Powstanie i rejestracja kościołów i związków wyznaniowych Tomasz Resler Zakład Historii Administracji

Źródła prawa wyznaniowego: Konstytucja art. 25,53, 30,32,233,48... umowy międzynarodowe Konkordat, EKPCz, MPPOiP i in. ustawy ustawy „majowe”, ustawy partykularne, inne ustawy rozporządzenia akty prawa miejscowego akty prawa wewnętrznego (państwowe) prawo wewnętrzne kościołów i innych związków wyznaniowych

Powstanie kościołów i innych związków wyznaniowych: w powszechnym użyciu funkcjonuje kilka określeń dotyczących organizacji religijnych: wspólnota religijna, kościół, związek religijny, związek wyznaniowy, kościoły i inne związki wyznaniowe, brak w przepisach prawa jasnego określenia kiedy powstaje związek wyznaniowy, Konstytucja RP nie precyzuje czym jest związek wyznaniowy, stanowi tylko o jego prawach i reguluje kwestie relacji państwa z kościołami i innymi związkami religijnymi, legalną definicję związku wyznaniowego zawiera art. 2 pkt 1 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania: „wspólnoty religijne, zwane dalej „kościołami i innymi związkami wyznaniowymi”, zakładane w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej, posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe” cechą determinującą powstanie wspólnoty religijnej jest więc jej cel, którym musi być wyznawanie i szerzenie wiary religijnej, jak do tej definicji mają się sekty?

Powstanie kościołów i innych związków wyznaniowych: niezbędną przesłanką dla funkcjonowania danej instytucji (także o charakterze religijnym) w obrocie prawnym jest posiadanie osobowości prawnej, zgodnie z art. 33 KC „osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne nadają osobowość prawną”, przesłanki powstania i nabywania osobowości prawnej przez kościoły i związki wyznaniowe posiadające ustawową regulację oraz ich jednostki organizacyjne są określone przez poszczególne ustawy wyznaniowe, poza regulacjami ustawowymi powstanie kościoła lub związku wyznaniowego i nabycie przez nie osobowości prawnej może zostać dokonane w tzw. trybie rejestrowym,

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych: Dział III ugwsiw „Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych” – art. 30-38, Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych z dnia 31 marca 1999 r. (Dz.U. Nr 38, poz. 374), rejestracja prowadzona jest na wniosek zainteresowanych i ma charakter deklaratoryjny, organem rejestrowym jest MSWiA, uzyskanie wpisu do rejestru nie jest obowiązkowe, a dana grupa religijna może funkcjonować np. jako stowarzyszenie, uzyskanie wpisu do rejestru powoduje, że związek wyznaniowy w świetle prawa traktowany jest jako związek o uregulowanej sytuacji prawnej, legitymacja do złożenia wniosku o wpis do rejestru: prawo do złożenia wniosku przysługuje grupie co najmniej 100 obywateli polskich posiadających pełną zdolność do czynności prawnych – art. 31 ust 1 ugwsiw,

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych: prawo do złożenia wniosku przysługuje grupie co najmniej 100 obywateli polskich posiadających pełną zdolność do czynności prawnych – art. 31 ust 1 ugwsiw, czy wszystkie osoby ze wskazanej grupy muszą być wyznawcami danej wiary? czy wyznawcy religii o ustawowej regulacji mogą wystąpić z wnioskiem o wpis do rejestru? wymogi formalne wniosku (art. 32 ugwsiw): lista z notarialnie poświadczonymi podpisami i danymi osobowymi wnioskodawców, informacje o dotychczasowym życiu religijnym i działalności w RP, o celach związku, źródłach i zasadach doktrynalnych oraz o obrzędach religijnych, adres siedziby oraz dane osób wchodzących w skład organów wykonawczych, statut kościoła lub innego związku wyznaniowego:

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych: statut kościoła lub innego związku wyznaniowego powinien w szczególności określać: nazwę związku wyznaniowego różną od innych nazw, teren działania i siedzibę władz, cele działania oraz formy i zasady ich realizacji, organy związku - sposób ich powoływania i odwoływania, zakres kompetencji oraz tryb podejmowania decyzji, źródła finansowania, tryb zmian w statusie, sposób reprezentacji oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, sposób nabywania i utarty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków, sposób kreowania i odwoływania duchownych oraz ich kompetencje – jeżeli takie stanowiska są przewidziane, sposób rozwiązania związku i przeznaczenie majątku, nazwy, teren działania, siedziby, zakres uprawnień jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, zakres i formy kontaktów z organizacjami międzynarodowymi, określenie jednostek org. bez osobowości prawnej,

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych: postępowanie rejestrowe: wniosek rozpatruje organ rejestrowy, organ rejestrowy może żądać wyjaśnień odnośnie treści wniosku, w przypadku braków lub uchybień formalnych o. r. może wyznaczyć 2-miesięczny termin na uzupełnienie (art. 32 ugwsiw), o. r. może zwracać się do instytucji państwowych o sprawdzenie prawdziwości danych zawartych we wniosku, o. r. wydaje decyzję administracyjną o wpisie do rejestru lub odmowie wpisu, przesłankami decyzji negatywnej są: postanowienia sprzeczne z ustawami chroniącymi bezpieczeństwo i porządek publiczny, zdrowie, moralność publiczną, władzę rodzicielską, podstawowe prawa i wolności innych osób (art. 33 ust.3), nieuzupełnienie braków formalnych, stwierdzenie, że organizacja nie ma w istocie charakteru religijnego (vide art. 2 ust 1 ugwsiw), decyzja w wpisie do rejestru wydawana jest w ciągu 3 miesięcy od daty wpłynięcia wniosku, z chwilą wpisu związek wyznaniowy jako całość uzyskuje osobowość prawną oraz korzysta z uprawnień przewidzianych przez ustawy,

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych: postępowanie o wpis do rejestru jest jednoinstancyjne, w stosunku do decyzji o odmowie wpisu do rejestru przysługuje prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz skarga do sądu administracyjnego, zgodnie z art. 35 ugwsiw występują dwie drogi aktualizacji danych zawartych we wniosku: na żądanie organu rejestrowego lub z inicjatywy związku wyznaniowego – stosuje się procedurę jak przy wniosku o wpis, rejestr składa się z dwóch działów: A (kościoły i związki wyznaniowe) oraz B (organizacje międzyreligijne i międzykościelne) – szczegóły rejestru vide strona internetowa MSWiA, rejestr udostępniany jest w wersji elektronicznej przez MSWiA, resort gromadzi także dane rejestrowe, wykreślenie z rejestru: może nastąpić tylko na podstawie decyzji administracyjnej organu rejestrowego, przesłanki wykreślenia: kościół lub inny związek wyznaniowy, który uzyskał regulację ustawową,

Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych: kościół lub inny związek wyznaniowy, który zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu działalności (przeprowadzenie likwidacji), kościół lub inny związek wyznaniowy, które utracił cechy warunkujące uzyskanie wpisu do rejestru (przeprowadzenie likwidacji), po prawomocnym wyroku sądu stwierdzającym, że działalność kościoła lub innego związku wyznaniowego rażąco narusza przepisy prawa lub postanowienia statutu: z wnioskiem do sądu może wystąpić organ rejestrowy lub prokurator, sprawę w I instancji rozpatruje sąd okręgowy, przepisy dotyczące postępowania rejestracyjnego stosuje się odpowiednio do postępowań w sprawach organizacji międzykościelnych, zastrzeżeniem, że deklarację o powstaniu organizacji muszą podpisać władze co najmniej dwóch kościołów i innych związków wyznaniowych.