CHARAKTER PRAWNY PLANU SPŁATY WIERZYCIELI mgr Agnieszka Cybulska Katedra Prawa i Ubezpieczeń „Upadłość konsumencka. Aksjologia, funkcje i wykładnia funkcjonalna” Warszawa, 12 maja 2017 r.

PLAN SPŁATY WIERZYCIELI W „UPADŁOŚCI KONSUMENCKIEJ”- ZNACZENIE Zakończenie postępowania upadłościowego Prawidłowe wykonanie co do zasady warunkuje umorzenie niezaspokojonych zobowiązań Skutki niewykonania/ nieprawidłowości w trakcie wykonywania Istotny element w procesie oddłużania upadłego – zakończenie jednego etapu i rozpoczęcie następnego. Uprawomocnienie się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli oznacza koniec postępowania. Po wykonaniu obowiązków określonych w planie spłaty sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed ogłoszeniem upadłości i niewykonanych w ramach planu spłaty wierzycieli. W razie niewykonywania przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty, sąd z urzędu albo na wniosek wierzyciela, po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty, uchyla plan spłaty wierzycieli, chyba że uchybienie obowiązkom jest nieznaczne lub dalsze wykonywanie planu spłaty jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. W razie uchylenia planu spłaty zobowiązania upadłego nie podlegają umorzeniu

PLAN SPŁATY - TREŚĆ Zakres spłat na rzecz wierzycieli Czas realizacji spłat na rzecz wierzycieli Wskazanie części zobowiązań, które zostaną umorzone po wykonaniu planu spłaty W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Antycypacja postanowienia o umorzeniu zobowiązań, które będzie wydane po wykonaniu. Czy można umorzyć tylko część z pozostałych zobowiązań? Nie, całość chyba, że są zobowiązania szczególne wymienione w art. 491 21 ust.2 491 21 – po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Z wyjątkami alimenty, renty etc.

FUNKCJE PLANU SPŁATY WIERZYCIELI Windykacyjna Wychowawcza (edukacyjna) Kształtowanie świadomości społecznej Oddłużeniowa Realizacja drugiego z celów konsumenckiego postępowania upadłościowego – zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. W ograniczonym zakresie. Kształtowanie właściwych postaw upadłego, wyrobienie właściwych nawyków, brak automatyczności umorzenia ale także jego otoczenia. W okresie wykonywania nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonywania planu spłaty Po prawidłowym wykonaniu – postanowienie stwierdzające wykonanie planu spłaty i umorzenie zobowiązań powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku planu spłaty. Powinny mieć wpływ na praktykę.

USTALENIE PLANU SPŁATY – PROCEDURA Wykonanie ostatecznego planu podziału/ przy braku majątku -zatwierdzenie listy wierzytelności Wysłuchanie upadłego, syndyka i wierzycieli Ustalenie planu spłaty wierzycieli/ umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty Uprawomocnienie się postanowienia – zakończenie postępowania Brak inicjatywy po stronie uczestników postępowania, czynność obligatoryjna sądu Wysłuchanie w żadnym stopniu nie obliguje sądu do podjęcia decyzji zgodnie z wolą wierzycieli czy upadłego, nie posiada formalnego wpływu na treść planu Sąd nie jest związany „propozycjami”, nawet jednomyślność nie obliguje sądu do kierowania się postulatami, Brak wspólnego kształtowania jego treści, arbitralna decyzja sądu Ustalenie treści – uznanie sądu w granicach określonych ustawowo

CO SĄD MUSI WZIĄĆ POD UWAGĘ USTALAJĄC TREŚĆ PLANU SPŁATY? Możliwości zarobkowe upadłego Konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe Wysokość niezaspokojonych wierzytelności Realność zaspokojenia niezaspokojonych wierzytelności w przyszłości Ustalenie tych okoliczności następuje poprzez wysłuchanie uczestników postępowania, sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego Istnieje możliwość dopasowania planu spłaty do zmieniających się okoliczności – zarówno przy pogorszeniu, jak i poprawie sytuacji życiowej upadłego (zmiana, uchylenie i umorzenie) Jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty – sąd umarza zobowiązania bez ustalania planu spłaty Istotne ze względu na rygor w postaci uchylenia planu spłaty i w konsekwencji brak umorzenia Problem z czynnościami, które mogłyby pogorszyć zdolność do wykonywania planu spłaty – brak pewności co do granic dopuszczalności

ZOBOWIĄZANIA OBJĘTE PLANEM SPŁATY Plan spłaty Zobowiązania uznane na liście wierzytelności niezaspokojone w toku postępowania na podstawie planów podziału Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i niewykonane w toku postępowania Koszty postępowania upadłościowego, tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa Nie są objęte planem spłaty wierzytelności: nie zgłoszone, zgłoszone ale nie uznane na liście Inny zakres przedmiotowy zobowiązań podlegających zaspokojeniu w ramach planu spłaty i zobowiązań podlegających umorzeniu Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu i koszty postępowania w pełnej wysokości – czy może być plan spłaty obejmujący same koszty i zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości plan spłaty zakłada 0:1 – albo umorzenie bez ustalania planu spłaty albo ustalenie planu spłaty obejmującego całość zobowiązań i kosztów. Co w przypadkach, gdy ktoś posiada zdolność do realizowania planu spłat w minimalnym zakresie? Okres 36 miesięcy. Problem zobowiązań zaciągniętych przez samego upadłego w okresie trwania postępowania Różne poglądy co do tego w jaki sposób sąd powinien ustalić zakres spłat na rzecz poszczególnych wierzycieli (kolejność zaspokojenia/ proporcjonalnie) w sposób sprawiedliwy – dowolność sądu

CECHY PLANU SPŁATY WARUNKUJĄCE JEGO CHARAKTER PRAWNY Brak charakteru umownego Odrębne uregulowanie układu w przepisach tyt. V Jednorodzajowość treści Brak cech ugody sądowej Brak cech ugody pozasądowej Brak formalnej inicjatywy dla uczestników postępowania Brak cech umowy - Uczestnicy zostają tylko wysłuchani, nie ma nawet namiastki wspólnego kształtowania, nie ma propozycji, które są głosowane przez wierzycieli Skutki prawne odmienne niż przy układzie, co w zasadzie wyklucza stosowanie przepisów o układzie, ponadto układ został uregulowany odrębnie – wykładnia systemowa. Poza tym układ i plan spłaty wzajemnie się wykluczają. Jednorodzajowość treści – brak możliwości ustalenia innych warunków niż spłata, założenie, że nie zostaną spłacone w całości, ustalony stosunkowo krótki termin Brak cech ugody sądowej – brak przesłanek z kpc, wysłuchanie nie zawiera w sobie wezwania do zawarcia ugody między wierzycielami a upadłym, nawet gdyby wszyscy się stawili

CECHY PLANU SPŁATY WARUNKUJĄCE JEGO CHARAKTER PRAWNY Co do zasady obligatoryjna czynność sądu Rozstrzygnięcie spornej sytuacji między upadłym a wierzycielami Orzeczenie o charakterze merytorycznym Orzeczenie kształtuje sytuację prawną uczestników postępowania Postanowienie wydawane z zachowaniem wymogów formalnych wynikających z ustawy Postanowienie podlega ocenie instancyjnej (zażalenie i skarga kasacyjna)

CHARAKTER PRAWNY PLANU SPŁATY PLAN SPŁATY JEST KONSTYTUWNYM ORZECZENIEM SĄDU

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!