Władze samorządowe

Administracja publiczna Co to jest administracja publiczna? Administracja publiczna to całokształt działań prowadzonych przez różne podmioty, organy i instytucje na rzecz realizacji interesu publicznego.

administracja rządowa administracja samorządowa Podział administracji publicznej administracja rządowa stopień centralny – Rada Ministrów stopień wojewódzki – wojewoda stopień rejonowy – kierownicy rejonowych urzędów administracji ogólnej administracja specjalna – realizuje zadania, które są szczegółowo określone w ustawach administracja samorządowa

Administracja specjalna Organami administracji niezespolonej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej, a także kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa.

Administracja specjalna Organami rządowej administracji niezespolonej są w szczególności: dyrektorzy izb celnych, naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej, dyrektorzy urzędów statystycznych, graniczni i powiatowi lekarze weterynarii, regionalni dyrektorzy ochrony środowiska, organy wojskowe ( WKU), dowódcy jednostek wojskowych oraz ABW itp..

Terenowe organy administracji ogólnej Terenowymi organami administracji ogólnej są wojewodowie i podporządkowanie im organy. Zarządzają oni na terenie województwa tymi sprawami, które nie należą do kompetencji samorządu terytorialnego działającego w gminach i – w postaci sejmików – na szczeblu wojewódzkim oraz które nie zostały przekazane organom administracji specjalnej. Wojewoda wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu wojewódzkiego. Urząd dzieli się na wydziały i inne komórki organizacyjne, zależnie od potrzeb.

SAMORZĄD TERYTORIALNY SAMORZĄD WOJEWÓDZKI Wspólnota osób zamieszkujących województwo Wspólnota osób zamieszkujących powiat SAMORZĄD POWIATOWY SAMORZĄD GMINNY Wspólnota osób zamieszkujących gminę

Zasady funkcjonowania i organizacji samorządu terytorialnego Samorząd terytorialny to administracja publiczna sprawowana przez wyodrębnione zrzeszenia osób wyposażonych w osobowość prawną. Art. 16 Konstytucji RP Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Samorząd Terytorialny w Polsce – najważniejsze akty prawne Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce podział terytorialny na: samorząd gminny samorząd powiatowy samorząd województwa Ustawa o samorządzie gminnym z 8 III 1990 r., Ustawa o samorządzie powiatowym z dn. 5 VI 1998, Ustawa o samorządzie województwa z dn. 5 VI 1998, Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.

SAMORZĄD TERYTORIALNY Samorząd terytorialny tworzy lokalna wspólnota mieszkańców zamieszkujących dane terytorium. Cechy: Ma osobowość prawną, własny majątek Działa autonomicznie, jego samodzielność podlega kontroli sądowej i prawnej Organy samorządu wybierane są w sposób demokratyczny w wyborach bezpośrednich lub pośrednich, Ma prawo stanowienia prawa lokalnego

Zasady ustrojowe dotyczące samorządności W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisano demokratyczną zasadę ustrojową, na podstawie której zostały zbudowane struktury terytorialne. Zasada samorządności – oznacza zdolność grupy społecznej do samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących problemów i spraw życia społecznego. Wyraża się to poprzez istnienie samorządu terytorialnego, będącego formą zorganizowania mieszkańców określonego terytorium.

Zasady ustrojowe dotyczące samorządności Zasada decentralizacji – polega na tym, że państwo przekazuje coraz więcej spraw i problemów niedotyczących ogółu obywateli tym organom władzy, które są najbliżej zainteresowanych obywateli, czyli samorządom terytorialnym. Zasada pomocniczości (subsydiarności) państwa, w myśl której państwo zajmuje się tylko sprawami i problemami, których nie mogą rozwiązać społeczności lokalne.

Zasady funkcjonowania i organizacji samorządu terytorialnego Rząd nie ingeruje w działania samorządu, sprawuje jednak nad nim nadzór Jednostki samorządu terytorialnego realizują swoje zadania na podstawie założeń budżetu za pomocą odpowiednich organów Samorządy w Polsce nie są zorganizowane w sposób hierarchiczny Konstytucja stanowi, że samorząd wykonuje wszystkie zadania niezastrzeżone w niej lub w ustawie dla innych władz publicznych W Polsce obowiązuje trójstopniowy podział państwa Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną

Organy uchwałodawczo - kontrolne Struktura samorządu w Polsce Organy uchwałodawczo - kontrolne Organy wykonawcze Sejmik wojewódzki Zarząd województwa (marszałek) Rada powiatu Zarząd powiatu (starosta) Rada gminy Wójt (burmistrz, prezydent) SAMORZĄD WOJEWÓDZKI POWIATOWY GMINY

Samorząd gminy Gmina to wspólnota obywateli zamieszkujących pewne terytorium. W Polsce jest najmniejszą i podstawową jednostką podziału terytorialnego. Art. 164. Konstytucji RP Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina Na terenie gminy mogą funkcjonować jednostki pomocnicze gmin: sołectwa i dzielnice. W gminach władzę sprawują rada gminy oraz wójt (burmistrz, prezydent). Gmina jest niezależna od administracji rządowej i posiada osobowość prawną. Gminy w Polsce

Rodzaje gmin Wiejska Wiejsko-miejska Miejska jest to gmina, której naczelnym organem władzy wykonawczej jest wójt, a jego siedziba znajduje się na wsi. Przykładem tego typu gminy jest gmina Baruchowo Wiejsko-miejska jest to gmina naczelnym organem władzy wykonawczej jest burmistrz, a jego siedzibą jest Urząd Miasta i Gminy. Przykładem tego typu gminy jest Lubień Kujawski Miejska jest to gmina, w której znajduje się miasto, jednak jego teren jest wydzielony spod administracji całej gminy i stanowi samodzielną jednostkę samorządu zarządzaną przez burmistrza. W gminie takie funkcjonuje drugi urząd, który administruje terenem naokoło miasta, którym zarządza wójt. Przykładem takiej gminy jest gmina Kowal

Samorząd gminy Zadania gminy własne – zaspokajanie potrzeb mieszkańców gminy zlecone – zadania z zakresu administracji rządowej, takie jak przeprowadzanie wyborów, prowadzenie akt stanu cywilnego. Są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej.

Samorząd gminy Mogą one być: a) obowiązkowe – gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna: dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o charakterze elementarnym; b) fakultatywne – gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).

Samorząd gminny Rada gminy rada gminy to organ uchwałodawczo – kontrolny Jest wybierana w wyborach bezpośrednich na 4 lata, liczy od 15 do 45 członków w zależności od liczby mieszkańców gminy na jej czele stoi przewodniczący, którego radni wybierają spośród siebie w tajnych wyborach do uprawnień rady gminy należy uchwalanie budżetu z innymi gminami, kontrolowanie wójta

Samorząd gminny Wójt (burmistrz, prezydent) wójt sprawuje władzę wykonawczą w gminach wiejskich, burmistrz w gminach (pow. 100 tys. mieszkańców) jest wybierany w wyborach powszechnych swoje zadania wykonuje z pomocą urzędu gminy do jego uprawnień należy kierowanie sprawami gminy i reprezentowanie jej na zewnątrz, wykonywanie uchwał rady i przygotowywanie ich projektów, gospodarowanie majątkiem gminy, realizacja budżetu.

Wybory samorządowe Wybory do organów władzy samorządowej są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Czynne prawo wyborcze do danej rady ma każdy obywatel polski (także obywatel Unii Europejskiej), który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady.

Wybory samorządowe Prawa wybierania nie mają osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym oraz pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu, a także ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.  Bierne prawo wyborcze przysługuje osobie mającej czynne prawo wyborcze do danej rady, z zastrzeżeniem, że nie może to być osoba: karana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, wobec której wydano prawomocny wyrok.

Wybory samorządowe W gminie nie będącej miastem na prawach powiatu radnym z danego okręgu zostaje kandydat, który otrzymał największą liczbę ważnie oddanych głosów. W sposób odmienny dokonuje się wyboru radnych w miastach na prawach powiatu oraz powiatach i województwach. W tych strukturach terytorialnych podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy.

Wybory samorządowe Organ wykonawczy gminy w osobie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta wyłania się w wyborach bezpośrednich. Prawo wybieralności na ten urząd ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat. Kandydat nie musi zamieszkiwać stale na obszarze gminy, w której kandyduje.

Wybory samorządowe Za wybranego na urząd uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyskał takiego poparcia, to czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. 

Dochody gminy Na realizowanie tych zadań gmina posiada określone środki finansowe pochodzące z: podatków i opłat lokalnych pieniędzy z budżetu centralnego pieniędzy pozyskiwanych z budżetu powiatu i województwa dochodów z użytkowania majątku gminy pozyskiwanych środków unijnych

Wydatki gminy Wydatki gminy najogólniej możemy podzielić ma: społeczne (współfinansowanie szkół publicznych przedszkoli, bibliotek, przychodni rodzinnych, opieka społeczna, budownictwo komunalne, finansowanie domów kultury i muzeów, budowa i utrzymywanie obiektów sportowych, zarządzanie cmentarzami) techniczne (utrzymywanie dróg gminnych i mostów, budowa kanalizacji i wodociągów, zaopatrzenie w energie cieplną, gaz i prąd, organizacja transportu zbiorowego)

Wydatki gmin dotyczące porządku i bezpieczeństwa (ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa, bezpieczeństwo sanitarne, utrzymywanie służb chroniących porządek publiczny np. straży miejskiej) związane ze środowiskiem naturalnym (zapewnienie odbioru i wywozu odpadów, oczyszczanie ścieków komunalnych, dbanie o ład przestrzenny)

ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Samorząd gminny Organ stanowiący Organ wykonawczy Urząd Gminy, Miasta Wójt, Burmistrz, Prezydent Rada Gminy

Rada gminy a urząd gminy Organ władzy samorządowej Organ administracyjny Radni wybierani w wyborach powszechnych na określony czas Zatrudnieni pracownicy Tworzenia prawa lokalnego Wydawanie decyzji w oparciu o istniejące akty prawne, pośredniczenie pomiędzy obywatelami a organami władzy Radni pełnią funkcje społecznie Pracownicy urzędu pobierają za swoją prace wynagrodzenie Pracują podczas zwoływanych w miarę doraźnych potrzeb sesji Pracują wg regulaminu pracy danego urzędu

Samorząd powiatowy Powiat to wspólnota samorządowa oraz jednostka podziału terytorialnego obejmująca kilka gmin (powiat ziemski) lub teren miasta, które jest gminą na prawach powiatu (powiat grodzki). Władzami powiatu są rada i zarząd powiatu. Powiat posiada osobowość prawną, własne mienie i budżet, a jego samodzielność podlega ochronie sądowej. Powiaty w Polsce

Rodzaje powiatów Potocznie stosuje się często terminy powiat ziemski i powiat grodzki. Bardziej poprawne jest mówienie o powiatach, czyli jednostkach samorządu obejmujących kilka gmin i posiadających własne organy, omówione w ustawie, oraz o miastach na prawach powiatu, w których organy samorządu gminnego posiadają również zadania i kompetencje przewidziane w ustawodawstwie dla samorządu powiatowego (niemniej miasta na prawach powiatu nawet w niektórych aktach prawnych nazywane są powiatami).

Samorząd powiatowy Rada powiatu rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu, wybierana jest na czteroletnią kadencję w jej skład wchodzi od 15 do 29 radnych wybieranych na czteroletnią kadencję na czele rady stoi przewodniczący, wybierany spośród jej członków do uprawnień rady należy wybieranie i odwoływanie zarządu, uchwalanie budżetu i podatków, decydowanie o sprawach majątkowych, uchwalanie programów walki z bezrobociem oraz zapewnianie bezpieczeństwa mieszkańcom powiatu w powiecie grodzkim ten organ jest nazywany radą miasta

Samorząd powiatowy Zarząd powiatu zarząd powiatu to organ wykonawczy powiatu w jego skład wchodzi od 3 do 5 osób wybranych przez radę, w tym starosta, który stoi na czele zarządu do uprawnień zarządu należą: przygotowywanie i realizacja projektów uchwały rady, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonywanie budżetu do uprawnień starosty należy kierowanie bieżącymi sprawami, reprezentowanie powiatu na zewnątrz, zwierzchnictwo powiatowych służb i straży, powoływanie i odwoływanie ich kierowników oraz sprawowanie nad nimi kontroli w powiatach grodzkich organem wykonawczym jest prezydent lub burmistrz.

Organy samorządu powiatowego Organ stanowiący Organ wykonawczy Organ wykonawczy Urząd Powiato-wy Rada Powiatu Zarząd Starosta

Samorząd wojewódzki Sejmik Województwa – jest to organ o charakterze kontrolnym i stanowiącym; składa się z radnych wybranych w wyborach bezpośrednich; ich kadencja trwa 4 lata; sejmik działa w formie uchwał, przyjmując m. in. akty miejscowego prawa, ustalając strategię rozwoju dla województw czy też jego budżet; działając jako organ kontrolny Sejmik zajmuje się kontrolą zarządu województwa z wykonania budżetu; pracami Sejmiku kieruje przewodniczący Sejmiku Województwa oraz jego zastępcy; pełnionej funkcji nie mogą łączyć z członkostwem w Zarządzie Województwa; Sejmik obraduje na sesjach;

Samorząd wojewódzki Zarząd Województwa – jest to kolegialny organ, składający się z 5 osób; tworzą go Marszałek Województwa (jego przewodniczący), wiceprzewodniczący oraz członkowie; do zadań Zarządu należy wykonanie budżetu województwa, gospodarowanie jego mieniem czy przygotowanie strategii rozwoju województwa; Rolę organu pomocniczego dla Zarządu Województwa pełni Urząd Marszałkowski.

Organy samorządu wojewódzkiego Samorząd wojewódzki Organy samorządu wojewódzkiego Organ stanowiący Organ wykonawczy Zarząd Marszałek Urząd Marszałko-wski Sejmik wojewódzki

Samorząd wojewódzki a wojewoda Na terenie województwa działa także administracja rządowa. Przedstawicielem rządu na terenie województwa jest – wojewoda. Powołuje go premier na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do jego kompetencji należą wszystkie sprawy z zakresu rządowej administracji na obszarze województwa. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością organów samorządowych gminnych, powiatowych i wojewódzkich w zakresie legalności, celowości rzetelności oraz gospodarności podejmowanych działań. W zakresie poprawności prowadzonej polityki finansowej nadzór nad jednostkami samorządowymi stanowi – regionalna izba obrachunkowa.

Zadania samorządu terytorialnego Obszar działalności Samorząd gminy Samorząd powiatowy Samorząd wojewódzki Komunikacja - Utrzymanie dróg gminnych, mostów i placów - Budowa dróg powiatowych i opieka nad nimi - Budowa i utrzymanie dróg wojewódzkich Bezpieczeństwo Zapewnienie bezpieczeństwa w gminie - Ochrona przeciwpożarowa Utrzymanie bezpieczeństwa w powiecie ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa Kultura - Utrzymanie bibliotek gminnych i domów kultury, ochrona zabytków - Utrzymanie i budowa bibliotek powiatowych, ośrodków kultury i muzeów - Utrzymanie bibliotek wojewódzkich oraz teatrów i muzeów o znaczeniu regionalnym Oświata - Utrzymanie przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów - Prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych oraz poradni psychologiczno - pedagogicznych - Prowadzenie wyższych szkół zawodowych i ośrodków doskonalenia nauczycieli

Zadania samorządu terytorialnego Obszar działalności Samorząd gminy Samorząd powiatowy Samorząd wojewódzki Ochrona zdrowia - Prowadzenie przychodni i poradni gminnych - Prowadzenie szpitali rejonowych - Prowadzenie szpitali specjalistycznych, promocja ochrony zdrowia Walka z bezrobociem organizowanie robót publicznych prowadzenie powiatowych urzędów pracy wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych - Prowadzenie wojewódzkich urzędów pracy Gospodarka przestrzenna i budownictwo Gospodarka przestrzenna na obszarze gminy budownictwo komunalne - Nadzór budowlany na obszarze powiatu - Tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego w województwie Ochrona środowiska - Usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych - Utrzymywanie wysypisk śmieci - Usuwanie niebezpiecznych odpadów

Zadania samorządu terytorialnego Obszar działalności Samorząd gminy Samorząd powiatowy Samorząd wojewódzki Pomoc społeczna i opieka nad rodziną - Pomoc społeczna osobom potrzebującym - Prowadzenie domów pomocy społecznej i centrów pomocy rodzinie - Pomoc społeczna w skali regionu Pozostałe zaopatrywanie mieszkańców w wodę, gaz i prąd wydawanie praw jazdy, rejestracja pojazdów ochrona praw konsumenta współpraca z organizacjami pozarządowymi Promocja województwa modernizacja terenów wiejskich przygotowywanie strategii rozwoju regionu

Wpływ obywateli na działalność samorządu Rola mieszkańców Świadomie wybieramy władze samorządowe Komunikowanie potrzeb i oczekiwań - zgłaszanie propozycji do budżetu, składanie wniosków i skarg, wyrażanie opinii (kontakty z radnymi, z wójtem). Finansowanie działania samorządu - podatki i opłaty lokalne – PIT – ok 38%, podatek od nieruchomości, środków transportu. Uczestniczenie w sprawowaniu władzy - referenda, konsultacje społeczne, inicjatywa lokalna, fundusz sołecki, budżet obywatelski, inicjatywa obywatelska, wnioski, skargi. Kontrola działania władz samorządowych – dostęp do informacji publicznej, uczestnictwo w posiedzeniach komisji rady oraz sesjach rady gminy.

Wpływ obywateli na działalność samorządu Udział w wyborach Udział w referendum Petycje Skargi i wnioski Udział w posiedzeniach rady Pikiety manifestacje Presja medialna