Przygotowały Eliza Sarnowska i Jolanta Janus Kontrakty forward, w tym FRA, i kontrakty futures (na papiery, stopy i waluty) oraz ich zastosowania. Przygotowały Eliza Sarnowska i Jolanta Janus

Kontrakty terminowe Kontrakt terminowy to umowa, w której dwie strony (kupujący i sprzedający kontrakt – odpowiednio nabywca i wystawca kontraktu) zobowiązują się wzajemnie do zakupu oraz sprzedaży określonych aktywów, w ściśle określonym momencie czasu w przyszłości (w dniu rozliczenia) i po ustalonej w dniu zawarcia umowy cenie (cena wykonania). Mówi się że sprzedający zajmuje pozycję krótką (short), a kupujący pozycję długą (long).

Kontrakty forward Są to kontrakty terminowe niewystandaryzowane, niezabezpieczone, pozagiełdowe i często zakładają fizyczną dostawę instrumentu bazowego. Tego typu kontrakty dotyczą najczęściej towarów i walut, i wykorzystywane są głównie w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem zmiany ceny.

Forward Rate Agreement FRA Jest to umowa dotycząca przyszłego oprocentowania, wywodząca się z transakcji forward. Polega na umownym przyjęciu określonej stopy od ustalonej wielkości kapitału w przyszłości na zadany okres. Kupujący, czyli zajmujący pozycję długą, otrzymuje przepływ determinowany przez stawkę referencyjną, ustaloną w dniu wygaśnięcia kontraktu (stopę odniesienia), w zamian za stawkę stałą kontraktu, natomiast sprzedający, czyli zajmujący pozycję krótką, otrzymuje przepływ stały w zamian za stawkę referencyjną.

Forward Rate Agreement FRA Pozycja długa (kupujący) Pozycja krótka (sprzedający) Stopa odniesienia wyższa niż stopa stała kontraktu Otrzymuje płatność Płaci Stopa odniesienia niższa niż stopa stała kontraktu Źródło: Opracowanie własne

Kontrakty futures Są to kontrakty terminowe giełdowe, wystandaryzowane, zawierane na towary, indeksy, waluty, stopy procentowe i papiery wartościowe. Aby zawrzeć kontrakt futures nie trzeba wnosić pełnej wartości transakcji, a jedynie depozyt zabezpieczający wynoszący zwykle od kilku do kilkunastu procent wartości kontraktu. Wysokość depozytu w Polsce określana jest przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.

Kontrakty futures na GPW Źródło: http://www.gpw.pl/kontrakty_terminowe_instrumenty

Standardy obrotu kontraktami futures na GPW Różne instrumenty mają inne cykle wygasania notowań instrumentów pochodnych, np. dla WIG20 w obrocie zawsze znajdują się cztery serie: marcowa (H), czerwcowa (M), wrześniowa (U) i grudniowa (Z); Różne typy instrumentów mają także inne mnożniki, dla indeksów mnożnik wynosi 10, dla akcji i walut 100; Istnieje ograniczenie w postaci dopuszczalnej zmiany kursu w trakcie sesji (dla indeksów i akcji 5%, dla walut 3%), a także w odniesieniu do ostatniej transakcji (WIG20 – 25 pkt indeksowych, mWIG40 – 30 pkt indeksowych, akcje – 3,5%, waluty – 4,00PLN)

Źródło: http://www.gpw.pl/kontrakty_terminowe_instrumenty

Kontrakty forward i futures - porównanie Kontrakt forward Kontrakt futures Warunki kontraktu Wszystkie warunki są negocjowane między kupującym a sprzedającym Wszystkie warunki są standaryzowane i ustalane przez giełdę Miejsce handlu Giełdy towarowe lub poza giełdą Tylko na giełdzie Depozyt Brak depozytu, niekiedy wymagane jest złożenie zabezpieczenia majątkowego Depozyty obowiązkowe, ich wartość jest korygowana na bieżąco Dźwignia finansowa Brak Występuje Koszty transakcyjne Wysokie Niskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie Kudła, J. 2009. „Instrumenty finansowe i ich zastosowania”, Key Text, Warszawa.

Motywy inwestowania w kontrakty terminowe HEDGING – zabezpieczanie się przed zmianami cen w przypadku chęci nabycia lub sprzedaży danego instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości.

Hedging - przykład Firma zamierza zaciągnąć kredyt w przyszłości, Kredyt za 6 miesięcy na 12 miesięcy – obawa: jak będzie się wtedy kształtował poziom stóp procentowych? Jeżeli firma posiada kredyt o oprocentowaniu stałym lub też lokuje swoje środki po zmiennej stopie procentowej, poniosłaby stratę w wyniku spadku stóp procentowych – rozwiązanie: sprzedaż kontaktu FRA (SFRA6x18). Analogicznie, gdy posiada lokatę o stałym oprocentowaniu lub kredyt o zmiennym oprocentowaniu, poniosłaby stratę w wyniku wzrostu stóp procentowych – rozwiązanie: kupno kontraktu FRA (LFRA6x18).

Hedging - przykład Polski rolnik z Pomorza kupuje we wrześniu 10 kontraktów terminowych na 1000kg żywca wieprzowego (każdy w cenie 4,99PLN/kg) – rolnik nastawiony na wzrost ceny, Dostawa: 15 grudnia. Co gdy cena na rynku spadnie do 4,96PLN/kg? Zysk = (4,96-4,99)*10*1000 = (-300)PLN Co gdy cena na rynku wzrośnie do 5,05PLN/kg? Zysk = (5,05-4,99)*10*1000 = 600PLN

Motywy inwestowania w kontrakty terminowe SPEKULACJA – chęć zarabiania na zmianach cen – jest strategią odwrotną do operacji hedgingowych i zawiera element świadomego wystawiania się na ryzyko.

Spekulacja - przykład Oczekiwanie wzrostu ceny indeksu WIG20, Spekulant kupuje kontrakt na ten indeks po obecnym kursie 2500 punktów, Mnożnik dla kontraktów wynosi 10PLN, W momencie gdy kurs kontraktu wzrośnie do 2525 punktów, zyska on 250PLN ((2525-2500)*10), Taką samą stratę poniesie osoba, która zajęła pozycję krótką w tym kontrakcie. Portfel akcji – wydatek rzędu 25 000PLN (2500*10), zysk 1%, Kontrakt terminowy (wstępny depozyt zabezpieczający wynosi 6,8%) – wydatek rzędu 1700PLN (6,8%*25000), zysk 14,7% (250/1700).

Motywy inwestowania w kontrakty terminowe ARBITRAŻ – chęć zarabiania na różnicach cen, przede wszystkim pomiędzy tymi samymi kontraktami na różnych rynkach lub też między różnymi rodzajami kontraktów terminowych.

(cena rynkowa > cena teoretyczna) Arbitraż - przykład Kontrakt FWIG20 przewartościowany (cena rynkowa > cena teoretyczna) PV>I*(1+r*n/365) Zajmujemy pozycję krótką w kontrakcie FWIG20 i jednocześnie zakupujemy portfel akcji wchodzących w skład indeksu WIG20, Gdy kontrakty osiągną wartość teoretyczną lub będą notowane poniżej, zamykamy obie pozycje, realizując zysk bez ryzyka. Trzeba jednak wziąć pod uwagę prowizję od transakcji oraz poślizgi cenowe przy wykonaniu zleceń.

– kontrakt przewartościowany Arbitraż - przykład Cena akcji ING w dniu dzisiejszym wynosi 859PLN i w ciągu 3m nie wypłaci dywidendy, Cena kontraktu terminowego wynosi 872PLN, Przyjmujemy, że inwestujemy w 10 kontraktów terminowych, każdy opiewa na 250 akcji, Trzymiesięczna stopa wolna od ryzyka wynosi 4,18%. FV = 859*(1+0,0418*90/365) = 867,85PLN – kontrakt przewartościowany

Arbitraż – przykład cd. Kontrakt przewartościowany – zajmujemy pozycję krótką w kontrakcie terminowym (sprzedajemy kontrakt) oraz zakupujemy 2500 akcji. Aby to zrobić, musimy zaciągnąć pożyczkę na zakup instrumentu bazowego: 10*250*859 = 2 147 500PLN Wartość przyszła tej pożyczki wynosi 2 170 059,04PLN Zysk = 2500*872-2170059,04 = 9940,96PLN

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!