RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

INWESTYCJE - DEFINICJA (1) Nakłady inwestycyjne (inwestycje w sensie makroekonomicznym) to nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie nowych środków trwałych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja) istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na tzw. pierwsze wyposażenie inwestycji. Rocznik statystyczny RP 1999 Dział XXIII. Inwestycje. Środki trwałe Uwagi ogólne, s. 511 RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH 2

Nakłady na środki trwałe są to nakłady na: budynki i budowle, w tym m.in. roboty budowlano-montażowe, dokumentacje projektowo-kosztorysowe, maszyny, urządzania techniczne i narzędzia (łącznie z przyrządami, ruchomościami i wyposażeniem), środki transportu, inne, tj.: melioracje szczegółowe, koszty ponoszone przy nabyciu gruntów i używanych środków trwałych oraz od 1995 r. inwentarz żywy i zasadzenia wieloletnie, a ponadto odsetki od kredytów i pożyczek inwestycyjnych za okres realizacji inwestycji. Pozostałe nakłady są to nakłady na tzw. pierwsze wyposażenie inwestycji oraz inne koszty związane z realizacją inwestycji. Nakłady te nie powiększają wartości środków trwałych.

Inwestycje Możliwości inwestycyjne Skłonność do inwestycji Podaż dóbr inwestycyjnych oszczędności w gospodarce, akumulacja kapitału muszą istnieć podmioty gospodarcze, które dostarczają na rynek dóbr inwestycyjnych Skłonność do inwestycji klimat gospodarczy (stopy procentowe, podatki itp.), perspektywy rozwoju sektora perspektywy rozwoju gospodarki umiejętności menedżerskie posiadany poziom kapitału wielkość zatrudnienia

przychód marginalny = koszt marginalny Decyzje inwestycyjne będą podejmowane wówczas, gdy przyrost dochodu wynikający z rozszerzenia produkcji w efekcie inwestycji będzie większy lub równy kosztom związanym z jej realizacją. przychód marginalny = koszt marginalny

Funkcja produkcji Cobba-Douglasa kapitał produkcja Y(K,N) Funkcja produkcji Cobba-Douglasa produktywność krańcowa MPK(K) Malejąca krańcowa produktywność kapitału Im więcej kapitału, tym większa produkcja Im więcej kapitału, tym wolniej rośnie produkcja

Funkcja całkowitego kosztu kapitału koszt kapitału KK(K)=K+r•K Funkcja całkowitego kosztu kapitału krańcowy koszt kapitału MKK(K)=1+r Stały krańcowy koszt kapitału Im więcej kapitału, tym większy koszt 1+r

Na marginalny koszt kapitału składają się: stopa procentowa (obrazująca koszt pozyskania kapitału) koszt deprecjacji majątku (stopa amortyzacji) cena nabycia dóbr kapitałowych inflacyjny wzrost cen dóbr kapitałowych

ZŁOTA REGUŁA OPTIMUM PRODUKCJI: PRODUKTYWNOŚĆ I KOSZTY Y, KK KK(K) MPK, MKK MKK(K) 1+r Y(K,N) MPK(K) K* K* to optymalna (pożądana) wielkość kapitału 9

OPTIMUM KAPITAŁU A WIELKOŚĆ INWESTYCJI MPK, MKK MKK(K) 1+r MPK(K) K* K0 Jeżeli gospodarka dysponuje wielkością K0 kapitału, a pożądana wielkość kapitału to K*, to konieczne będzie zwiększenie kapitału od K0 do K* poprzez inwestycje równe brakującej różnicy: I = K*-K0 = K

WPŁYW STOPY PROCENTOWEJ NA INWESTYCJE (1) K MPK, MKK MKK(K) 1+r0 MPK(K) K0 K0* 1+r1 K1* Jeżeli spada stopa procentowa (z r0 do r1), maleje krańcowy koszt kapitału, pożądana wielkość kapitału rośnie, a więc rosną konieczne inwestycje.

WPŁYW STOPY PROCENTOWEJ NA INWESTYCJE (2) K0 K MPK, MKK MKK(K) 1+r0 MPK(K) K0* 1+r1 K1* Jeżeli rośnie stopa procentowa (z r0 do r1), rośnie krańcowy koszt kapitału, pożądana wielkość kapitału maleje, a więc maleją konieczne inwestycje.

WPŁYW STOPY PROCENTOWEJ NA INWESTYCJE (3) K MKK MKK(K) MPK(K) 1+r0 I r I(r) r0 I0 K0* 1+r1 K1* r1 I1 K0 Przy stopie r0 inwestycje wynoszą I0 = K0* - K0 Przy stopie r1 (niższej) inwestycje wynoszą I1 = K1* - K0 (wyższe)

WRAŻLIWOŚĆ INWESTYCJI NA STOPĘ PROCENTOWĄ I(r) Przy wysokiej stopie procentowej wzrost stopy procentowej powoduje relatywnie mały spadek inwestycji. Przy niskiej stopie procentowej wzrost stopy procentowej powoduje relatywnie duży spadek inwestycji. r1 I1 I1’ r1+r Oznacza to, że inwestycje są bardziej wrażliwe na zmiany stóp procentowych przy niskich stopach oraz mało wrażliwe przy wysokich stopach procentowych: I(r) = Io-b(r)•r Współczynnik wrażliwości b(r) nie jest stały! r0 I0 I0’ r0+r

WPŁYW DOCHODU NA INWESTYCJE (1) K MPK, MKK MKK(K) 1+r0 MPK(K) K0 K0* K MPK, MKK MKK(K) 1+r0 MPK(K) K0 K0* K1* Jeżeli rośnie dochód, wzrasta marginalna produktywność kapitału, pożądana wielkość kapitału rośnie, a więc rosną konieczne inwestycje.

WPŁYW DOCHODU NA INWESTYCJE (2) K MPK, MKK MKK(K) 1+r0 MPK(K) K0 K0* K1* Jeżeli maleje dochód, maleje marginalna produktywność kapitału, pożądana wielkość kapitału maleje, a więc maleją konieczne inwestycje.

DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (1) odbywa się poprzez inwestycje wywołane wzrostem dochodu lub spadkiem stopy procentowej musi uwzględniać zmiany cen dóbr kapitałowych jest rozłożone w czasie (czas trwania procesu zależy od elastyczności cenowej dóbr kapitałowych)

DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (2) PK K* PK K* S(r0) D(r0) A PK(0) K0

DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (3) PK K* D(r0) S(r0) PK(0) K0 A spadek stopy procentowej wywołuje wzrost popytu na dobra kapitałowe D(r1) A’ PK(0) K0’

DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (4) PK D(r0) S(r0) D(r1) A’ PK(0) K0 K0’ mało elastyczna podaż rośnie w niewielkim stopniu – równocześnie następuje wzrost cen dóbr kapitałowych B PK(1) K1

DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (5) PK K* S(r0) D(r1) PK(1) K1 PK(0) A’ K0’ B wzrost rentowności produkcji dóbr kapitałowych przyczynia się do wzrostu podaży tych dóbr C PK(2) K2

DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (6) PK K* S(r0) D(r1) PK(1) PK(0) K0’ K1 dostosowanie kapitału istniejącego do pożądanego następuje na poziomie niższym niż K0’ N KN PK(N)

WZROST CEN A PRODUKTYWNOŚĆ MARGINALNA INWESTYCJI (1) Realizując inwestycje, zaczynamy od projektów najbardziej efektywnych, czyli przynoszących największy dochód. Przy spadku wymogów efektywnościowych (wywołanych spadkiem stopy procentowej) sięgamy po projekty mniej efektywne. Gdyby ceny dóbr kapitałowych były stałe, to marginalna produktywność inwestycji byłaby taka sama jak marginalna produktywność kapitału. Gdyby ceny dóbr kapitałowych były stałe, jedyną przyczyną zmian marginalnej produktywności inwestycji i kapitału byłby spadek stopy procentowej.

WZROST CEN A PRODUKTYWNOŚĆ MARGINALNA INWESTYCJI (2) marginalna produktywność inwestycji dla cen stałych marginalna produktywność kapitału dla cen stałych r I K A r0 A’ I0 K0 I0’ K0’

WZROST CEN A PRODUKTYWNOŚĆ MARGINALNA INWESTYCJI (3) Wzrost cen stanowi dodatkowy czynnik (obok zmniejszenia wymogów efektywnościowych) zmniejszający efektywność marginalną inwestycji – krzywa jest silniej malejąca. r I K A A’ r0 I0 K0 I0’ K0’ r1 B I1 K1

WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (1) Decydując się na inwestycje, należy uwzględniać koszt kapitału, wyrażony najpełniej przez stopę procentową. Niezależnie od kosztów kapitału w trakcie uruchamiania inwestycji inwestor ponosi dodatkowe koszty obejmujące: zakłócenia w dotychczasowym procesie produkcji proces nabywania przez pracowników umiejętności efektywnej obsługi nowych maszyn i urządzeń (szkolenia, czas niezbędny do osiągnięcia odpowiednich kwalifikacji) zakłócenia w procesie zarządzania na poziomie operacyjnym (efekt Penrose)

WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (2) Współczynnik q-Tobina pozwala określić poziom pożądanego kapitału przy uwzględnieniu wszystkich kosztów inwestycji (nie tylko kosztu kapitału). Jeśli źródłem finansowania inwestycji jest kredyt bankowy, kolejne jednostki tego kredytu są coraz droższe, bo wzrasta ryzyko związane z jego udzieleniem. Marginalny koszt inwestycji – w przeciwieństwie do kosztu kapitału – wykazuje więc tendencję rosnącą.

WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (3) przychód i koszt marginalny (I/K)* marginalny koszt inwestycji marginalny koszt kapitału marginalna produktywność kapitału q r0 (I/K)0 (I/K)2

WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (4) marginalny przychód z kapitału q = marginalny koszt kapitału wartość rynkowa kapitału q = wartość odtworzeniowa kapitału