Dzieci z Pahiatua Piotr Guzgan Szkoła Podstawowa nr 33 w Krakowie

Rozpoczęcie II wojny światowej Druga wojna światowa rozpoczęła się atakiem Niemiec na Polskę . 1 września 1939 r. o godzinie 4:45 Westerplatte zostało zaatakowane przez siły niemieckie.(Niektórzy uważają, że II wojnę światową rozpoczął nalot na Wieluń, nie ma jednak w tej sprawie jednomyślności.) Mimo znaczącej przewagi III Rzeszy (220-4000 ludzi) Polacy bronili się do 7 września. Kampania wrześniowa (wojna obronna Polski) trwała do 6 października, zakończyła się kapitulacją wojsk polskich.

Pakt Ribbentrop-Mołotow To umowa międzynarodowa z 23 sierpnia 1939 roku, będąca paktem nieagresji pomiędzy III Rzeszą i ZSRR. Pakt ten dotyczył rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii. Bywa także określany jako IV rozbiór Polski.

Atak Związku Radzieckiego na Polskę Agresja ZSRR na Polskę miała miejsce 17 września 1939 roku. Nastąpiła bez określonego w prawie międzynarodowym wypowiedzenia wojny. Jest jednym z elementów kampanii wrześniowej. Polska znalazła się w tragicznej sytuacji – od 1 września była w stanie wojny z III Rzeszą i nie miała siły bronić się przed atakiem ze wschodu. W historii radzieckiej atak ten został określony "wyzwoleńczym pochodem Armii Czerwonej" (освободительный поход РККА). Atak ten nastąpił na mocy tajnego porozumienia Ribbentrop -Mołotow. 16 września 1939 roku ambasador niemiecki w ZSRR interweniował w sprawie obiecanego ataku.T ak oto meldował swojemu dowództwu: „Mołotow oświadczył, że wystąpienie zbrojne Związku Sowieckiego nastąpi zaraz, być może nawet jutro (...) Stalin przyjął mnie o drugiej w nocy w obecności Mołotowa i Woroszyłowa i oświadczył, że Armia Czerwona przekroczy dziś rano o godzinie szóstej granicę sowiecką na całej długości od Połocka do Kamieńca Podolskiego. Dla uniknięcia nieporozumień prosił usilnie, aby lotnictwo niemieckie od dzisiaj nie przekraczało na wschód linii Białystok-Brześć-Lwów. Samoloty sowieckie rozpoczną już dzisiaj bombardowanie terenów na wschód od Lwowa.”

Atak Związku Radzieckiego na Polskę W ZSRR atak tłumaczono przesłankami ideologicznymi. Mówiono o sprawiedliwości dziejowej wobec burżuazyjnego państwa polskiego, a także o wyzwoleniu uciskanych narodów. Historycy są jednak zgodni, że była to zemsta za niepowodzenie ZSRR w czasie najazdu na Polskę w sierpniu 1920 roku. 17 września Związek Radziecki stał się sojusznikiem III Rzeszy. Władysław Sikorski w „Monitorze Polskim” z 19 września 1939 roku stwierdził, że Rosja zdradziła, wspierając Niemcy poprzez atak na Polskę- „ uderzając na nas w umówionym z nimi momencie nożem w plecy”.

Marszałek Edward Rydz-Śmigły wydał 17 września w Kołomyi tzw. „dyrektywę ogólną” treści: „Sowiety wkroczyły. Nakazuję ogólne wycofanie na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami. Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów. Zadanie Warszawy i miast, które miały się bronić przed Niemcami – bez zmian. Miasta do których podejdą bolszewicy, powinny z nimi pertraktować w sprawie wyjścia garnizonów do Węgier lub Rumunii.”

Uderzenie jednostek Armii Radzieckiej na Polskę 17 września 1939 roku

OKUPACJA SOWIECKA Po agresji ZSRR nastąpiła aneksja terenów Rzeczpospolitej. Związek Radziecki włączył wschodnie tereny Polski do sowieckich republik związkowych zgodnie z ustaleniami traktatu o granicach i przyjaźni pomiędzy III Rzeszą a ZSRR z dnia 28 września 1939, będącego modyfikacją paktu Ribbentrop-Mołotow .W następstwie niemieckiej i sowieckiej inwazji na Polskę we wrześniu 1939, terytorium Polski zostało podzielone między nazistowskie Niemcy i ZSRR. Oba reżimy były wrogo nastawione do polskiej kultury oraz polskiego społeczeństwa i miały na celu ich zniszczeni.Nazistowskie Niemcy i Związek Radziecki prowadziły skoordynowane działania związane z polityką w Polsce. Odbyły się nawet cztery konferencje Gestapo-NKWD, gdzie omówione zostały plany walki z polskim ruchem oporu i przyszłe plany zniszczenia Polski.

Polityka ZSRR wobec Polaków Pierwszym realizowanym zadaniem była DEPOLONIZACJA okupowanych ziem. Narzucano radzieckie obywatelstwo. Masowe deportowano i wysiedlano. Konfiskowano własności. Zamykano polskie księgarnie, biblioteki, kaplice, klasztory. Zmieniano nazwy ulic. Prowadzono propagandę antykapitalistyczną.

Okupacja sowiecka ziem polskich W roku 1939 rozpoczeły się sowieckie deportacje Polaków. Przesiedlenia wykonywane były przez NKWD według rozkazu nr 00485. Skazańcy przewożeni byli na tereny dzisiejszego Kazachstanu, Syberii czy Charkowa i Dniepropetrowska. Według dokumentów NKWD skazano 139 835 osób, z tego zamorodowano bezpośrednio 111 091 Polaków, a 28 744 skazano na pobyt w łagrach. Łączna liczba deportowanych Polaków wyniosła 100 tysięcy.

ZBRODNIE Armia Czerwona dokonała wielu zbrodni wojennych. Ofiarą padło ok. 2,5 tys. żołnierzy polskich i policjantów oraz ludność cywilna. Największe zbrodnie dokonano w Rohatynie, Grodnie, Nowogródku, Sarnach I Tarnopolu. „W rejonie Sarn sowieci rozstrzelali całą wziętą do niewoli kompanię z Batalionu KOP „Sarny”, razem 280 żołnierzy i oficerów. Według niektórych relacji w Grodnie doszło do wiązania polskich jeńców i ciągnięcia ich czołgami po bruku. Do dramatycznych wydarzeń doszło także w Chodorowie, Złoczowie i Stryju. W pobliżu Wilna żołnierze Armii Czerwonej rozstrzeliwali wziętych do niewoli żołnierzy Wojska Polskiego. Mszcząc się za opór stawiany w Grodnie poddających się żołnierzy WP masowo rozstrzeliwano. Nocą z 26 na 27 września Armia Czerwona wkroczyła do Niemirówka w Chełmskiem, gdzie przebywał oddział podchorążych. Zaskoczonych we śnie związano drutem i obrzucono granatami”

STRATY POLSKIE Za oddziałami Armii Czerwonej posuwały się wojska i oddziały NKWD(Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł SSSR), które dokonywały masowych aresztowań lub egzekucji według przygotowanych wcześniej list. Armia Czerwona wziela do niewoli 250 tyś żołnierzy, w tym około 18 tys. oficerów. Około 7 tyś żołnierzy poległo lub zginęło po wzięciu do niewoli. Około 3 tys. polskich żołnierzy poległo w walkach, a około 10 tys. było rannych. Największym przejawem ludobójstwa była zbrodnia katyńska . Wiosną 1940 roku rozstrzelano co najmniej 21 768 obywateli Polski, w tym 10 tys. oficerów wojska i policji. Ofiary uznano za „wrogów władzy sowieckiej”.

Deportacje W czasie drugiej wojny światowej odbyły się cztery deportacje zorganizowane przez ZSRR:

Pierwsza deportacja Pierwsza wywózka 10 luty 1940 r. Objęła głównie ludność miejscową. Polacy stanowili 70% wszystkich wywożonych, pozostałe 30% to ludność białoruska i ukraińska. Wywożono głównie osadników wojennych, średnich i niższych urzędników państwowych, służbę leśną oraz pracowników PKP. Zabierano całe rodziny. Deportowano ok.140 tys. osób. Ofiary rozlokowano po zachodniej stronie gór Ural (Komi ASRR), w północnych obwodach RFSRR: archangielskim, czelabińskim, czkałowskim, gorkowskim, irkuckim, iwanowskim, jarosławskim, kirowskim, mołotowskim, nowosybirskim, omskim, swerdłowskim i wołogodzkim, w Jakuckiej i Baszkirskiej ASRR oraz w kraju Krasnojarksim i Ałtajskim. Wywieziona ludność pracowała przy wyrębie lasów. Śmiertelność tej wywózki była najwyższa.

Druga deportacja W drugiej deportacji (13-14 kwietnia 1940) wysiedleniu podlegały rodziny wrogów ustroju tj. urzędników państwowych, wojskowych, policjantów, służby więziennej, nauczycieli, działaczy społecznych, kupców, przemysłowców oraz bankierów, oraz rodziny osób aresztowanych przez NKWD i zatrzymanych na nielegalnej próbie przekroczenia granicy niemiecko-radzieckiej. Ofiary podlegali jedynie przymusowemu przesiedleniu na nowe, wyznaczone miejsca stałego pobytu. Zatem była ładgodniejsza od pierwszej..

Zesłano ok. 61 tys. osób z czego do 80% stanowiły kobiety i dzieci Zesłano ok.61 tys. osób z czego do 80% stanowiły kobiety i dzieci. Ludność tą osadzono w północnym Kazachstanie, w obwodach aktiubińskim, akmolińskim, kustanajskim, pietropawłowskim, karagandyjskim, semipałatyńskim, pawłodarskim i północno-kazachstańskim, kilka tysięcy skierowano też do obwodu czelabińskiego

Trzecia deportacja Trzecia deportacja (maj-lipiec 1940) objęła głównie uchodźców z centralnej i zachodniej Polski przybyłych w czasie działań wojennych na tereny, które znalazły się potem pod okupacją radziecką. Większość deportowanych stanowili Żydzi (do 80% transportu), Białorusini i Ukraińcy. Liczba zesłańców wyniosła 80 tys. osób. Zostali przesiedleni do Autonomicznych Republik Radzieckich: Jakuckiej, Komi i Maryjskiej, Ałtajskiego i Krasnojarskiego Kraju, oraz do następujących obwodów RFSRR: archangielska, czelabińskiego, gorkowskiego, irkuckiego, mołotowskiego, nowysybirskiego, omskiego, swierdłowskiego i wołogodzkiego. Wiele rodzin umieszczono w specjalnych osadach pod całkowitą kontrolą NKWD.

Czwarta deportacja W czasie czwartej wywózki (maj-czerwiec 1941) na wschód pojechała głównie ze środowisk inteligenckich, pozostali jeszcze uchodźcy, rodziny kolejarzy, rodziny osób aresztowanych przez NKWD w czasie drugiego roku okupacji, wykfalifikowanych robotników oraz rzemieślników. Szczególne dotknęła Białostocczyznę, Grodzieńszczyznę i Wileńszczyznę. W sumie deportowano 85 tys. osób. Rozmieszczeni zostali w Ałtajskim i Krasnojarskim Kraju, Kazachskiej SRR, obwodzie nowosybirskim oraz dorzeczu Katunii i Biji. Prawdopodobnie miało wysiedlenia miało na celu oczyszczenie granicy na wypadek wojny z Niemcami.

Amnestia Amnestia dla więźniów polskich w ZSRR nastąpiła 12 sierpnia 1941 roku. Władze radzieckie ogłosiły ją dla obywateli polskich przebywających w więzieniach, łagrach, obozach jenieckich i miejscach zesłania na terenie ZSRR. Była ona następstwem podspisanego swa tygodnie wcześniej układu polsko-radzieckiego. Do końca roku do delegatur ambasady polskiego zgłosiło się ok.765 tys. uwolnionych Polaków. Była to tylko część ludzi objętych amnestią.

Armia Andersa Polskie Siły Zbrojne w ZSRR podporządkowane legalnemu rządowi RP na emigracji, utworzone po wybuchu wojny III Rzeszy i ZSRR, zawarciu układu Sikorski-Majski i tzw. amnestii dla obywateli polskich z Rzeczypospolitej. 11 sierpnia 1941 roku Naczelny Wódz (Władysław Sikorski) powierzył dowodzenie armią gen. dyw. Władysławowi Andersowi, przetrzymywanemu w więzieniu NKWD na Łubiance. 14 sierpnia 1941 roku podpisano umowę wojskową, która dała podstawę do rozpoczęcia formowania Armii Polskiej w ZSRR.

Ewakuacja Armii Andersa do Iranu Do listopada 1942 r. wysłano do Iranu ponad 115 tys. osób, w tym około 78,5 tys. żołnierzy oraz 37 tys. cywilów. Wśród ewakuowanych było niemal 18 tys. dzieci. Liczba ta stanowiła niecałe 10% ludności wywiezionej ze wschodnich obszarów Rzeczypospolitej wgłąb Związku Sowieckiego.

Rząd Polski w Londynie zaapelował do Ligi Narodów o pomoc w znalezieniu czasowego schronienia dla polskich cywilów i dzieci. Pomoc, jako jeden z niewielu krajów zaoferowała Nowa Zelandia. Pod koniec 1943 r. zostali zaproszeni, dzięki staraniom Kazmierza A. Wodziciego i Petera Frasera i ich żon, aż do końca wojny.

Podróż do Nowej Zelandii Początkowo 733 dzieci i 105 ich opiekunów wyruszyło z Iranu na brytyjskim okręcie handlowym Sontay do Indii, gdzie przesiedli się na amerykański statek wojenny USS General George M. Randall, którym dopłyneli prosto do Nowej Zelandii.

Droga do szczęścia Zanim dzieci trafiły do spokojnej, jakby odciętej od reszty świata Nowej Zelandii, odbyły morderczą podróż, którą przedstawia ten rysunek.

Obóz w Pahiatua W 1942 r. w Pahiatua znajdował się obóz dla obywateli wrogich aliantom państw. Pod koniec 1943 r. internowanych przeniesiono na wyspę Matiu- Somes, a sam obóz zaczęto przebudowywać na baraki i domki.

Dziecięce lata w Nowej Zelandii Dla dzieci i ich opiekunów został otworzony kampus w Pahiatua. Uczyli się tutaj, chodzili do kościoła. Stworzono im nawet polskie harcerstwo. Dzieci na każde wakacje trafiały do różnych nowozelandzkich rodzin, co bardzo dobrze wspominają. Rodziny traktowały ich, jak własne dzieci. Starały się uprzyjemnić im każdy dzień. Dzieci przebywały w kampusie maksymalnie do 15 kwietnia 1949 r. Po ukończeniu VI klasy polskiej w obozie posyłano dzieci do nowozelandzkich gimnazjów. Dzieci często miały problemy z językiem angielskim.

Dorosłość w Nowej Zelandii Oczywiście dzieci miały szansę na powrót do Polski. Decyzję o tym miały podjąc po 18 roku życia i mieli czas na tę decyzję do 21 roku życia. Osoby, których nie było stać na powrót mogło otrzymać wsparcie od rządu nowozelandzkiego. Dziewczynki najczęściej zostawały sekretarkami, pielęgniarkami, czy asystentkami. Chłopcy zostawali rolnikami, księgowymi, czy prawcowali jako elektrycy, stolarze.

Powrót do Polski Ci, którzy zdecydowali się na powrót do Polski rozczarowali się, gdyż kraj w tym czasie był w rękach komunistów. Kiedy przybyli do kraju otrzymywali dokumenty pozwalające na korzystanie z państwowych środków komunikacji za darmo oraz 500 zł „kieszonkowego” na podróż do rodzinnej miejscowości. W kraju panowała bieda. Na wsi nie było kanalizacji, bieżącej wody. Ziemię uprawiało się bardzo prostymi i jednocześnie starymi metodami, co było nie efektywne. Nie wolno im było mówić o zsyłce na Syberię, o cierpieniach jakie przeszli.

Polskie dzieci-uchodźcy w innych krajach Około 20000 dzieci ewakuowano z Rosji Sowieckiej do Iranu w 1942 r. 733 znalazło przytułek w Nowej Zelandii. Resztę rozproszono po świecie. Wyjechały do: Meksyku, Indii, Kanady, Libanu i Afryki Wschodniej. Stany Zjednoczone odmówiły przyjęcia dzieci, nie chcąc urazić Stalina, nowego sojusznika, z którymi wspólnie podpisały umową w Jałcie.

Źródła pl.wikipedia.org Książka „Dwie ojczyzny. Polskie dzieci w Nowej Zelandii. Tułacze wspomnienia”