo do pokrycia kosztów zagospodarowania uszkodzonego trwałego użytku zielonego – bez prawa do zwrotu utraconych korzyści, 2. Prawo do obecności przy szacowaniu wstępnym i (lub) ostatecznym szkód łowieckich (można ustanowić przedstawiciela, na piśmie), 3. Prawo do wnoszenia uwag do protokołu wstępnego i (lub) ostatecznego szacowania szkody, 4. Prawo do odmowy podpisania protokołu szacowania wstępnego i (lub) ostatecznego szacowania szkody, 5. Prawo wezwania przedstawiciela miejscowej Izby Rolniczej do udziału w oględzinach wstępnych lub ostatecznych oraz ustalaniu wysokości odszkodowania, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 54

2.3. Prawa właściciela gruntu w świetle Prawa Łowieckiego c.d. Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.3. Prawa właściciela gruntu w świetle Prawa Łowieckiego c.d. 6. Prawo wystąpienia do wójta (burmistrza, prezydenta) o mediacje w sprawie wysokości oszacowanych szkód łowieckich, 7. Prawo do wystąpienia na drogę sądową w przypadku braku zgody na proponowane odszkodowanie za szkody łowieckie, 8. Prawo do negocjacji (współdziałania) z Kołem Łowieckim sposobu zapobiegania szkodom łowieckim (nie jest to prawo bezwarunkowe!), 9. Brak prawa do odwołań i innych czynności zgodnie z KPA – postępowanie o szkody łowieckie nie jest postępowaniem administracyjnym (nie ma decyzji administracyjnej !) Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 55

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.4. Prawa domyślne właściciela gruntu w postępowaniu o ustalenie odszkodowania za szkody łowieckie 1. Prawo do gromadzenia wszelkich dowodów związanych z wystąpieniem szkody – np. zdjęć, filmów video, nagrań dźwiękowych, zabezpieczenie śladów (odchody, sierść itd..) 2. Prawo do powołania własnego rzeczoznawcy lub biegłego – nie będzie to jednak miało zasadniczego znaczenia dowodowego przy szacowaniu szkód łowieckich a tylko będzie mogło stanowić dowód pomocniczy w ewentualnym postępowaniu przed sądem powszechnym 3. Prawo ograniczenia wejścia na teren osób postronnych, jeśli wykracza to poza zwykłe czynności związane z działalnością łowiecką lub prowadzeniem polowania, 4. Prawo do odszkodowania, na podstawie KC, do odszkodowania za szkody spowodowane gospodarką łowiecką wykraczające poza Prawo Łowieckie, np.. za szkody spowodowane polowaniem, za uszkodzenie ogrodzeń stałych, budynków, za zranienie lub zabicie zwierząt domowych, 5. Prawo wezwania Policji w przypadkach rażącego naruszenia prawa własności przez członków Koła Łowickiego, 6. Prawo do opłaty za ustawienie na gruncie prywatnym urządzeń łowieckich, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 56

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.4. Prawa domyślne właściciela gruntu w postępowaniu o ustalenie odszkodowania za szkody łowieckie c.d. 7. Prawo do negocjacji sposobu ograniczenia szkód łowieckich poprzez ustawienie urządzeń technicznych (ogrodzenia, pastuchy elektryczne, ambony, paśniki itp..) lub stosowanie zabiegów chemicznych odstraszających (repelenty), 8. Prawo do zawierania umów cywilno-prawnych (ugoda) z Kołami Łowieckimi co do sposobu rozwiązywania problemu szkód łowieckich, nawet w trakcie trwającego postępowania na podstawie Prawa Łowieckiego, 9. Prawo do ustawiania na własnym gruncie własnych urządzeń technicznych ograniczających szkody łowieckie – jednak w zgodzie z Prawem Ochrony Przyrody i Kodeksem Cywilnym. 10. Prawo do uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym o wydzierżawienie obwodu łowieckiego oraz o ustalenie rocznych i wieloletnich planów hodowlanych (na podstawie Ustawy o dostępie do informacji publicznej). 11. Prawo do kopii protokołu szacowania szkody, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 57

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.5. Prawa dzierżawcy obwodu łowieckiego w świetle Prawa Łowieckiego – w stosunku do właściciela gruntu 1. Prawo do wejścia na teren w ramach prowadzenia gospodarki łowieckiej lub polowania, 2. Prawo do powołania własnego rzeczoznawcy lub biegłego – nie będzie to jednak miało zasadniczego znaczenia dowodowego przy szacowaniu szkód łowieckich a tylko będzie mogło stanowić dowód pomocniczy w ewentualnym postępowaniu przed sądem powszechnym 3. Prawo wezwania przedstawiciela miejscowej Izby Rolniczej do udziału w oględzinach wstępnych lub ostatecznych i ustalaniu odszkodowania. Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 58

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.5. Prawa dzierżawcy obwodu łowieckiego w świetle Prawa Łowieckiego – w stosunku do właściciela gruntu c.d. 4. Prawo do wyznaczenia osoby upoważnionej do szacowania szkód łowieckich (nie ma zasad określających kwalifikacje formalne takiej osoby), 5. Prawo do szacowania szkód wyłącznie na podstawie Rozporządzenia z 8 marca 2010, w tym prawo określania plonu, ceny rynkowej 6. Prawo do ustawiania, w porozumieniu i we współdziałaniu z właścicielem gruntu, urządzeń ograniczających szkody łowieckie, 7. Prawo do zawierania umów cywilno-prawnych (ugoda) z właścicielem gruntu co do sposobu rozwiązywania problemu szkód łowieckich, nawet w trakcie trwającego postępowania na podstawie Prawa Łowieckiego, 8. Prawo wystąpienia do wójta (burmistrza, prezydenta) o mediacje w sprawie wysokości oszacowanych szkód łowieckich, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 59

2.6. Wyłączenia z odszkodowania wg Prawa Łowieckiego Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V 2.6. Wyłączenia z odszkodowania wg Prawa Łowieckiego 1. na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, przyznanych jako deputaty rolne na gruntach leśnych, 2. o wartości nie przekraczającej 100 kg żyta/ha, 3. w płodach złożonych w sterty, kopce i stogi w sąsiedztwie lasu, 4. powstałe w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych, 5. posiadaczom uszkodzonych upraw lub płodów rolnych, którzy nie dokonali ich sprzętu w terminie 14 dni od dnia zakończenia okresu zbioru tego gatunku roślin w danym regionie, określonego przez sejmik województwa w drodze uchwały; 6. osoby, które nie wyraziły zgody na budowę przez dzierżawców lub zarządców obwodu urządzeń lub zabiegów zapobiegającym szkodom, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 60

2.7. Szkody łowieckie a płatności obszarowe, program rolnośrodowiskowy oraz cross compliance 1. problem siły wyższej i jej udokumentowania dla potrzeb PROW i cross compliance – utrata płatności 2. problem utrzymania zasad dobrej praktyki rolniczej w kontekście szkód łowieckich – utrata płatności 3. szkody łowieckie w kontekście Ustawy o ubezpieczeniach upraw z dopłatą budżetowa – wyłączenie z odszkodowania 4. problem szkód łowieckich w gospodarstwach ekologicznych – luka prawna w aktualnie obowiązujących przepisach

2.6. „Martwe pola” szacowania szkód łowieckich

2.6. Ograniczenie polowania w pobliżu zabudowań Obowiązuje zakaz polowania w odległości do 100 m od zabudowań mieszkalnych – teren ten nie jest obszarem wyłączonym z obwodu łowieckiego

2.7. Rolnictwo ekologiczne i programy rolno-środowiskowe Nie ma żadnych zasad szczególnych do ustalania odszkodowań za szkody łowieckie w uprawach ekologicznych i na działkach z programami rolno-środowiskowymi

Problem szkód w lasach prywatnych Aktualnie tylko za szkody wyrządzone przez bobry w lasach prywatnych („w gospodarstwie leśnym”) można uzyskać odszkodowanie. Znane są wyroki sądów w sprawie szkód w lasach prywatnych wyrządzanych przez łosie

2.8. Problem szkód w lasach państwowych Problem w ogóle nie ma rozwiązań prawnych a szkody w Lasach Państwowych są ogromne (jest to tzw. czarna liczba).

2.9. Szkody w uprawach nietypowych Nie ma rozwiązań prawnych ani praktyki szacowania szkód na nietypowych lub nowatorskich uprawach, np.. truskawki na geowłókninie. Występują problemy prawne w związku z wyrokiem NSA z 2007 roku w sprawie definicji uprawy rolnej.

3. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 1. Prawidłowe przyjęcie zgłoszenia szkody łowieckiej przez osobę wskazaną przez Koło Łowieckie – wartość dowodowa przy ewentualnym sporze sądowym 2. Dochowanie terminu wykonania oględzin (w ciągu 7 dni od zgłoszenia) oraz szacowania ostatecznego 3. Wezwanie do szacowania przedstawiciela miejscowej Izby Rolniczej

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 3. Prawidłowe sporządzenie (wypełnienie) protokołu w zakresie oględzin – tyle protokołów dla tego samego pola, ile prawidłowych zgłoszeń, 4. Prawidłowe sporządzenie (wypełnienie) protokołu w zakresie szacowania ostatecznego – PŁ nie precyzuje terminu sporządzenia protokołu (w tym terminu jego podpisania)

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 5. Staranny opis stanu i jakości uprawy oraz jakości płodu rolnego w protokole (w części dotyczącej oględzin oraz szacowania ostatecznego)– szczególnie ważne w przypadku przewidywanych problemów (spodziewanego konfliktu z właścicielem gruntu).

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 6. Właściwe przyjęcie założeń przy szacowaniu w zakresie strat w jakości plonu, co wymaga w wielu przypadkach dużej wiedzy z zakresu rolnictwa (§ 4. 1. Ostatecznemu szacowaniu podlegają straty ilościowe i jakościowe powstałe w wyniku uszkodzenia lub zniszczenia uprawy lub płodów rolnych)

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 7. Właściwe przyjęcie (ustalenie przez szacującego) procentu zniszczenia uprawy 8. Właściwe przyjęcie (ustalenie przez szacującego) plon z 1 ha lub szacunkowej masy uszkodzonego płodu rolnego plonu oraz ceny rynkowej

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 9. właściwe (odpowiednie) uwzględnienie i wyliczenie ewentualnych nieponiesionych kosztów zbioru, przechowywania i transportu – przedstawienie sposobu wyliczenia w protokole w przypadku spodziewanego konfliktu z właścicielem gruntu

3.1. Krytyczne momenty szacowania szkód łowieckich – z punktu widzenia Koła Łowieckiego 10. właściwe ustalenie zakresu i sposobu przywrócenia do stanu poprzedniego użytku zielonego zniszczonego przez dziki 11. problem stosowania odmów szacowania szkody w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych

4. Pożądany model współpracy Kół Łowieckich z właścicielami i posiadaczami gruntu

4.1 Pożądane kierunki współpracy KŁ z rolnikami Organizowanie spotkań 1-2 razy w roku w celu wzajemnego poznania się, mówienia problemów oraz ustalenia niestandardowych zasad postępowania przy szacowaniu szkód łowieckich (np.. ustalenie plonów średnich na dany rok, zasad przyjęcia cen rynkowych, ilości szacowań na danym polu, współpracy przy zapobieganiu szkodom itp..)

4.1. Pożądane kierunki współpracy KŁ z rolnikami c.d. Aktywne podejście do problemów – konflikty z rolnikami należy rozwiązywać natychmiast, przy zastosowaniu socjotechniki, np. wg zasady „dobry i zły policjant”, gdzie szacujący jest „zły” a Prezes KŁ lub inny niekwestionowany autorytet w KŁ jest „dobry”

4.1. Pożądane kierunki współpracy KŁ z rolnikami c.d. Postępowanie wg zasady „kto szybko daje, ten dwa razy daje”, Budowanie właściwego wizerunku KŁ wśród rolników poprzez organizowanie akcji społecznych, edukacyjnych we współpracy władzami lokalnymi i innymi organizacjami, Niedopuszczanie do kontaktu z rolnikami (np. osób szacujących) ludzi konfliktowych, o negatywnych cechach charakteru, o niskiej kulturze osobistej, o słabej konstrukcji psychicznej,

4.1. Pożądane kierunki współpracy KŁ z rolnikami c.d. Ustalanie (w tym podpisywanie stosownych umów) z właścicielami gruntów, np.. w obrębie jednej wsi, plonów referencyjnych, mechanizmów ustalania cen rynkowych, sposobów zapobiegania szkodom, Częste wizytowanie pól przez myśliwych („myśliwy musi być widoczny”)

4.1. Pożądane kierunki współpracy KŁ z rolnikami c.d. „Wciąganie” do spraw gospodarki łowieckiej lokalnych przedstawicieli samorządu (sołtysi, radni, wójtowie) jako naturalnych pośredników pomiędzy właścicielami gruntów a Kołami Łowieckimi

5. Formalny przebieg szacowania szkód łowieckich

Ustawa Prawo Łowieckie Art. 46. 1. Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do wynagradzania szkód wyrządzonych: 1) w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, 2) przy wykonywaniu polowania 2. Oględzin i szacowania szkód, o których mowa w ust. 1, a także ustalania wysokości odszkodowania dokonują przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu łowieckiego. Na żądanie strony w oględzinach, szacowaniu szkód oraz ustalaniu wysokości odszkodowania uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby rolniczej.

Ustawa Prawo Łowieckie Art. 47. 1. Właściciele lub posiadacze gruntów rolnych i leśnych powinni, zgodnie z potrzebami, współdziałać z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich w zabezpieczaniu gruntów przed szkodami, o których mowa w art. 46. 2. W przypadku gdy pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego powstał spór o wysokość wynagrodzenia za szkody, o których mowa w art. 46, strony mogą zwrócić się do właściwego ze względu na miejsce powstałej szkody organu gminy w celu mediacji dla polubownego rozstrzygnięcia sporu.

Ustawa Prawo Łowieckie Art. 50. 1.Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną. 2. Za szkody, o których mowa w ust. 1, wyrządzane na obszarach: obwodów łowieckich leśnych odszkodowania wypłaca Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe ze środków budżetu państwa; obwodów łowieckich polnych i obszarach nie wchodzących w skład obwodów łowieckich odszkodowania wypłaca zarząd województwa ze środków budżetu państwa.

Rozporządzenie z 8 marca 2010 r. § 1. 1. 1. Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego informuje właściwego miejscowo wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz właściwą terytorialnie izbę rolniczą o osobach uprawnionych do przyjmowania zgłoszeń szkód wyrządzonych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny w uprawach i płodach rolnych.

Prawa i obowiązki stron przy szacowaniu wg Rozporządzenia z 8 marca 2011 r. 2. Właściciel lub posiadacz gruntu, na którym powstała szkoda, zwany dalej "poszkodowanym", zgłasza szkodę w formie pisemnej osobie, o której mowa w ust. 1, w terminie 3 dni od dnia jej stwierdzenia, a w przypadku szkód wyrządzonych w sadach - w terminie 14 dni od dnia jej powstania z jednoczesnym określeniem liczby uszkodzonych drzew.

Prawa i obowiązki stron przy szacowaniu wg nowego Rozporządzenia § 2. 1. Wstępnego szacowania szkody, zwanego dalej "oględzinami", ostatecznego szacowania szkody oraz ponownego szacowania szkody dokonują upoważnieni przedstawiciele dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, zwani dalej "szacującymi", przy udziale poszkodowanego albo jego pełnomocnika oraz, na żądanie jednej ze stron, przedstawiciela właściwej terytorialnie izby rolniczej. 2. Pełnomocnikowi, o którym mowa w ust. 1, pełnomocnictwa udziela się na piśmie.

Prawa i obowiązki stron przy szacowaniu wg nowego Rozporządzenia 3. Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego zawiadamia poszkodowanego o terminie oględzin, ostatecznego szacowania szkody lub ponownego szacowania szkody nie później niż na 2 dni przed ich dokonaniem, a za porozumieniem stron - w terminie krótszym. 4. Nieobecność zawiadomionego poszkodowanego nie wstrzymuje dokonania oględzin, ostatecznego szacowania szkody lub ponownego szacowania szkody.

Rozporządzenie z 8 marca 2010 r. 5. Z oględzin, ostatecznego szacowania szkody oraz ponownego szacowania szkody szacujący sporządzają protokół, zwany dalej "protokołem", który podpisują szacujący, poszkodowany albo jego pełnomocnik oraz przedstawiciel właściwej terytorialnie izby rolniczej, jeżeli uczestniczył w tej czynności. 6. Gdy poszkodowany jest nieobecny lub odmawia podpisania protokołu, szacujący zamieszcza o tym informację w protokole, z podaniem przyczyny braku podpisu. 7. Poszkodowany może wnieść zastrzeżenia do protokołu.

Rozporządzenie z 8 marca 2010 r. 6. Gdy poszkodowany jest nieobecny lub odmawia podpisania protokołu, szacujący zamieszcza o tym informację w protokole, z podaniem przyczyny braku podpisu. 7. Poszkodowany może wnieść zastrzeżenia do protokołu.

ZASADY OGÓLNE SZACOWANIA SZKÓD ŁOWIECKICH Szacowanie szkód łowieckich jest procesem złożonym i wymaga od szacującego dużej wiedzy rolniczej, oraz niezbędnego doświadczenia. W celu dokonania prawidłowego oszacowania i wyceny szkody należy kierować się procedurą postępowania, która przewiduje następujące etapy SZACOWANIE WSTĘPNE( oględziny) SZACOWANIE KOŃCOWE

Szacowanie szkód łowieckich – Krok I Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok I zgłoszenie szkody – poszkodowany (nie może to być zgłoszenie zbiorowe, np. przez samorząd rolniczy) zgłasza szkodę w formie pisemnej osobie uprawnionej do przyjmowania zgłoszeń (informacje o takiej osobie można uzyskać w urzędzie gminy) w ciągu 3 dni od jej stwierdzenia; ze względów dowodowych najlepiej wysłać zgłoszenie listem poleconym lub osobiście, za potwierdzeniem na kopii; przepisy nie określają, jak ma wyglądać to zgłoszenie – praktycznie, poza danymi adresowymi wniosek powinien zawierać stwierdzenie „zgłaszam szkodę…” a następnie określenie daty powstania szkody, przypuszczalnego gatunku, który szkodę wyrządził, miejsca wystąpienia szkody (nr działki, nr obrębu geodezyjnego), rodzaju uprawy lub płodu rolnego, opisu szkody i jej rozmiaru (m2, % uszkodzenia, ton, kg ); KŁ może (powinno?) ustalić z rolnikami wzór zgłoszenia szkody oraz zasady dokumentowania prawa własności lub posiadania gruntu, Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 93

Szacowanie szkód łowieckich – Krok I c.d. Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok I c.d. zgłoszenie szkody – sam opis szkody nie ma formalnego znaczenia z punktu widzenia procedury szacowania jednak na etapie postępowania sądowego staranność przy sporządzeniu tego opisu jest argumentem na korzyść rolnika; należy (można) wskazać w zgłoszeniu szkody na udział w postępowaniu przedstawiciela izby rolniczej. Powtarzające się w okresie wegetacyjnym szkody na danej uprawie można zgłaszać dowolną ilość razy, jeśli strony wcześniej nie ustalą inaczej Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 94

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 95

Szacowanie szkód łowieckich – Krok II Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok II § 3. 1. Ostateczne szacowanie szkody w uprawach poprzedza się dokonaniem oględzin. 2. Oględzin nie dokonuje się w przypadku szkód: 1) w płodach rolnych; 2) wyrządzonych przez dziki na łąkach i pastwiskach; 3) w uprawach, jeżeli szkoda powstała i została zgłoszona bezpośrednio przed sprzętem uszkodzonej uprawy lub w jego trakcie. 3. Oględzin dokonuje się w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia szkody. Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 96

Szacowanie szkód łowieckich – Krok II c.d. 4. Podczas oględzin ustala się: 1) gatunek zwierzyny, która wyrządziła szkodę; 2) rodzaj, stan i jakość uprawy; 3) obszar całej uprawy; 4) szacunkowy obszar uprawy, która została uszkodzona; 5) szacunkowy procent zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze.

Szacowanie szkód łowieckich – Krok II Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok II oględziny - powinny nastąpić w ciągu 7 dni od dnia zgłoszenia szkody. Są do tego uprawnieni wyłącznie przedstawiciele dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, przy udziale poszkodowanego lub jego pełnomocnika oraz na żądanie jednej ze stron przedstawiciel izby rolniczej. Nowością jest obowiązek opisu stanu uprawy oraz szacunkowego % zniszczenia plonu. Pełnomocnik rolnika musi mieć upoważnienie na piśmie (nie musi być potwierdzone przez notariusza) ale nie dotyczy to małżonków, którzy mogą swobodnie wykonywać te uprawnienia w ramach tzw. zwykłego zarządu. Rolnik nie ma obowiązku uczestniczyć w oględzinach. Należy zwracać uwagę na właściwe zawiadomienie rolnika o terminie oględzin – chociaż przepis tego nie precyzuje, rolnicy powinni ustalać z dzierżawcami obwodów łowieckich i z nadleśnictwami formę zwyczajową na danym terenie takiego zawiadomienia jako element dyscyplinujący przeciwnika. Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 98

Postulowane czynności i ustalenia podczas oględzin to: Oględziny i ocena stanu plantacji, ustalenie powierzchni plantacji całkowitej i uszkodzonej Obliczenie obsady na 1m2 plantacji w części nie uszkodzonej i określenie, czy jest prawidłowa. Ustalenie powierzchni uszkodzonej Wykonanie szkicu uprawy z naniesieniem pow. uszkodzonych.

Szacowanie szkód łowieckich – Krok II cd. Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok II cd. oględziny - Z oględzin sporządza się protokół wg urzędowego wzoru, którego rolnik może nie podpisać lub może wnieść uwagi. W czasie oględzin, Prawo Łowieckie przypisuje poszkodowanemu formalnie bierną rolę obserwatora. W przypadku szkód na dużych powierzchniach i w sytuacjach trwałego konfliktu z myśliwymi, można w czasie oględzin sporządzić nagranie video lub zdjęcia (mogą to robić obie strony!), które ewentualnie staną się materiałem dowodowym w sądzie. Z punktu widzenia Prawa Łowieckiego rolnik nie ma żadnych możliwości, oprócz wniesienia uwag do protokołu, przedkładania dowodów na tym etapie szacowania szkody. W przypadku szkód całkowitych (100%) na tym etapie odbywa się też ostateczne szacowanie szkody. Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 100

Szacowanie ostateczne § 4. 1. Ostatecznemu szacowaniu podlegają straty ilościowe i jakościowe powstałe w wyniku uszkodzenia lub zniszczenia uprawy lub płodów rolnych. 2. Ostatecznego szacowania szkody oraz ustalenia wysokości odszkodowania dokonuje się najpóźniej na dzień przed sprzętem uszkodzonej lub zniszczonej uprawy, a w przypadku uszkodzonego lub zniszczonego płodu rolnego - w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia szkody. 3. O terminie planowanego sprzętu uszkodzonej uprawy poszkodowany jest obowiązany powiadomić szacującego w formie pisemnej, w terminie 7 dni przed zamierzonym sprzętem.

Szacowanie ostateczne c.d. 4. Ostatecznego szacowania szkody wyrządzonej przez dziki na łąkach i pastwiskach dokonuje się w przypadku szkody wyrządzonej: 1) poza okresem wegetacyjnym - przed rozpoczęciem wegetacji w kolejnym roku, w terminie umożliwiającym doprowadzenie uszkodzonego obszaru do stanu pierwotnego; 2) w okresie wegetacyjnym - w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia szkody.

Szacowanie ostateczne c.d. 5. Podczas ostatecznego szacowania szkody ustala się: 1) gatunek zwierzyny, która wyrządziła szkodę; 2) rodzaj uprawy lub płodu rolnego; 3) stan i jakość uprawy lub jakość płodu rolnego; 4) obszar całej uprawy lub szacunkową masę zgromadzonego płodu rolnego; 5) obszar uprawy, która została uszkodzona lub szacunkową masę uszkodzonego płodu rolnego; 6) procent zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze; 7) plon z 1 ha lub szacunkową masę uszkodzonego płodu rolnego; 8) rozmiar szkody; 9) wysokość odszkodowania.

Szacowanie ostateczne c.d. 6. Ustalenia rozmiaru szkody dokonuje się poprzez: 1) pomnożenie obszaru uprawy, która została uszkodzona, oraz procentu jej zniszczenia, a następnie pomnożenie tak uzyskanej powierzchni zredukowanej oraz plonu z 1 ha - w przypadku szkód w uprawach; 2) ustalenie szacunkowej masy uszkodzonego płodu rolnego - w przypadku szkód w płodach rolnych.

Szacowanie ostateczne c.d. 7. Wysokość odszkodowania ustala się, mnożąc rozmiar szkody przez cenę skupu danego artykułu rolnego, a w przypadku gdy nie jest prowadzony skup - cenę rynkową z dnia ostatecznego szacowania szkody, w rejonie powstania szkody. Wysokość odszkodowania pomniejsza się odpowiednio o nieponiesione koszty zbioru, transportu i przechowywania.

Szacowanie ostateczne c.d. 8. Wysokość odszkodowania za szkody wyrządzone przez dziki na łąkach i pastwiskach ustala się na podstawie wartości utraconego plonu (masy zielonej lub siana) w danym sezonie wegetacyjnym oraz kosztów doprowadzenia uszkodzonego obszaru do stanu pierwotnego; koszty te wylicza się na podstawie aktualnych cen prac agrotechnicznych oraz wartości rynkowej nasion niezbędnych do wysiania.

Szacowanie ostateczne c.d. 9. Nieuprzątnięcie płodów z uszkodzonej uprawy po dokonaniu ostatecznego szacowania szkody wyklucza możliwość ponownego szacowania szkody w przypadku dalszego zwiększenia się szkody. 10. Jeżeli nieuprzątnięcie płodów, o których mowa w ust. 9, spowodowane było warunkami atmosferycznymi, dopuszcza się, za porozumieniem stron, ponowne szacowanie szkody, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia ostatecznego szacowania szkody. Nie dotyczy to przypadków określonych w art. 48 pkt. 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (po terminie)

Postulowane czynności i ustalenia podczas szacowania końcowego to: Ocena stanu plantacji, ustalenie powierzchni plantacji całkowitej i uszkodzonej Obliczenie obsady roślin na 1m2 w części uszkodzonej. Punktowe: liczymy rośliny na powierzchniach próbnych Gniazdowe: polega na określeniu % zniszczenia poprzez liczenie roślin, które pozostały. Powierzchnie takie powinny być stosunkowo małe, a szkoda na nich w miarę możliwości 100%-owa. Powierzchnie gniazdowe sumujemy i otrzymujemy pow. zredukowaną gniazdowo. Obliczenie średniego procentu zniszczenia plantacji w części uszkodzonej przez zwierzynę. Ustalanie plonu – najbardziej miarodajnym jest określanie wydajności na podstawie bezpośredniego zbioru np. kombajnem, ważenia uzyskanego plonu z uwzględnieniem powierzchni i wilgotności ziarna;

Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 109

Szacowanie szkód łowieckich – Krok III cd. Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok III cd. Redukcja naliczonego odszkodowania Przy ostatecznym szacowaniu szkód wyrządzanych w uprawach rolnych wymagających zaorania odszkodowanie ustala się, jeżeli szkoda powstała: 1) w okresie do dnia 15 kwietnia — w wysokości 25%, 2) w okresie od dnia 16 kwietnia do dnia 20 maja — w wysokości 40%, 3) w okresie od dnia 21 maja do dnia 10 czerwca — w wysokości 60%, 4) w okresie od dnia 11 czerwca — w wysokości 85% kwoty obliczonej w sposób określony w § 4 ust. 6.Rozporządzenia Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 110

Szacowanie szkód łowieckich – Krok IV Studium Podyplomowe Gospodarka łowiecka i ochrona zwierzyny, Rok akademicki 2011/2012, Zjazd V Szacowanie szkód łowieckich – Krok IV wypłata odszkodowania – § 6. Wypłaty odszkodowań dokonują dzierżawcy lub zarządcy obwodów łowieckich w terminie trzydziestu dni od dnia sporządzenia protokołu ostatecznego szacowania szkody albo od dnia sporządzenia protokołu ponownego szacowania szkody, o ile ponowne szacowanie miało miejsce. W przypadku gdy pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu, a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego powstał spór o wysokość wynagrodzenia za szkody, strony mogą się zwrócić, w celu pośredniczenia lub polubownego rozstrzygnięcia sporu, do właściwego ze względu na miejsce powstałej szkody organu gminy (wójt, burmistrz, prezydent). Roman Włodarz, 15 marca 2012 r. 111

Szkody poza obwodem łowieckim § 7. 1. Przepisy § 1-6 stosuje się odpowiednio do: 1) szacowania szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną w uprawach i płodach rolnych; 2) szacowania szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie, na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich; 3) wypłaty odszkodowań za szkody, o których mowa w pkt 1 i 2.

Szkody poza obwodem łowieckim 2. W przypadku Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe obowiązki związane z szacowaniem szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną w uprawach i płodach rolnych oraz wypłat odszkodowań za nie wykonuje właściwe nadleśnictwo.

Dziękuję za uwagę