W2: Prawne podstawy zabezpieczenia społecznego Marek Szczepański

Agenda Zabezpieczenie społeczne w konstytucji Istota zabezpieczenia społecznego Prawo zabezpieczenia społecznego Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego Techniki realizacji zabezpieczenia społecznego To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA

Zabezpieczenie społeczne w konstytucji Art. 67 Konstytucji RP.  1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

Istota zabezpieczenia społecznego „Zabezpieczenie" kojarzy się z ochroną prawną i gwarancją bezpieczeństwa na wypadek określonego zagrożenia (niebezpieczeństwa), podobnie zresztą jak w przypadku pojęcia „ubezpieczenie". Z kolei przymiotnik „społeczne" określa wyraźniej naturę owego zabezpieczenia, a odnosimy go zarówno do rodzaju zagrożenia (niebezpieczeństwa), jako wspólnego losu zagrożonej grupy osób, jak i do wspólnego wysiłku tej społeczności, podejmowanego w celu zmniejszenia tego zagrożenia i łagodzenia jego skutków. To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA

Istota zabezpieczenia społecznego Stosunki prawa zabezpieczenia społecznego mają związek z zagrożeniami, które obejmujemy wspólną nazwą socjalnego ryzyka. Wymagają one specyficznych form ochrony tego ryzyka

Definicja podkreślająca znaczenie świadczeń Wacław Szubert (Ubezpieczenie, 1987). Ubezpieczenie społeczne jest to „system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe i inne zrównane z nimi zdarze­nia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finan­sowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość do nich uprawnionych”.

Prawo zabezpieczenia społecznego J. Jończyk Prawo zabezpieczenia społecznego jest systemem ustawowych gwarancji i świadczeń na wypadek określonego zdarzenia (ziszczenia się socjalnego ryzyka).

Prawo zabezpieczenia społecznego Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r.  II UZP 1/10  Normy prawa ubezpieczeń społecznych są uznawane za część składową prawa zabezpieczenia społecznego, mającego charakter odrębnej gałęzi prawa. W konsekwencji stosunki prawne powstające na gruncie obowiązywania norm tej gałęzi prawa należą do kategorii stosunków prawa zabezpieczenia społecznego. 

Prawo zabezpieczenia społecznego Stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest stosunkiem cywilnoprawnym, opartym na równorzędności jego podmiotów i wzajemności (ekwiwalentności) świadczeń, lecz uregulowanym ustawowo stosunkiem prawnym opartym na zasadzie solidaryzmu, a wynikające z niego świadczenia stron tego stosunku nie są świadczeniami cywilnoprawnym.

Ochrona pierwotna Wyraża się w tym, że skutki ryzyka są objęte ochroną w ramach prawa pierwotnego, np. prawem pracy (w przypadku pracowniczego zatrudnienia) lub innym prawem (w przypadkach niepracowniczego zatrudnienia, pozarolniczej działalności, prowadzenia gospodarstwa rolnego). Dla przykładu można wskazać obowiązek wypłaty wynagrodzenia chorobowego (art. 92 k.p.)

Ryzyko socjalne (przedmiot ubezpieczenia) J. Jędrasik – Jankowska Ryzyka ubezpieczeniowe — w odróżnieniu od zdarzeń losowych, mających byt faktyczny, realny — są tworem prawnym w tym sensie, że dopiero objęcie określonego skutku zdarzenia losowego ochroną ubezpieczeniową (tzn. przyznanie odpowiedniego świadczenia) kreuje byt prawny danego zdarzenia, podnosi je do rangi kategorii prawnej.

Pojęcie ryzyka socjalnego Przez ryzyko rozumie się na ogół niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia: przyszłego, niepewnego, niezależnego od woli człowieka i dlań niekorzystnego (przynoszącego stratę). J. Jończyk To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-NC-ND

Rodzaje ryzyka socjalnego 1) dożycie wieku emerytalnego, 2) trwała lub okresowa niezdolność do pracy, 3) śmierć żywiciela, 4) niezdolność lub niemożność świad­czenia pracy (prowadzenia działalności), 5) wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, 6) niezdrowie, 7) bezrobocie, 8) niedostatek dochodu w rodzinie, 9) trudne sytuacje życiowe.

Źródła prawa zabezpieczenia społecznego. Zabezpieczenie społeczne w Konstytucji RP zasada pomocniczości (preambuła) art.. 2 Konstytucji (zasady sprawiedliwości społecznej) art. 67 Konstytucji (prawo do zabezpieczenia społecznego)

Zabezpieczenie społeczne w prawie międzynarodowym Konwencja nr 102 MOP z 1952 r. o minimalnej normie zabezpieczenia społeczne­go Europejska Karta Społeczna Europejska Konwencja Praw Człowie­ka To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-SA

Zabezpieczenie społeczne w prawie europejskim Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ma na celu usprawnienie swobodnego przepływu obywateli Unii Europejskiej (UE). Opiera się na współpracy krajowych funduszy zabezpieczenia społecznego.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego Postanowienia tego rozporządzenia dotyczą wszystkich tradycyjnych działów ubezpieczenia społecznego, tj.: świadczeń z tytułu choroby, świadczeń z tytułu macierzyństwa, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy, świadczeń z tytułu choroby zawodowej, świadczeń z tytułu inwalidztwa, świadczeń dla bezrobotnych, świadczeń rodzinnych, świadczeń emerytalnych, zasiłków na wypadek śmierci.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego Określanie mającego zastosowanie ustawodawstwa Ubezpieczony podlega ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Tym państwem jest to, w którym ubezpieczony pracuje.

Techniki realizacji zabezpieczenia społecznego Klasyczne techniki realizacji idei zabezpieczenia społecznego Idea zabezpieczenia społecznego realizowana bywa w trzech różnych formach organizacyjno-finansowych. Formy te klasyfikuje się jako techniki: ubezpieczeniową zaopatrzeniową opiekuńczą

Techniki realizacji zabezpieczenia społecznego Pojęcie techniki odnosimy do finansowania np.: składkowego i bezskładkowego (podatkowego), z budżetu państwa i funduszów celowych (wyodrębnionych), repartycyjnego (z bieżą­cych dochodów) i kapitałowego (z kapitalizowanych składek), ze środków własnych i cudzych (na zlecenie) itp.

Technika ubezpieczeniowa składka przymusowość, obowiązkowość powszechność zasada wzajemności prawo do świadczeń jest prawem podmiotowym publiczny wykonawca samorząd ubezpieczonych gwarancja wypłaty świadczeń schematyzm prawa do świadczeń (brak klauzul) To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY

cechy techniki zaopatrzeniowej 1. System zaopatrzenia obejmuje na ogół całą ludność kraju bez względu i aktywność zawodową, udzielając pomocy osobom, które znalazły się w potrzebie 2. Środki na zaopatrzenie pochodzą ze środków publicznych 3. Świadczenia są w zasadzie jednolite i mają zapewnić każdemu w jednakowym stopniu zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznanych za niezbędne minimum utrzymania. 4. Rodzaje świadczeń i ich wysokość oraz okoliczności i warunki uprawniają do nich są określone ustawowo. Spełniającym ustawowe warunki przysługi roszczenie o świadczenie. 5. Prawo do zaopatrzenia jest prawem podmiotowym, ale może być uzależnione od faktu nieposiadania innych środków utrzymania. Stąd możliwość zawieszał lub ograniczania świadczeń. 6. System jest administrowany przez urzędy publiczne (państwowe l samorządu lokalnego To zdjęcie, autor: Nieznany autor, licencja: CC BY-NC-SA

Technika opiekuńcza Systemy pomocy społecznej obejmują całą ludność, wszystkich, którzy znajdą się w potrzebie, niezależnie od ich aktywności zawodowej, obywatelstwa itp. 2. Potrzeba bywa określana w ustawie poprzez wskazanie poziomu mu dochodów. 3. Świadczenia przyznaje się ze źródeł publicznych 4. Realizacja zabezpieczenia społecznego zgodnie z metodą opiekuńczą m oznaczać zapewnienie niezbędnych środków różnicowanych co do ich rodź i wysokości odpowiednio do indywidualnych potrzeb jednostki, według uznania organu przyznającego świadczenie. 5. Prawo do świadczeń nie powstaje ex legę po zajściu określonego zdarzę: ale jest zależne od oceny dokonanej przez organ opiekuńczy, czy zachodzi taka potrzeba. Zainteresowanym służy skarga na decyzje organu. 6. Systemy pomocy społecznej są administrowane przez organy publiczne przeważnie lokalne.