PODSTAWY KONCEPCJA STAN PRAC Sieć NATURA 2000 w Polsce PODSTAWY KONCEPCJA STAN PRAC

NATURA 2000 WYZNACZENIE EUROPEJSKIEJ SIECI EKOLOGICZNEJ NATURA 2000 JEST JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH ZADAŃ DLA KRAJÓW UE CEL Ochrona różnorodności biologicznej na terytorium UE poprzez: zabezpieczenie typów siedlisk przyrodniczych zagrożonych i/lub reprezentatywnych dla wyróżnionych bioregionów, zabezpieczenie rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt ZASADA Integracja ochrony przyrody z różnymi sektorami działalności gospodarczej człowieka

NATURA 2000 Tradycyjnych sposobach ochrony Koncepcja sieci NATURA 2000 opiera się na: Tradycyjnych sposobach ochrony Określonej metodyce wyznaczania elementów sieci Zastosowaniu procedury weryfikacji tych elementów Wprowadzeniu w funkcjonowanie sieci zasady integracji ochrony przyrody z różnymi sektorami działalności człowieka

NATURA 2000 Etapy realizacji NATURA 2000 Przygotowanie list krajowych Kraje Unii Europejskiej (stara 15) zostały zobligowane do wyznaczenia sieci NATURA 2000 do końca 2004 roku: Etapy realizacji NATURA 2000 Przygotowanie list krajowych Identyfikacja obszarów o znaczeniu dla Wspólnoty Desygnowanie Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) Desygnowanie Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO)

NATURA 2000 OBOWIĄZKI PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (1): WYZNACZYĆ OBSZARY O ZNACZENIU DLA WSPÓLNOTY, A NASTĘPNIE OBJĄĆ JE OCHRONĄ JAKO tzw. obszary ptasie i obszary siedliskowe. OKREŚLIĆ NIEZBĘDNE DZIAŁANIA OCHRONNE DLA TYCH OBSZARÓW , A TAM GDZIE TO KONIECZNE OPRACOWAĆ PLANY OCHRONY, WKOMPONOWANE W INNE PLANY ZAGOSPODAROWANIA TERENU

NATURA 2000 OBOWIĄZKI PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (2): OCENIAĆ SKUTKI ODZIAŁYWANIA WSZELKICH PLANÓW LUB PRZEDSIĘWZIĘĆ, KTÓRE MOGŁYBY W ISTOTNY SPOSÓB ZAGROZIĆ WALOROM PRZYRODNICZYM ELEMENTÓW SIECI ODPOWIEDNIO ZARZĄDZAĆ SIECIĄ OBSZARÓW 2000, Z UWZGLĘDNIENIEM WYNIKÓW MONITOROWANIA OCHRONY TYPÓW SIEDLISK I POPULACJI GATUNKÓW NA TYCH OBSZARACH PROWADZIĆ SPRAWOZDAWCZOŚĆ, OBEJMUJĄCĄ OCENĘ POSTĘPÓW WE WDRAŻANIU DYREKTYW SIEDLISKOWEJ I PTASIEJ ORAZ OCENY SKUTECZNOŚCI STOSOWANIA KRAJOWYCH PRZEPISÓW

NATURA 2000 UWAGA: GENERALNIE, SPOSÓB OCHRONY ELEMENTÓW SIECI NATURA 2000 POZOSTAWIA SIĘ W GESTII POSZCZEGÓLNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

IDENTYFIKACJA SIECI NATURA 2000

DYREKTYWA PTASIA COUNCIL DIRECTIVE 79/409/EEC o ochronie dzikich ptaków zobowiązuje do podejmowania stosownych działań: legislacyjnych ochronnych kontrolnych monitoringowych w celu: Ø ochrony i zachowania wszystkich populacji ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim Ø prawnego uregulowania zasad handlu i pozyskiwania ptaków łownych Ø przeciwdziałania niedopuszczalnym metodom chwytania i zabijania ptaków Uwaga: Obecny kształt nadały Dyrektywie Ptasiej poprawki wprowadzone w latach 1991 i 1994 (dyrektywy 91/244EWG i 94/24/WE

GATUNKI PTAKÓW WYMAGAJĄCE SZCZEGÓLNYCH ŚRODKÓW OCHRONY (181 taksonów) DYREKTYWA PTASIA ZAŁĄCZNIK I GATUNKI PTAKÓW WYMAGAJĄCE SZCZEGÓLNYCH ŚRODKÓW OCHRONY (181 taksonów) Lista uwzględnia: gatunki zagrożone wyginięciem gatunki szczególnie podatne na zmiany ich siedlisk gatunki rzadkie, ze względu na niewielkie populacje lub ograniczone, lokalne rozmieszczenie inne gatunki wymagające specjalnej uwagi ze względu na szczególny charakter ich siedlisk Dla tych gatunków ptaków kraje członkowskie zobowiązane są wyznaczyć tzw. obszary specjalnej ochrony (OSO) W Polsce występują 124 gatunki z tego załącznika, w tym 69 lęgowych W ramach procesu akcesyjnego Polska zaproponowała włączenie do zał. I jednego gatunku (biegus zmienny). Propozycja ta została przyjęta przez ekspertów unijnych.

DYREKTYWA PTASIA ZAŁĄCZNIK II ZAŁĄCZNIK III Część II/1 Gatunki, na które można polować na całym obszarze UE (24 gat.) (Lista ta zawiera gatunki, które w Polsce objęte są ochroną gatunkową) Część II/2 Gatunki, na które wolno polować na mocy prawa krajowego (56 gat.) w państwach wskazanych w tym załączniku (Polska wystąpiła o wskazanie jej przy 2 gatunkach) ZAŁĄCZNIK III Część III/1 Gatunki, które mogą być sprzedawane, transportowane, przetrzymywane w celach handlowych, o ile zostały legalnie pozyskane w krajach członkowskich (7 gat.) Część III/2 Gatunki, które mogą być przedmiotem handlu na terenie konkretnych państw członkowskich, o ile zostały pozyskane zgodnie z prawem – odnosi się do prawa krajowego (19 gat.)

DYREKTYWA PTASIA ZAŁĄCZNIK IV Lista nieakceptowanych przez sygnatariuszy urządzeń, sposobów lub metod stosowanych do chwytania lub zabijania ptaków na dużą skalę lub nie selektywnych oraz środków transportu wykorzystywanych do polowania ZAŁĄCZNIK V Lista proponowanych badań i prac, które umożliwiałyby podjęcie właściwych środków ochrony Uwaga: W uzasadnionych przypadkach możliwe są odstępstwa (derogacje) od postanowień Dyrektywy (reguluje to art. 9). Wprowadzanie i realizacje Dyrektywy Ptasiej w poszczególnych krajach śledzi komitet ORNIS, zarządzający bazą danych zawierających informacje o ptakach i ich siedliskach.

DYREKTYWA SIEDLISKOWA (24 artykuły + 6 załączników) Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (24 artykuły + 6 załączników) GŁÓWNY CEL: Utrzymanie różnorodności biologicznej w obrębie terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej (art. 2.1) poprzez ochronę zagrożonych i rzadkich typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków zwierząt i roślin Cele szczegółowe: - utworzenie sieci Natura 2000 dla ochrony określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków (art. 3-11, zał. I-III) - utworzenie ogólnego systemu ochrony gatunków (art. 12-16 i 22, zał. IV-VI), za wyjątkiem ptaków Uwaga: Obecny kształt nadały Dyrektywie Siedliskowej poprawki wprowadzone dyrektywą 97/62/WE, przystosowującą do rozwoju technicznego i naukowego dyrektywę 92/43/EWG

DYREKTYWA SIEDLISKOWA ZAŁĄCZNIK I TYPY SIEDLISK PRZYRODNICZYCH O ZNACZENIU DLA WSPÓLNOTY, WYMAGAJĄCE DESYGNOWANIA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (198 jednostek, w tym 61 priorytetowych) Lista uwzględnia: typy siedlisk, które w obrębie terytorium UE są zagrożone zanikiem w swoim naturalnym zasięgu typy siedlisk o małym zasięgu naturalnym typy siedlisk będące wybitnym przykładem charakterystycznych cech jednego lub większej liczby wyróżnionych sześciu regionów biogeograficznych Siedlisko priorytetowe - za taki typ siedliska Wspólnota ponosi szczególną odpowiedzialność z uwagi na wielkość jego zasięgu mieszczącego się w obrębie jej terytorium. Na zapewnienie ochrony tym siedliskom w sieci Natura 2000 Komisja Europejska zwraca szczególną uwagę. Uwaga: Należy podkreślić, że typy siedlisk z załącznika II nie są siedliskami chronionymi. Dyrektywa wymaga tylko ochrony ich odpowiedniej reprezentacji w ramach sieci Natura 2000.

DYREKTYWA SIEDLISKOWA ZAŁĄCZNIK II GATUNKI ZWIERZĄT I ROŚLIN O ZNACZENIU DLA WSPÓLNOTY, WYMAGAJĄCE DESYGNOWANIA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (222 + 360 taksonów, w tym odpowiednio 30 i 119 priorytetowych) Lista uwzględnia: gatunki zagrożone wyginięciem lub narażone gatunki endemiczne lub rzadkie, tzn. występujące w mało licznych populacjach gatunki wymagające szczególnej uwagi ze względu na specyficzny charakter siedlisk Gatunek priorytetowy - za ochronę takich gatunków Wspólnota ponosi szczególną odpowiedzialność, z uwagi na wielkość ich zasięgu mieszczącego się w obrębie jej terytorium. Uwaga: Należy podkreślić, że gatunki z załącznika II nie są gatunkami chronionymi. Dyrektywa wymaga tylko ochrony odpowiedniej reprezentacji ich populacji w ramach sieci Natura 2000.

DYREKTYWA SIEDLISKOWA ZAŁĄCZNIK III KRYTERIA SELEKCJI (na szczeblu krajowym) i IDENTYFIKACJI (na szczeblu Komisji Europejskiej) OBSZARÓW O ZNACZENIU DLA WSPÓLNOTY, ZATWIERDZANYCH JAKO SPECJALNE OBSZARY OCHRONY Etap I: Ocena na szczeblu krajowym względnej wartości obszaru dla ochrony typów siedlisk z zał. I DS i gatunków z zał. II DS KRYTERIA DLA TYPÓW SIEDLISK PRZYRODNICZYCH - reprezentatywność - względna powierzchnia siedliska (w stosunku do powierzchni w kraju) - stopień zachowania struktury i funkcji - ocena ogólna KRYTERIA DLA GATUNKÓW - względna liczebność (w stosunku do krajowej populacji) - stopień zachowania cech siedliska istotnych dla gatunku - stopień izolacji populacji - ocena ogólna

DYREKTYWA SIEDLISKOWA ZAŁĄCZNIK IV GATUNKI ZWIERZĄT I ROŚLIN O ZNACZENIU DLA WSPÓLNOTY, WYMAGAJĄCE ŚCISŁEJ OCHRONY (308 + 59 taksonów) (część gatunków z tej listy wymieniona jest również w załączniku II) ZAŁĄCZNIK V GATUNKI ZWIERZĄT I ROŚLIN O ZNACZENIU DLA WSPÓLNOTY, KTÓRYCH POZYSKANIE ZE STANU DZIKIEGO I EKSPLOATACJA MOŻE PODLEGAĆ OGRANICZENIOM (62 + 29 i 3 całe rodzaje) ZAŁĄCZNIK VI ZABRONIONE METODY I ŚRODKI POZYSKIWANIA, ODŁAWIANIA I TRANSPORTU

DYREKTYWA SIEDLISKOWA Definicje pojęć wprowadzonych przez Dyrektywę (art.1) Siedlisko przyrodnicze: obszar lądowy lub wodny, wyróżniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne, całkowicie naturalny lub półnaturalny Siedlisko przyrodnicze o znaczeniu dla Wspólnoty: zagrożone zanikiem w swoim naturalnym zasięgu w obrębie terytorium UE o małym zasięgu naturalnym będące wybitnym przykładem charakterystycznych cech jednego lub większej liczby wyróżnionych sześciu regionów biogeograficznych Stan ochrony siedliska przyrodniczego: wypadkowa oddziaływań na siedlisko przyrodnicze i typowe dla niego gatunki. Jest on uważany za właściwy, jeżeli: - naturalny zasięg siedliska jest stały lub powiększa się; - zachowuje ono specyficzną strukturę i funkcje, konieczne dla jego trwania w dłuższej perspektywie czasowej, i są podstawy do przypuszczenia, że zachowa je w dającej się przewidzieć przyszłości; - stan ochrony typowych dla niego gatunków również jest korzystny.

DYREKTYWA SIEDLISKOWA Definicje pojęć wprowadzonych przez Dyrektywę (art.1) c.d. Gatunek o znaczeniu dla Wspólnoty: gatunki zagrożone wyginięciem lub narażone gatunki endemiczne lub rzadkie, tzn. występujące w mało licznych populacjach gatunki wymagające szczególnej uwagi ze względu na specyficzny charakter siedlisk Siedlisko gatunku: środowisko jego życia w jakimkolwiek stadium jego cyklu biologicznego, określone przez czynniki biotyczne i abiotyczne Stan ochrony gatunku: suma oddziaływań na ten gatunek, które w perspektywie mogą mieć wpływ na jego rozmieszczenie i liczebność na terytorium Wspólnoty. Jest on uważany za właściwy, jeżeli: - dynamika populacji gatunku wskazuje na jego żywotność i szansę utrzymania się w biocenozie przez dłuższy czas; - naturalny zasięg gatunku nie ulegnie zmniejszeniu w przewidywalnej przyszłości; - istnieje i prawdopodobnie będzie istnieć wystarczająco duże siedlisko, by utrzymać populację gatunku w dłuższej perspektywie czasowej.

KONCEPCJA SIECI NATURA 2000 W POLSCE LUTY 2000 - MARZEC 2001 ETAP I

KONCEPCJA SIECI NATURA 2000 W POLSCE WAŻNIEJSZE ŹRÓDŁA INFORMACJI O ROZMIESZCZENIU GATUNKÓW (poza CORINE biotopes): - PŁAZY I GADY (ATLAS – RED. GŁOWACIŃSKI, RAFIŃSKI, ZEMANEK) - NIETOPERZE (CENTRUM CHIROPTEROLOGICZNE ISEZ PAN) - DUŻE DRAPIEŻNIKI (IOP PAN) - ROŚLINY NACZYNIOWE (ATPOL, IB UJ) - WYKAZ OSTOI PTAKÓW W POLSCE (GROMADZKI i in. 1994) - IMPORTANT BIRD AREAS IN EUROPE (HEATH, EVANS 2000) - CZERWONE KSIĘGI ZWIERZĄT I ROŚLIN

KONCEPCJA SIECI NATURA 2000 W POLSCE WSTĘPNA PROPOZYCJA wytypowano 285 obszarów (180 OSO i 181 SOO) powierzchnia proponowanych obszarów waha się od < 1 ha do 166 000 ha obszary zajmowały ok. 15% powierzchni kraju

KONCEPCJA SIECI NATURA 2000 W POLSCE OKRES UUTRATY ZAUFANIA DO MINISTRA ŚRODOWISKA „Shadow list”

KONCEPCJA SIECI NATURA 2000 W POLSCE STATUS OCHRONNY PROPONOWANYCH OBSZARÓW NATURA 2000 PROCENTOWY UDZIAŁ TERENÓW CHRONIONYCH W POWIERZCHNI PROPONOWANYCH OBSZARÓW NATURA 2000: 7% - PARKI NARODOWE 34% - PARKI KRAJOBRAZOWE 2% - REZERWATY PRZYRODY 26% - OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU W SUMIE około 69% SIECI NATURA 2000 STANOWIĄ OBSZARY OBJĘTE JAKĄŚ FORMĄ OCHRONY 31% PROPONOWANEJ SIECI NATURA 2000 ZNAJDUJE SIĘ POZA NIMI

W jaki sposób Natura 2000 wspiera dotychczasowy system obszarów chronionych Znacznie zwiększa skutecznie chronioną powierzchnię kraju Stwarza szansę zabezpieczenia obszarów, o których ochronę przyrodnicy od dawna walczyli Stwarza szansę na objęcie ochroną pewnych typów ekosystemów w znacznie większym stopniu niż to było dotychczas możliwe

Torfowiska Orawsko-Nowotarskie

Natura 2000 to szansa na szersze objęcie ochroną dolin rzecznych

Natura 2000 w Europie - ponad 26 000 obszarów - około 850 000 km2 - ponad 20% terytorium Unii Europejskiej

OSO w Polsce 2004 – 71 obszarów 2007 – 124 obszary 2008 – 141 obszarów Wg. Rozporządzeń MŚ

Natura 2000 w Polsce: wdrażanie DYREKTYWA PTASIA Wszystkie dotychczas zgłoszone obszary ptasie (141) zostały wyznaczone jako obszary specjalnej ochrony ptaków sieci Natura 2000 na mocy odpowiednich rozporządzeń Ministra Środowiska.

SOO w Polsce 2004 – 184 obszary 2007 – 364 obszary (zatw.)

Natura 2000 w Polsce: wdrażanie DYREKTYWA PTASIA i SIEDLISKOWA Polska zgłosiła dotychczas około 823 obszarów do sieci Natura 2000 o łącznej powierzchni stanowiącej około 20% terytorium kraju

Natura 2000 - zarządzanie Nowe struktury organizacyjne: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska – od 17 listopada 2008 Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska – zadania: - gromadzenie danych i sporządzanie danych o sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o ocenach oddziaływania na środowisko - wykonywanie zadań związanych z siecią Natura 2000: - opracowanie projektu listy obszarów - nadzorowanie funkcjonowania obszarów Natura 2000 (zalecenia, wytyczne dot. ochrony, kontrola realizacji ustaleń planów zadań ochronnych) - składanie raportów do Komisji Europejskiej W ramach GDOŚ działa Departament Obszarów Natura 2000

Natura 2000 - zarządzanie Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska – zadania Nadzór nad obszarami Natura 2000 i proponowanymi OZW Sporządzanie i ustanawianie planu zadań ochronnych dla obszarów N2000 Sporządzanie planów ochrony dla obszarów N2000 Dokonywanie co 6 lat oceny realizacji ochrony na obszarach N2000, w tym efektów podejmowanych działań Przeprowadzanie ocen oddziaływania na środowisko lub udział w tych ocenach

Natura 2000: problemy i zagrożenia Silny opór społeczny Obszary wyznacza się w oparciu o przesłanki przyrodnicze (naukowe) a muszą funkcjonować w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych Główny zarzut: Wprowadzanie sieci obszarów Natura 2000 nie było poprzedzone szerokimi konsultacjami społecznymi, oceną skutków finansowych, społecznych, gospodarczych (generalnie niedostateczna informacja) Efekt: Sieć Natura 2000 postrzegana jest jako bariera dla rozwoju gminy, regionu i całego kraju

Natura 2000 wchodzi w konflikt … z planami zagospodarowania przestrzennego gmin z inwestycjami liniowymi (drogi, linie kolejowe) z inwestycjami, związanymi z rozwojem infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej z ochroną przeciwpowodziową i zabudową hydrotechniczną rzek

Natura 2000: problemy i zagrożenia Oceny oddziaływania na środowisko Art. 6.3 DS: Każdy plan lub projekt, który nie jest bezpośrednio związany z ochroną obszaru, a który mógłby na ten obszar znacząco oddziaływać, czy to indywidualnie czy w kombinacji z innymi planami, wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania pod kątem celów ochrony danego obszaru. W świetle wyników tej oceny odpowiedni organ administracji podejmie decyzję o dopuszczeniu planu lub projektu do realizacji tylko wtedy, jeśli nie wpłynie on w sposób negatywny na obszar.

Natura 2000: problemy i zagrożenia Koszty … Skuteczne zarządzanie obszarami Natura 2000, wymagające podjęcia wielu działań, nakłada na państwa członkowskie znaczne koszty, które teoretycznie powinny być pokryte ze środków krajowych. Komisja Europejska wyliczyła, że utrzymanie sieci N2000 w niepogorszonym stanie ekologicznym w 25 krajach członkowskich wymagać będzie corocznych nakładów rzędu 6,1 mld Euro KE proponuje, aby współfinansowanie sieci włączyć w istniejące instrumenty finansowe:

Natura 2000: finansowanie 1. Fundusze strukturalne (z reguły mają zapisaną w celach ochronę bioróżnorodności, co można wykorzystać) - Europejski Fundusz Społeczny - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 2. Fundusz Spójności 3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (programy rolnośrodowiskowe) 4. Europejski Fundusz Rybactwa 5. Instrument Finansowy na rzecz środowiska (LIFE+); (zagwarantowano w nim około 740 mln Euro na ochronę bioróżnorodności „LIFE+ Nature & Biodiversity”) 6. VII Program Ramowy

Natura 2000: problemy i zagrożenia Nierozwiązana kwestia zarządzania Obszary, których całość lub część stanowi park narodowy – dyrektor parku Obszary na terenach Lasów Państwowych – nadleśniczy A co z resztą obszarów, zwłaszcza tych, które są w większości własnością prywatną? Co z obszarami, które mają wielu gospodarzy?

GOSPODAROWANIE NA OBSZARACH NATURA2000 Zakłada się harmonijną koegzystencję człowieka i przyrody, dążąc do kompromisu pomiędzy doraźnymi korzyściami ekonomicznymi a ochroną środowiska przyrodniczego Spodziewane ograniczenia będą dotyczyć w większym stopniu nowych inwestycji lub intensyfikacji gospodarki niż dotychczasowych sposobów gospodarowania Ograniczenia będą dotyczyć nie tylko inwestycji planowanych w obrębie samego obszaru, ale także w najbliższym jego sąsiedztwie oraz wszystkich innych, które mogłyby mieć negatywny wpływ na jego walory przyrodnicze W wyjątkowych przypadkach, kiedy wymaga tego interes społeczny lub bezpieczeństwo publiczne, istnieje możliwość przeprowadzenia działań lub inwestycji naruszających walory przyrodnicze obszaru

GOSPODARA ŁOWIECKA a OBSZARY NATURA 2000 Punktem wyjścia dla rozważań nad konsekwencjami utworzenia obszaru Natura 2000 dla gospodarki łowieckiej jest wymóg podstawowy funkcjonowania tych obszarów, a mianowicie, że użytkowanie łowieckie nie może powodować pogorszenia stanu ochrony rodzajów siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których został on utworzony. Zakłada się bowiem, że jeśli jakiś obszar zachował – w warunkach użytkowania – tak wysokie walory przyrodnicze, które pozwalają na włączenie go do sieci; oznacza to, iż dotychczasowy sposób gospodarowania na tym obszarze jest do pogodzenia z wymogami ochrony występujących tam siedlisk i gatunków o znaczeniu europejskim.

Ewentualne zagrożenia, jakie gospodarka łowiecka niesie ze sobą dla rodzajów siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których tworzone są obszary Natura 2000, mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni. Zagrożenia bezpośrednie (związane z samym pozyskaniem i czynnościami polowania): - pozyskiwanie gatunków łownych, będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000, mogące negatywnie wpływać na liczebność i strukturę ich populacji; - omyłkowe zabijanie osobników gatunków, które są przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000; - niepokojenie zwierząt poprzez polowania (zwiększona penetracja terenu, płoszenie); - pozyskiwanie gatunków łownych, stanowiących bazę pokarmową gatunków, które są przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000.

Zagrożenia pośrednie (związane z urządzaniem łowisk): - wprowadzanie gatunków obcych, zaburzających istniejące układy przyrodnicze - naruszanie struktury siedlisk przyrodniczych

Wykonywanie polowania a ochrona obszarów Natura 2000 W Polsce występuje 18 gatunków ssaków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, wśród nich jednak nie ma gatunków łownych. W przypadku ptaków, tylko jeden gatunek z załącznika I Dyrektywy Ptasiej – jarząbek jest u nas gatunkiem łownym. Gatunki wymagające tworzenia obszarów Natura 2000 nie są gatunkami podlegającymi ścisłej ochronie. Ich zachowanie zależy od efektywnej ochrony ich siedlisk i to właśnie siedliska mają być przedmiotem ochrony. Pozyskiwanie tych gatunków nie jest więc zabronione, ale ma być ono takie, aby utrzymać stabilną populację gatunku na danym obszarze. Gatunek musi być objęty monitoringiem i w przypadku stwierdzenia niekorzystnego trendu w jego populacji powinny być podjęte odpowiednich działania (także ograniczenie lub całkowite wstrzymanie pozyskania). Stan populacji jarząbka w Polsce jest dobry, a jego liczebność szacuje się na około 70-90 000 osobników. Obecnie nie istnieją przesłanki wskazujące na konieczność wprowadzenia zakazu polowań na ten gatunek.

Wykonywanie polowania a ochrona obszarów Natura 2000 Pewne gatunki wymagają stworzenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk, np. bóbr czy wilk, które obecnie podlegają ochronie gatunkowej. Corocznie wydawane są zezwolenia na interwencyjny odstrzał tych zwierząt, ze względu na szkody, jakie dokonują. Na obszarach Natura 2000 takie działania będą mogły być prowadzone, pod warunkiem utrzymanie populacji tych gatunków we właściwym stanie ochrony. Należy raczej dążyć do tego, aby specjalne obszary ochrony siedlisk dla ochrony tych zwierząt zostały wyznaczone na terenach, gdzie ich obecność nie będzie powodowała istotnych konfliktów z gospodarką człowieka.

Wykonywanie polowania a ochrona obszarów Natura 2000. Omyłkowe zabijanie przedstawicieli gatunków, które są przedmiotem ochrony. Przepisy PZŁ „…Poluj tylko na gatunki łowne; strzelanie zwierząt należących do gatunków chronionych nie jest godne myśliwego. Przestrzegaj sezonów ochronnych, dozwolonych metod i granic polowania. Nie stosuj metod nieselektywnego lub masowego pozyskania. Rozpoznaj zwierzynę przed strzałem...”.

Wykonywanie polowania a ochrona obszarów Natura 2000 Zakłócanie przez polowanie spokoju w ostojach zwierząt (zwiększona penetracja terenu, płoszenie odgłosem wystrzałów itp.) może powodować unikanie przez zwierzęta miejsc, w których polowania są prowadzone. Problem ten dotyczy przede wszystkim ptaków w okresie lęgowym; polowania w tym czasie mogą mieć negatywny wpływ na rozród nie tylko tych gatunków, na które się poluje, ale i wielu innych, gdyż niepokojenie ptaków prowadzi do porzucania i utraty lęgów.

Wykonywanie polowania a ochrona obszarów Natura 2000 Nadmierne pozyskanie łownych ssaków kopytnych na tych obszarach Natura 2000, które zostały wyznaczone w celu ochrony dużych drapieżników może redukować podstawową naturalną bazę żerową drapieżników. Takie pozyskanie dawałoby więc podstawę do uzasadnionego podejrzenia o negatywny wpływ na stan ochrony dużych drapieżników, co rodziłoby określone konsekwencje. Np. na obszarach ważnych dla ochrony rysia konieczny będzie monitoring liczebności sarny, jako najważniejszego składnika jego diety. W razie nadmiernego pozyskania, myśliwi będą musieli liczyć się z ewentualnym okresowym zakazem polowań na sarny lub ograniczeniem ich odstrzału.

Urządzanie łowisk a ochrona obszarów Natura 2000 Podstawowym zadaniem hodowlanym na terenach użytkowanych łowiecko jest kształtowanie odpowiednich warunków osłonowych i żerowiskowych dla zwierzyny, a szczególnie w zbogacanie bazy pokarmowej. Poletka żerowe w lasach. Jedyne zastrzeżenia mogą dotyczyć stosowania pestycydów. Poletka pędowe obsadza się gatunkami drzew i krzewów atrakcyjnymi dla zwierzyny. Wykorzystuje się często do tego celu gatunki obcego pochodzenia, jak np. robinia akacjowa, sumak octowiec, moszeniec południowy. Tworzenie nasienników dębowych czy zadrzewień alejowych, gdzie stosuje się często kasztanowce i dąb czerwony. Podobnie jak w przypadku poletek pędowych, na obszarach Natura 2000, można będzie wykorzystywać w tym celu tylko gatunki rodzime.

Urządzanie łowisk a ochrona obszarów Natura 2000 Optymalizacja warunków osłonowych, wydłużanie linii brzegowej oraz zabezpieczenia zabudowy roślinnej. Wykaszanie roślinności w odpowiednim okresie, nie na całej powierzchni w jednym czasie oraz pozostawiać chociaż wąski pas trzcin i szuwarów lub płaty wysokiej roślinności, na okres zimy i wczesnej wiosny. W przypadku niezalesionych brzegów wprowadza się żywokoły z wierzby, systematycznie ogławianej. Na zbiornikach retencyjnych, nie użytkowanych rekreacyjnie, w ramach ich urządzania łowieckiego proponuje się wydzielenie płytkich, przybrzeżnych partii jako stref ciszy, które mogą stanowić miejsca lęgowe dla ptaków i tarliska dla ryb. Na stawach rybnych trzeba się liczyć z redukowaniem powierzchni zajętej przez roślinność do minimum, ale powinno dążyć się do czasowego ograniczenia tych zabiegów oraz zmniejszenie wahania poziomu wody w okresie lęgów ptaków. Utrzymanie zbiorników śródpolnych i ich czyszczenie, a także zagospodarowanie i naturyzację zbiorników poprzemysłowych.

Urządzanie łowisk a ochrona obszarów Natura 2000 Dokarmianie zwierzyny oraz redukcja szkodników: wałęsających się psów i kotów, a także introdukcja osobników z hodowli zamkniętych w celu restytucji populacji wolno żyjących gatunków zagrożonych i rzadkich, takich jak kuraki czy bóbr. Konflikt mógłby się pojawić w przypadku ingerencji w skład gatunkowy zespołów zwierząt tych obszarach, np. poprzez introdukcje obcych gatunków.

Podsumowanie (1) Wyznaczenie i późniejsze funkcjonowanie obszarów Natura 2000 nie powinno w znaczący sposób kolidować z prowadzoną na tych obszarach gospodarką łowiecką. Na obszarach Natura 2000, z pewnością można spodziewać się jednak pewnych zmian dotyczących okresu polowań: - dopuszczenie tradycyjnego pozyskani łowieckiego niektórych gatunków w okresie lęgowym, np. samce słonek, co jest niezgodne z zasadą zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrody; - reguła, aby polowania odbywały się poza okresem wysiadywania jaj i wodzenia piskląt. Tymczasem u nas okres polowań na kaczki rozpoczyna się zbyt wcześnie, szczególnie w północnych regionach kraju, gdyż w połowie sierpnia wiele samic wodzi jeszcze nielotne młode.

Podsumowanie (2) Utworzenie obszarów Natura 2000 może okazać się wręcz korzystne dla gospodarki łowieckiej. Np. promowanie ekstensywnej gospodarki rolnej powinno być korzystne dla odbudowy liczebności populacji drobnej zwierzyny (zające, kuropatwy, bażanty), które wymagają utrzymania mozaikowej struktury upraw, dużej zmienności ich rodzajów oraz pozostawiania licznych schronień – enklaw roślinności: zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, miedz, bagienek i oczek wodnych. Ponadto, obserwacje terenowe dokonywane przez myśliwych mogą być istotnym uzupełnieniem wiedzy o tych obszarach i dostarczać danych z zakresu monitoringu. Walka z kłusownictwem prowadzona przez myśliwych, które jest istotnym zagrożeniem dla wielu rzadkich gatunków zwierząt, w tym także tych będących przedmiotem ochrony na tych obszarach. A aktywność myśliwych na polu restytucji gatunków stwarza nadzieję na ich aktywny udział w ewentualnych przyszłych programach restytucji gatunków i renaturalizacji siedlisk w ramach sieci Natura 2000.