Dlaczego jeziora są zanieczyszczone? POMCERT Pomeranian Centre for Environmental Research & Technology Pomorskie Centrum Badań i Technologii Środowiska Dlaczego jeziora są zanieczyszczone?

Czym jest jezioro? Jezioro jest to: naturalne zagłębienie lądu tworzące zbiornik wodny niemający połączenia z morzem. (Słownik Języka Polskiego PWN) naturalny, śródlądowy zbiornik wodny, którego występowanie uwarunkowane jest istnieniem zagłębienia (misy jeziornej), w których mogą gromadzić się wody powierzchniowe, oraz zasilaniem przewyższającym straty wody wskutek parowania lub odpływu (Wikipedia). Większość jezior występuje na obszarach zajmowanych niegdyś przez lodowiec. Woda z topniejącego lodowca wypełniała doliny i tworzyła jeziora. Powstanie mis jeziornych wiąże się przede wszystkim z procesami geologicznymi. Zasilanie zależy natomiast przede wszystkim od warunków klimatycznych. Foto. Jezioro Klasztorne Małe, A. Tonderski, POMCERT

Powstawanie jezior – procesy geologiczne Czynniki zewnętrzne: niszczące - wietrzenie, erozja, ruchy masowe budujące - sedymentacja Czynniki wewnętrzne: plutonizm diastrofizm metamorfizm wulkanizm wietrzenie – rozpad mechaniczny i chemiczny skał pod wpływem działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizmów. Zachodzi na powierzchni Ziemi i w jej powierzchniowej strefie (od kilku do kilkudziesięciu metrów). erozja – proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę, wiatr, siłę grawitacji i działalność człowieka. ruchy masowe – ruchy materiału skalnego skierowane w dół zbocza wywołane wyłącznie siłą ciężkości. sedymentacja – proces gromadzenia się wszelkich składników powstałych na powierzchni Ziemi, np. wietrzenia skał, szczątków organicznych. plutonizm – ogół procesów polegających na podziemnym tworzeniu się, przemieszczaniu się magmy i jej zastyganiu diastrofizm - ogół procesów powodujących mechaniczne deformacje skorupy ziemskiej, np. wypiętrzanie lub zapadanie się całych obszarów, powstawanie gór, uskoków, trzęsienia ziemi. metamorfizm – które przekształcanie się skał magmowych i osadowych. wulkanizm – ogół procesów geologicznych związanych z wydobywaniem się lawy i innych materiałów z głębi skorupy ziemskiej.

Powstawanie jezior – czynniki klimatyczne Czynnikami klimatycznymi mającymi wpływ na kształtowanie się jezior są: obieg ciepła obieg wody krążenie powietrza Rys. Obieg wody w przyrodzie

Główne strefy życia w jeziorze Główne strefy w jeziorze zamieszkane przez odrębne grupy organizmów to: Strefa litoralna Strefa sublitoralu Strefa pelagiczna Strefa profundalna Strefa denna (bental) Warunki ekologiczne panujące w jeziorach są bardzo zróżnicowane, co związane jest z istnieniem charakterystycznych stref i warstw w obrębie jeziora. Wyróżniamy: strefę litoralną - jest to strefa wody płytkiej, prześwietlonej do samego dna. Litoral, zwłaszcza jego płytkie części, jest najbardziej zmienny ze środowisk jeziornych, a w związku z dużym nagromadzeniem szczątków organicznych- ulega wahaniom stężenia tlenu, a nawet okresowym i krótkotrwałych całkowitym deficytom tlenowym. Płytsza część litoralu podlega również bezpośrednim wpływom lądu. Strefę sublitoralu– strefa dna zbiornika wodnego granicząca z litoralem, poniżej granicy występowania roślin, często w miejscu gdzie zaczyna się bardziej gwałtowny spadek dna. Na tym stoku gromadzi się dużo szczątków pochodzenia litoralnego – trudniej rozkładalne części roślin, muszle mięczaków. strefę pelagiczną - strefa wody otwartej, niestykającej się ani z brzegami, ani z dnem zbiornika. strefę profundalną - strefa wody głębokiej stykającej się z dnem i znajdującej się poza zasięgiem promieniowania słonecznego. strefę denną (bental) - strefa obejmująca warstwę osadów i mułów wyściełających dno jeziora.

Litoral - rośliny W liroralu organizmy występują na różnych głębokościach, w zależności od panujących warunków - ilości światła i tlenu oraz temperatury, poczynając od brzegu i posuwając się w głąb jeziora. PAS ROŚLIN BŁOTNYCH: np. Skrzyp bagienny, ponikło błotne; PAS OCZERETÓW (roślinności wynurzonej) do 1-2 m od brzegu, np. pałka szerokolistna, tatarak zwyczajny; PAS ROŚLIN O LIŚCIACH PŁYWAJĄCYCH, np. grzybień biały, grążel żółty; PAS ROŚLIN O LIŚCIACH ZANURZONYCH (tzw. łąki podwodne), np. moczarka kanadyjska, rogatki; PAS ROŚLIN BEZKWIATOWYCH, np. ramienice. Ogólnie przeważa w litoralu roślinność zanurzona nad wynurzoną.   Rys. Strefy roślinności w jeziorze

Pas roślin błotnych Gatunek roślin bagiennych należący do rodziny skrzypowatych. Dorasta do wysokości 50-120 cm. Rośnie na terenach bagiennych i tworzy gęste kobierce nad brzegami wód stojących. Foto. Skrzyp bagienny (Equisetum fluviatile) (www.oczkawodne.net)

Pas roślin błotnych Gatunek byliny z rodziny turzycowatych. Łodygi obłe do wysokości 100 cm, kwitnie od maja do sierpnia, posiada kwiaty zebrane w kłosy. Foto. Ponikło błotne (Eleocharis palustris) (www.oczkawodne.net)

Pas roślinności wynurzonej Gatunek należący do rodziny pałkowatych. Łodyga prosta o rurkowatej budowie, sztywna. Do 2,5 m wysokości. Znaczna część łodygi ma postać kłącza. Roślina ta kwitnie od czerwca do sierpnia (kwiatostan typu kolba). Preferuje glebę bogatą w składniki odżywcze (torf, muł). Foto. Pałka szerokolistna (Typha latifolia) (www.oczkawodne.net)

Pas roślinności wynurzonej W Polsce jest dość pospolity. Roślina ta osiąga wysokość od 60 do 120 cm. Posiada kłącza o średnicy do 3 cm, aromatyczne, o zapachu cynamonowo-kamforowym. Pochodzi prawdopodobnie z Indii i Chin, bo tylko tam występują owady zdolne do zapylania tataraku. Obecnie rozpowszechniony przez człowieka na całym świecie od strefy subtropikalnej do umiarkowanej. Jest stosowany jako roślina lecznicza w przypadkach niestrawności, zapalenia górnych dróg oddechowych, zapalenia zatok oraz zaburzeniach krążenia. Foto. Tatarak zwyczajny (Acorus calamus) (www.oczkawodne.net)

Rośliny o liściach pływających Zwyczajowo nazywane także nenufarem lub lilią wodną. Liście z długim ogonkiem pływają po powierzchni wody. Kwiaty białe, duże – największe kwiaty wśród roślin dziko występujących w Polsce. Gatunek chroniony. Zwyczajowo nazywane także nenufarem lub lilią wodną. Liście z długim ogonkiem (w zależności od głębokości wody nawet do 2,5 m), pływające na powierzchni wody. Unoszą się na powierzchni dzięki licznym komorom powietrznym w blaszce liściowej i ogonku oraz za sprawą śluzu wydzielanego przez włoski gęsto pokrywające spód liścia. Śluz ten chroni też liść przed wysychaniem. Liście są skórzaste, duże (do 30 cm średnicy), u nasady głęboko wycięte. Kwiaty na długich szypułkach, pływające, białe, duże – do 12 cm (największe kwiaty wśród roślin dziko występujących w Polsce). Gatunek chroniony. Foto. Grzybień biały (Nymphaea alba) (www.obiezyswiat.org)

Rośliny o liściach pływających Grążel ma długie i silnie rozgałęzione kłącze, poziomo rosnące w mule dennym. Liście i kwiaty wyrastają z jego wierzchołka. Liście mają kolor od zielonego do brunatnawego, kwiaty są żółte. Występuje na większych głębokościach niż grzybień biały. Grążel ma długie i silnie rozgałęzione kłącze poziomo rosnące w mule dennym. Liście i kwiaty wyrastają z jego wierzchołka. Kłącze jest bardzo długie, czołgające się, o średnicy do 8 cm. Liście pływające o długim ogonku, skórzaste, owalne, o długości ok. 30 cm, z głęboko wyciętą nasadą. Mają kolor od zielonego do brunatnawego. Kwiaty żółte, duże (średnica 4-6 cm). Kwitnie od maja do września. Występuje na większych głębokościach niż grzybień biały. Foto. Grążel żółty (Nuphar lutea) (www.obiezyswiat.org)

Rośliny o liściach zanurzonych (łąki podwodne) Roślina ta pochodzi z Ameryki Północnej. W Polsce obecnie jest jedną z najbardziej pospolitych roślin wodnych. Łodyga dorasta do 3 cm, często jest rozgałęziona. Roślina o bardzo szerokiej tolerancji ekologicznej – występuje we wszystkich rodzajach wód. Jest popularną rośliną akwariową. Foto. Moczarka kanadyjska (Elodea canadensis Michx.) , J. Dutkiewicz

Rośliny o liściach zanurzonych (łąki podwodne) Gatunek byliny o kłączach 1-3 m i łodygach o długości do 90 cm. Liście są duże, ich kształt jest zmienny w zależności od środowiska. Drobne kwiaty zebrane są w krótkie kłosokształtne kwiatostany, wystające ponad powierzchnię wody. Gatunek byliny o kłączach 1-3 m i łodygach o długości do 90 cm. Liście są duże, okrągłe lub jajowate, sercowate u nasady, obejmujące łodygę, ciemnozielone, na brzegach nieco faliste i ząbkowane. Kształt liści jest zmienny w zależności od środowiska. Drobne kwiaty zebrane są w krótkie kłosokształtne kwiatostany, wystające ponad powierzchnię wody. Rośliny kwitną od czerwca do sierpnia. Foto. Rdestnica przeszyta (Potamogeton perfoliatus), Wikipedia

Pas roślin bezkwiatowych Rząd glonów należący do gromady zielenic, liczy ok. 400 gatunków. Foto. Ramienicowate (Charales) , A. M. Kasiński

Litoral - zwierzęta Strefa litoralu zamieszkiwana jest przez wiele gatunków ryb oraz bezkręgowców, np. małże i ślimaki. W najpłytszej strefie spotkać można ikrę ryb oraz narybek. Ikra składana jest na różnym podłożu, zazwyczaj są to rośliny podwodne, stare liście i łodygi trzcin, kamienie. W płytszych strefach żerują lin, karaś, wzdręga, szczupak. W strefie sublitoralu spotkać można okonia, płoć, węgorza, jazgarza. Rys. Występowanie różnych gatunków ryb

Litoral - zwierzęta Występuje we wszystkich wodach słodkich w Polsce. Żyje w stadach, żeruje gromadnie. Zjada zarówno pokarm roślinny jak i zwierzęcy. Należą do ryb płochliwych i bardzo ostrożnych. Występuje we wszystkich wodach słodkich w Polsce. Żyją w stadach, żerują gromadnie. Zjadają zarówno pokarm roślinny jak i zwierzęcy. Są to ryby płochliwe i bardzo ostrożne. Osiągają 30-40 maksymalnie 50 cm długości, 0,5 - 2 kg wagi. Ciało i głowa krótkie. Grzbiet ciemnobrązowy lub szaroczarny z niebieskawym lub zielonkawym połyskiem, boki jasnosrebrzyste, brzuch biały. Płetwa grzbietowa i ogonowa są szare z czerwonawym odcieniem, inne płetwy czerwonawe. Foto. Płoć (Rutilus rutilus), A. M. Kasiński

Litoral - zwierzęta Szczupak pospolity zamieszkuje wody słodkie całej Europy. Należy do ryb drapieżnych, ale nie jest aktywnym myśliwym. Czyha w ukryciu między roślinami wodnymi i czeka na przepływającą zdobycz. Większe osobniki mogą aktywnie gonić ławice ryb. Szczupak pospolity zamieszkuje wody słodkie całej Europy. Osiąga długość do 1,5 m i masę do około 10 kg. Ciało ich jest spłaszczone, opływowe. Głowa wydłużona, ze zwężającymi się szczękami i bardzo szerokim spłaszczonym pyskiem. Zęby szczupaka na dolnej szczęce są skierowane do środka i bardzo ostre, szczęka górna jest ich pozbawiona. Ubarwienie zmienne w zależności od warunków środowiska i wieku. Młode osobniki są zwykle jasnozielone, brązowawe lub srebrzyste. Starsze osobniki mają ciemnozielony grzbiet, jaśniejsze nakrapiane żółtymi plamami boki i biały brzuch. Normalnie nie jest aktywnym myśliwym, choć zalicza się do najbardziej drapieżnych ryb. Szczupak należy do ryb drapieżnych, ale nie jest aktywnym myśliwym. Czyha w ukryciu między roślinami wodnymi i czeka na przepływającą zdobycz. Większe osobniki mogą aktywnie gonić ławice ryb. Foto. Szczupak pospolity (Esox lucius), R. Stankiewicz

Litoral - zwierzęta Ciało lina jest pokryte drobnymi łuskami, płetwy są charakterystycznie zaokrąglone. Żyje w niezbyt głębokich, mulistych i obficie porośniętych wodach rzek i jezior. Ciało lina jest pokryte drobnymi łuskami mocno osadzonymi w śluzowatej skórze. Płetwy charakterystycznie zaokrąglone. Otwór gębowy poziomy. W kącikach znajduje się po jednym krótkim i miękkim wąsiku. Żyje w niezbyt głębokich, mulistych i obficie porośniętych wodach rzek i jezior. Osiąga długość 70 cm i wagę 6 kg. Aktywniejszy nocą. Zimę spędza zagrzebany w mule. Foto. Lin (Tinca tinca), R. Stankiewicz

Litoral - zwierzęta Gatunek małża z rodziny skójkowatych. Szczeżuja zagrzebuje się częściowo w mule, porusza się przy pomocy organu zwanego stopą. Odżywia się odfiltrowując (odcedzając) pokarm z wody. Gatunek małża z rodziny skójkowatych. Osiąga długość do 10 cm, ma muszlę jajowatą. Szczeżuja zagrzebuje się częściowo w mule, porusza się przy pomocy organu zwanego stopą. Odżywia się odfiltrowując (odcedzając) pokarm z wody. Pokarm stanowią drobne zwykle jednokomórkowe organizmy wodne (fitoplankton i zooplankton) oraz detrytus (drobna zawiesina szczątków organicznych). Foto. Szczeżuja pospolita (Anodonta anatina), A. M. Kasiński

Litoral - zwierzęta Jedyny rodzimy rak europejski. Posiada ciało pokryte twardym pancerzem podzielone na głowę, tułów i odwłok. Dorasta do 20 cm długości. Pokarm stanowi głównie roślinność podwodna. Prowadzi nocny tryb życia. Jedyny rodzimy rak europejski. Ciało pokryte twardym pancerzem podzielone na głowę, tułów i odwłok. Od strony głowy znajduje się dziobopodobne rostrum, po jego bokach rozmieszczone są oczy na swoistych słupkach mogące niezależnie od siebie obserwować otoczenie. Szczypce są krótkie i grube, nie zwierające się szczelnie, od spodu czerwonawe. Oddychają za pomocą pierzastych skrzeli znajdujących się w jamie skrzelowej z obu stron pod pancerzem tułowia. Na linii łączącej głowę z tułowiem znajduje się poprzeczny rowek zwany bruzdą karkową. W części tułowiowej znajdują się biegnące wzdłuż osi symetrii ciała dwie łukowato wygięte bruzdy skrzelowe. Ostatnią częścią jest odwłok (ogon, szyjka) składający się z 7 segmentów. Końcowy segment (telson) ma wachlarzowy kształt i składa się z 5 płytek. Całkowitą długość raka mierzy się od wierzchołka rostrum do końca telsona. Rak szlachetny może dożyć do 25 lat. Dorasta do 20 cm długości. Pokarm stanowi głównie roślinność podwodna. Prowadzi nocny tryb życia. Dzień spędza w ukryciu w wykopanych przez siebie norkach, pod korzeniami drzew lub innymi naturalnymi zagłębieniami. Występuje tylko w bardzo czystych jeziorach. Foto. Rak szlachetny (Astacus astacus), Wikipedia

Strefa toni wodnej (pelagial) Pelagial jest to strefa otwartej wody leżąca nad strefą głębinową. Warunki środowiskowe (oświetlenie, temperatura, natlenienie) zmieniają się wraz z głębokością. Pelagial to strefa otwartej wody, zajmuje środkową część jeziora, otoczony jest dookoła strefą litoralną i leży ponad strefą głębinową. Warunki środowiskowe tej strefy zmieniają się znacznie wraz z głębokością. Powierzchniowe warstwy wody są dobrze oświetlone, dobrze natlenione i podlegają dobowym i sezonowym wahaniom temperatury oraz powodowanemu przez wiatr znacznemu falowaniu. W miarę wzrostu głębokości przenika coraz mniej światła, przeważnie obniża się temperatura i zmniejsza się ilość tlenu, ale jednocześnie występują mniejsze wahania temperatury, a woda w coraz słabszym stopniu podlega falowaniu; oczywiście wzrasta ciśnienie. Foto. Pojezierze łęczyńsko-włodawskie, J. Madejski

Strefa głębinowa (profundal) Strefa ta obejmuje zagłębienia śródjeziorne i dolną część stoków jeziora. Charakteryzuje się ona gorszymi warunkami tlenowymi wynikającymi z intensywnego rozkładu materii organicznej. Temp. wody jest stała i wynosi ok. 4°C. W profundalu występują głównie glony i bakterie. To zagłębienia śródjeziorne i dolna część stoków jeziora, obejmuje dno jeziora i kontaktującą się z nią warstwę wody. Tutaj na dno jeziora spadają niezużyte i nierozłożone w pelagialu szczątki planktonu oraz roślin wyższych palagialu. Na dnie odbywa się więc dość intensywny rozkład materii organicznej, co pogarsza wyraźnie warunki tlenowe. Część materii opadłej na dno wraca po mineralizacji do obiegu, część zostaje na dnie w postaci osadów (przeciętnie 0,5-1mm grubości rocznie), co powoduje stopniowe wypłycanie się zbiornika. Temperatura wody w profundalu zmienia się nieznacznie w ciągu roku, utrzymując się przez cały czas w pobliżu 4°C. W związku z tym występuje tu duża stabilność i jednorodność warunków środowiska. Organizmy zamieszkujące profundal to głównie glony i bakterie żywiące się głównie detrytusem, czyli martwą materią. Foto. Zakrzówek, A. M. Kasiński

Warstwowość termiczna wód w jeziorze Podczas letniego rozwarstwienia termicznego jeziora utrzymują się dwie masy wody: ciepła, zwana epilimnionem i zimna, tzw. hypolimnion. Pomiędzy tymi warstwami jest strefa przejściowa, zwana metalimnionem Cechą charakterystyczną jezior jest warstwowość (stratyfikacja) termiczna. Stratyfikacja termiczna jest to zróżnicowany pionowo układ temperatur warstw jeziora w ciągu roku. W Polsce większość jezior są to jeziora dymiktyczne tzn. takie, w których wody są mieszane dwukrotnie - wiosną i jesienią - zaś latem i zimą podlegają stratyfikacji termicznej. Latem w warunkach naturalnych temperatura wód stojących zależy głównie od głębokości zbiornika, ruchu i mieszania się mas wodnych. Znaczna głębokość zbiorników wodnych sprawia, że zmagazynowana w nich woda ma poziome uwarstwienie termiczne spowodowane poziomym zróżnicowaniem temperatury wody, a tym samym jej gęstością. Temperatura wody obniża się w kierunku od powierzchni zwierciadła wody do dna w jeziorze i tworzy trzy warstwy: epilimnion, metalimnion i hypolimnion. Rys. Warstwy wód w czasie lata

Porównanie temperatury wody latem i zimą Rys. Temperatura wody latem Rys. Temperatura wody zimą

Zawartość tlenu w wodach jeziora Wraz z głębokością ilość rozpuszczonego tlenu zmniejsza się. Bardzo ważnym parametrem dla życia w zbiorniku wodnym jest ilość tlenu. Tlen w wodzie pochodzi z wymiany z atmosferą lub z fotosyntezy roślin zielonych i sinic. Zmiany w rozmieszczeniu tlenu w jeziorze mają charakterystyczne przebieg. W czasie stagnacji letniej kształtuje się typowy profil zmian stężenia tlenu wraz z głębokością. W jeziorach, gdzie w skutek zanieczyszczeń zewnętrznych i wewnętrznych pojawił się proces eutrofizacji (zarastania), deficyty tlenowe w głębszych warstwach wód zdarzają się często, nierzadko ma miejsce sytuacja całkowitego wyczerpania zasobów tlenu w hypolimnionie. Zawartość rozpuszczonego tlenu jest wskaźnikiem czystości wód jeziora. Rysunek pokazuje jak zmieniła się zawartość tlenu w wodach Jeziora Karczemnego Małego, Kartuzy, w ciągu 6 lat. Rys. Ilość tlenu w wodach Jeziora Karczemnego Małego w zależności od głębokości.

Jeziora Polski Jeziora w Polsce zajmują około 1% powierzchni kraju. Najwięcej jezior występuje na Pojezierzu Pomorskim. Jeziora w Polsce zajmują około 1% powierzchni kraju. Najwięcej jezior występuje na Pojezierzu Pomorskim. Dla porównania w Szwecji jeziora zajmują ponad 8,5% powierzchni, a w Kanadzie około 7,6%. Rys. Jeziora Polski.

Jeziora Polski Największym jeziorem Polski są Śniardwy (113,8 km²). Największym jeziorem Polski są Śniardwy (113,8 km²). Położone jest ono w województwie warmińsko-mazurskim, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich w dorzeczu Pisy. W wielu miejscach płytkie dno jeziora usiane jest głazami narzutowymi, które kryją się tuż pod powierzchnią wody (20 do 30 cm pod lustrem wody) stwarzając zagrożenie w żegludze. Głębia do 23,4 m. Foto. Jezioro Śniardwy, Wikipedia

Jeziora Polski Najgłębszym jeziorem Polski oraz całej środkowej części Niżu Europejskiego jest jezioro Hańcza (108,5 m). Wody jeziora Hańcza są bardzo czyste, przezroczystość dochodzi do 12 m. Najgłębszym jeziorem Polski oraz całej środkowej części Niżu Europejskiego jest jezioro Hańcza (108,5 m). Wody jeziora Hańcza są bardzo czyste, przezroczystość dochodzi do 12 m. Dno piaszczysto-żwirowe. W litoralu roślinność słabo rozwinięta. Foto. Jezioro Hańcza, www.hancza.com

Stan jeziora czystego W jeziorach czystych wyróżniamy pięć klas czystości.     Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 lutego 2004r., Dz. Ust. Nr32 poz. 284, wyróżniamy, obowiązującą w Polsce, pięciostopniową klasyfikację wód powierzchniowych. Foto. Jezioro Klasztorne Małe, A. Tonderski, POMCERT

I klasa czystości wód Wody powierzchniowe i podziemne w tej klasie charakteryzują się bardzo dobrą jakością Wody powierzchniowe w tej klasie charakteryzują się bardzo dobrą jakością: spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1, wartość wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływanie antropogeniczne. Wody podziemne w tej klasie charakteryzują się bardzo dobrą jakością: wartości wskaźników jakości wody są kształtowane jedynie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w warstwie wodonośnej, żaden ze wskaźników jakości wody nie przekracza wartości dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Foto. Jezioro Jeleń, www.hary.pl

II klasa czystości wód Wody powierzchniowe i podziemne w tej klasie można określić jako wody o charakterze dobrym Wody powierzchniowe w tej klasie można określić jako wody o charakterze dobrym: spełniają w odniesieniu do większości jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2, wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują na niewielki wpływ oddziaływania czynników antropogenicznych. Wody podziemne w tej klasie można określić jako wody o charakterze dobrym: wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne, wskaźniki jakości wody, z wyjątkiem żelaza i manganu, nie przekraczają wartości dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Foto. Jezioro Raduńskie Dolne, www.odyssei.com

III klasa czystości wód Wody powierzchniowe i podziemne w tej klasie określić można jako wody zadowalające Wody powierzchniowe w tej klasie określić można jako wody zadowalające: spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych; Wody podziemne w danej klasie określić można jako wody zadowalające: wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego, mniejsza część wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Foto. Jezioro Klasztorne Dolne, www.wwg.com.pl

IV klasa czystości wód Wody powierzchniowe i podziemne tej klasy scharakteryzować można jako niezadowalającej jakości Wody powierzchniowe tej klasy scharakteryzować można jako niezadowalającej jakości: spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3, wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych. Wody podziemne tej klasy scharakteryzować można jako niezadowalającej jakości: wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego, większość wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

V klasa czystości wód Wody powierzchniowe i podziemne tej klasy identyfikować można z wodami złej jakości Wody powierzchniowe danej klasy identyfikować można z wodami złej jakości: nie spełniają wymagań określonych dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, wartość biologicznych wskaźników jakości wody wykazują na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych. Wody podziemne danej klasy identyfikować można z wodami złej jakości: wartości wskaźników jakości wody potwierdzają oddziaływania antropogeniczne, woda nie spełnia wymagań określonych dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Stan jeziora czystego - wskaźniki Istnieje 57 wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych, według których klasyfikuje się wody w trzech klasach. Wskaźniki te określają ilość substancji mineralnych i organicznych. Najczęściej stosowane wskaźniki zanieczyszczeń to: · Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu · Utlenialność · Sucha pozostałość · Zawiesiny · Substancje rozpuszczone · Chlorki · Siarczany · Sole amonowe · Azot organiczny · Azotany · Azotyny · Fosforany · Barwa · pH · mikrozanieczyszczenia wód

Stan jeziora czystego - wskaźniki Klasę czystości wód określa się po zbadaniu wszystkich, bądź większości wskaźników. Aby daną próbkę wody sklasyfikować jako woda o danej klasie czystości żaden ze wskaźników nie może być przekroczony. Foto. Jezioro Klasztorne Małe, A. Tonderski, POMCERT

Kiedy mówimy o jeziorze „zanieczyszczone”? Zanieczyszczenie wód –rozumiane jest jako zmiana ich składu lub stanu, która czyni te wody mniej przydatnymi do jednego lub wszystkich celów, którym mogłaby służyć w swym stanie naturalnym. Zanieczyszczenie wód objawia się przekroczeniem w nich parametrów fizycznych, chemicznych i biologicznych. Substancje zanieczyszczające wody powierzchniowe powodują zmianę jej barwy i smaku oraz zmętnienie. Wpływa to ujemnie na jakość wody i przydatność do spożycia. Zawarte w wodzie mikroorganizmy chorobotwórcze mogą powodować ciężkie zatrucia pokarmowe. Prawie wszystkie zanieczyszczenia wód wytworzone przez człowieka są toksyczne dla większości organizmów wodnych. W miarę wzrostu stężeń substancji zanieczyszczających wody, zmniejsza się ilość ryb w zbiornikach wodnych. Foto. Klasztorna Struga, POMCERT.

Eutrofizacja Eutrofizacja jest to proces wzbogacania wód w pierwiastki biogenne (m.in. azot i fosfor), w wyniku którego często dochodzi do „zakwitów wody”. Z zanieczyszczeniem wód powierzchniowych związane jest zjawisko eutrofizacji. Jest to proces wzbogacania wód w zbiornikach wodnych pierwiastkami biogennymi (azot (N), fosfor (P) i inne) najczęściej w wyniku odprowadzania do nich nie oczyszczonych ścieków. Skutkiem zwiększenia ilości składników pokarmowych w środowisku jest przyspieszone rozmnażanie mikroorganizmów (głównie glonów, sinic, bakterii). Widocznym efektem jest tzw. zakwit wody. Wzrost liczebności drobnoustrojów powoduje zwiększenie biologicznego zapotrzebowania na tlen. Rozpuszczony w wodzie tlen zużywany jest również do rozkładu martwych szczątków organizmów. Wody zmieniają swoją barwę i zapach. Stają się bardziej mętne. W górnych warstwach wody charakterystyczne są wahania stężenia tlenu oraz odczynu pH. Zaczynają powstawać obszary wody, w której zapasy tlenu zostały wyczerpane. Są one określane, jako pustynie tlenowe. W zbiorniku wszystkie organizmy tlenowe wymierają, natomiast dominują mikroorganizmy beztlenowe. Na dnie zbiornika zaczynają gromadzić się muły, co prowadzi do zmniejszania się jego głębokości. Na skutek eutrofizacji jezioro może ulec przekształceniu w bagno lub torfowisko. Foto. Zakwit sinic, Internet.

Źródła zanieczyszczeń naturalne antropogeniczne Foto. Źródła zanieczyszczeń antropogenicznych, Jezioro Klasztorne Małe, A. Tonderski, POMCERT

Zanieczyszczenia naturalne Substancje pochodzące z rozkładu materii organicznej (np. martwe części roślin, sinice); recyrkulacja związków biogennych do wody z osadów dennych;

Zanieczyszczenia antropogeniczne Spływy z pól rolnych Odpady organiczne i nieorganiczne Niekontrolowane spływy kanałami burzowymi Spływy wód opadowych z dróg Ścieki komunalne

Źródła zanieczyszczeń antropogenicznych Jeziora Klasztornego Małego. Na rysunku zaznaczone zostały punktowe źródła spływu zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego – odprowadzenia kanałów burzowych, kolektorów sanitarnych. Rys. Źródła zanieczyszczeń antropogenicznych Jeziora Klasztornego Małego.