PROBLEMY DYDAKTYCZNE I WYCHOWAWCZE – ICH ROZPOZNAWANIE Opracowała Małgorzata Markowska

DYSFUNKCJE Trudności w pisaniu i czytaniu: Dysleksja rozwojowa. Głęboka dysleksja rozwojowa. Dysgrafia. Dysortografia. Dyskalkulia.

Fragmentaryczne zaburzenia Deficyty rozwojowe: Zaburzenia procesów poznawczych takich jak uwaga, pamięć, postrzeżenia, wrażenia (analiza i synteza wrażeń), wzrokowa, słuchowa, językowa, ruchowa. Zaburzenia lateralizacji.

Upośledzenie umysłowe lekkie, znaczne, głębokie Słabsze lub bardzo słabe funkcjonowanie intelektualne. Zaburzenia rozwoju różnych umiejętności koniecznych w codziennym życiu np.: komunikowanie z innymi osobami, zabawa, samodzielność, zdolność do uczenia się nowych rzeczy.

Autyzm

Rodzaje autyzmu: Autyzm wczesnodziecięcy – inaczej autyzm głęboki. Typowe objawy, to: trudności w zakresie komunikowania swoich stanów uczuciowych, problemy w kontaktach społecznych, kłopoty z integracją wrażeń zmysłowych, przymus stałości otoczenia, autystyczna izolacja, stereotypowe czynności, zaburzenia mowy, echolalia, wybitna pamięć mechaniczna, brak reakcji na własne imię, niewymawianie ani jednego słowa w wieku 16 miesięcy, unikanie kontaktu wzrokowego.

Autyzm atypowy – pierwsze symptomy choroby pojawiają się później niż w przypadku autyzmu wczesnodziecięcego. Autyzm atypowy może rozwinąć się około 3 roku życia, a nawet później. Nie występują tu pełne objawy autyzmu.

Autyzm wysokofunkcjonujący – nie jest jednostką chorobową, ale określenie to stosuje się wobec osób chorych na autyzm, które w miarę dobrze radzą sobie w społeczeństwie.

Dziecko z autyzmem może: Nie być zainteresowane innymi dziećmi, może się izolować. Może nawiązywać kontakt, ale czynić to w sposób nie okazując zrozumienia dla potrzeb i uczuć innych osób. Występować u niego stereotypie ruchowe, sztywne wzorce zachowań i stereotypowe zachowania. Postępuje zgodnie z własnymi potrzebami, nie uwzględniając norm i zasad współżycia. Działa rutynowo, źle reaguje na zmiany. Przejawia trudności dotyczące wzajemności w komunikacji, nie daje innym możliwości wypowiadania się, nie potrafi podtrzymywać rozmowy i kontaktów społecznych.

Przejawia brak tzw. zabawy funkcjonalnej – opartej na wyobraźni, naśladowaniu oraz braku współdziałaniu w zabawie. Wykazywać nadmierną aktywność ruchową lub niską aktywność ruchową. Wykazywać ataki złości i agresję oraz autoagresji. Nadmiernie koncentrować się na szczegółach, co pozbawia go możliwości całościowego poznania świata. Negatywnie reagować na przytulanie, dotyk lub przeciwnie domagać się przytulania, bliskości.

Zespół Aspergera

Zespół Aspergera jest to łagodniejsza forma autyzmu Zespół Aspergera jest to łagodniejsza forma autyzmu. Jest to zaburzenie rozwoju o podłożu neurologicznym.

Charakterystyczne cechy dzieci z zespołem Aspergera:

Mowa

Dzieci z zespołem Aspergera nie ujawniają zaburzeń rozwoju mowy we wczesnych fazach. Miewają skłonność do powtarzania, niektórych słów oraz do wielokrotnego wracania w swoich wypowiedziach do ulubionego tematu. Niektóre z tych dzieci mówią niestarannie (potokiem słów) często na temat, który tylko ich interesuje. Wykazują tendencję unikania słowa „ja”. Dzieci te mówią językiem często formalny - słownikowym. W ich wypowiedziach mogą występować echolalie ostatniego wyrazu lub zdania.

Głos dziecka może być monotonny lub przesadnie nasilony, z niewłaściwie rozłożonym akcentem. Niekiedy mogą występować u dziecka grymasy twarzy oscylujące od złości do żalu lub obojętność na twarzy. Gestykulacja towarzysząca wypowiedziom może być niezdarna i przesadna. Dzieci te często reagują złością na brak dostatecznego zainteresowania ze strony ich rozmówców. Dzieci te często niewłaściwie rozumieją treść wypowiedzi swoich rozmówców, zwłaszcza, jeśli oni posługują się metaforami typu literackiego.

Motoryka: Dzieci z zespołem Aspergera charakteryzuje słaba koordynacja motoryczna. Mogą ujawniać grymasy (wykrzywianie twarzy) i tiki w sytuacjach napięć emocjonalnych. Kiedy są zdenerwowane mogą silnie drżeć lub ulegać całkowitemu bezruchowi („stać jak wryte”). Wykazują skłonność do różnych stereotypii ruchowych (autostymulacji) np. chodzą w kółko wielokrotnie w ciągu dnia, obracają się w kółko siedząc na podłodze, kręcą głową w prawo i lewo. Niekiedy przyjmują asymetryczną postawę. Występuje u nich przewrażliwienie sensoryczne.

Zainteresowania i pamięć: Większość osób z zespołem Aspergera ma bardzo dobrą pamięć i rozwija swoje zainteresowania. W dzieciństwie osoby te wręcz obsesyjnie koncentrują się na pewnych tematach, często są to: samochody, pociągi a także komputery, dinozaury, itd. Mają bardzo dobra pamięć. Pamiętają nawet drobne detale z przeszłości dotyczącej danej rzeczy, zjawiska czy zdarzenia. Dzieci te w czasie nauki szkolnej często wykorzystują dużą zdolność zapamiętania dat, liczb, wzorów i osiągają zwykle dobre wyniki w matematyce.

Rytualizm i niepodatność na zmiany: Dzieci z zespołem Aspergera są mało podatne na zmiany, ujawniają opór wobec zmian - preferują niezmienność.

Kontakty i więzi społeczne: Dziecko z zespołem Aspergera przejawia małą zdolność do syntonii ze swoim otoczeniem społecznym. Dziecku z zespołem Aspergera trudno jest nawiązywać przyjaźnie, miłości. Dziwaczność (np. stereotypia) i impulsywność w jego zachowaniu zniechęca rówieśników do wchodzenia z nimi w bliskie kontakty koleżeńskie, przyjacielskie. Niechęć wobec zmian i skłonność do stereotypowych zachowań sprawiają, że dziecko unika włączania się w zajęcia grup rówieśniczych i izoluje się w swoim uporządkowanym świecie.

Dzieci z zespołem Aspergera często nie potrafią odczytywać społecznych sygnałów i dlatego nie odreagowują prawidłowo. Mają problemy z odczytywaniem emocji. Występuje u nich niezdolność do wzajemnego współdziałania z rówieśnikami, brak zaangażowania we wzajemne interakcje, brak zrozumienia społecznych norm. Dzieci z zespołem Aspergera mają duże trudności w zrozumieniu, że ktoś może myśleć czy czuć inaczej niż one. Dzieci te są wrażliwe na pochwały. Mają patologiczną potrzebę mówienia prawdy.

ADHD Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi.

Nadpobudliwość psychoruchowa może się przejawiać w trzech sferach: ruchowej, poznawczej i emocjonalnej.

Z uwagi na te sfery mówimy o trzech podtypach ADHD: Podtyp mieszany, gdy obecny jest zarówno brak koncentracji uwagi jak i nadpobudliwość psychoruchowa; Podtyp z dominującym brakiem koncentracji uwagi; Podtyp z dominującą nadpobudliwością psychoruchową.

Co w zachowaniu dziecka może budzić niepokój?

W sferze ruchowej: Niespokojnie macha rękoma lub nogami, wierci się na krześle. Wstaje z miejsca podczas lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia, chodzi po klasie, ciągle się rozgląda. Jest nadmiernie gadatliwe, zaczepia innych. Jest chaotyczne jego aktywność nie służy określonemu celowi. Często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczynkiem. Niepokój ruchowy objawia się często dodatkowymi skurczami mięśni, tykami.

W sferze ruchowej: Obgryza paznokcie, bazgrze po zeszycie, ławce. Chrząka, wydaje dziwne dźwięki. Głośno mówi co robi. Mogą występować u niego skurcze mięśni - tiki. W czasie przerw biega, hałasuje, potrąca innych. Często się potyka, wpada w różne przedmioty.

W sferze poznawczej, czyli zaburzeniach koncentracji uwagi: Przejawia nieumiejętność wybierania tego, na czym w danym momencie trzeba się skupić. Bardzo łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych. Zwraca uwagę na każdy szmer, często głośno go komentując. Stale gubi przedmioty, zapominają różnych rzeczy. Uczeń wyrwany do odpowiedzi nie wie, o co chodzi, jest zdezorientowany. Często nie pisze notatek i zadań domowych. Odpowiada często nie na temat. Ma problemy z odtworzeniem przerobionego i przećwiczonego materiału (zapomina). Może występować wzmożona fantazja, w tedy świat fantazji przeważa nad rzeczywistością.

Ma kłopot z utrzymaniem porządku oraz kłopot z wszelką organizacją zajęć, pracy, zapomina o obowiązkach. Odracza odrabianie lekcji, wyszukując sobie inne zajęcia, czas odrabiania jest znacznie wydłużony. Szybciej działa, niż myśli. Ma kłopoty z zasypianiem i ogólnie- wyciszeniem się. Wydaje się, jakby nie słyszał, co się do niego mówi. W trakcie spacerów oddala się od grupy. Wymaga wielokrotnego powtórzenia poleceń. Rozpoczyna i nie kończy zabawy, bawi się wieloma przedmiotami na raz. Robi wrażenie mało spostrzegawczego.

W sferze emocjonalnej, czyli impulsywnej: Podejmuje czynności bez przewidywania ich następstw. Często nie korzysta z wcześniejszych doświadczeń oraz zasad, które ogólnie zna. Odwleka działania. Mówi bez przerwy, często przerywa innym rozmówcom. Jego odpowiedzi wyprzedzają pytania. Ujawnia gwałtownie swoje przeżycia, nieadekwatnie do zaistniałej sytuacji. Często przejawia trudności w kontaktach z grupą rówieśniczą. Często wyskakuje z czymś nie w tym momencie, co trzeba stając się błaznem klasowym. Akceptuje łatwo cudze pomysły. Domaga się natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb.

Nie umie czekać na swoją kolej. Stara się przejmować inicjatywę w zabawie. Nie umie przegrywać. Często w sposób niezamierzony zadaje krzywdę innym dzieciom. Ma trudność w przystosowaniu się do nowych sytuacji. Obraża się, bywa drażliwe, agresywne. Łatwo przechodzi od śmiechu do płaczu. Może występować wzmożona lękliwości. Występuje wtedy: niepokój, lęk, strach przed różnymi sytuacjami. Występuje u niego niskie poczucie własnej wartości.

Zaburzenia opozycyjno - buntownicze ODD Zaburzenia opozycyjno - buntownicze

Zaburzenie opozycyjno-buntownicze (ODD) jest zaburzeniem zachowania, które charakteryzuje się: Wybuchami nieuzasadnionej złości – silne i częste. Częstymi kłótniami z dorosłymi. Aktywnym odrzucaniem wymagań dorosłych lub nieprzestrzeganiem reguł. Rozmyślnym dokuczaniem, robieniem na złość. Oskarżaniem innych za swoje błędy i nieodpowiednim zachowaniem. Częstym wpadaniem w złość, wściekłość, rozżalenie.

Częstymi kłamstwami lub zrywaniem obietnic w celu uzyskania dóbr lub przywilejów lub uniknięcia obowiązków. Częstym prowokowaniem bójek. Przejawianiem fizycznego okrucieństwa wobec zwierząt. Rozmyślnym niszczeniem własności innych osób. Częstymi wagarami, rozpoczynającymi się przed 13 r. ż.

Płodowy Zespół Alkoholowy FAS Płodowy Zespół Alkoholowy

Większość dzieci z FAS charakteryzuje się deformacjami twarzy, problemami ze wzrostem oraz trwałym uszkodzeniem mózgu. Dzieci, które nie posiadają pełnoobjawowego FAS, ale w życiu płodowym były narażone na działanie alkoholu są diagnozowane jako osoby obarczone FETAL - FEA.

Charakterystyczne symptomy występujące u dziecka z FAS lub FEA

Problemy z nauką: Słaba pamięć i koncentracja. Kłopoty z myśleniem zwłaszcza z abstrakcyjnym i przyczynowo- skutkowym. Niezdolność przetwarzania informacji. Dziecko posiada określony zasób informacji, ale nie potrafi je wykorzystać. Nauka tych dzieci przebiega niesystematycznie (raz łatwo przyswaja informacje innym razem ma problemy). Ma problemy z wykorzystaniem wcześniej zdobytej wiedzy.

Zachowania i emocje: Nie potrafi analizować skutków własnego postępowania. Nie potrafi odczytywać podtekstów ukrytych w mimice, gestach czy słowach. Jest społecznie i emocjonalnie niedojrzały. Ma kłopoty z nawiązaniem kontaktu z rówieśnikami. Jest bardzo podatne na manipulację i wykorzystanie. Jest bardzo ufne. Jest bardzo szczere. Często jest nadpobudliwe ruchowo, impulsywne.

Może występować drażliwość, nerwowość i agresja. Może być nadwrażliwy na dotyk i dźwięk. Często jest uparte, złośliwe. Występuje chwiejność emocjonalna. Ma problemy z samokontrolą. Łatwo popada w stany depresyjne. Ma problemy adaptacyjne. Występuje u niego zaniżona samoocena.

Zaburzenia Przetwarzania Sensorycznego Zaburzenia SI Zaburzenia Przetwarzania Sensorycznego

Zwane również Zaburzeniami Integracji Sensorycznej to złożona dysfunkcja układu nerwowego, zaburzająca rozwój dzieci i dorosłych. Osoby z Zaburzeniami Przetwarzania Sensorycznego nieprawidłowo interpretują odbierane codziennie informacje sensoryczne, takie jak dotyk, dźwięk, ruch. Jedni mogą czuć się nadmiernie bombardowani ilością bodźców, inni poszukiwać intensywnych doznań sensorycznych, a jeszcze inni mogą prezentować odmienne symptomy.

Wyróżnia się kilka rodzajów Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego: Nadwrażliwość sensoryczna – dzieci unikają wrażeń sensorycznych. Podwrażliwość / niedowrażliwość sensoryczna – dzieci poszukujące wrażeń sensorycznych. Dyspraksja, czyli zaburzenie planowania ruchu – dzieci mające obniżone umiejętności ruchowe.

Nadwrażliwość sensoryczna – dzieci takie mogą: Reagować na dotyk agresją lub wycofaniem. Bać się wysokości i ruchu, lub odczuwać mdłości w wyniku niewielkiego ruchu bądź wysokości. Niechętnie ryzykować oraz próbować nowych rzeczy. Czuć duży dyskomfort w zatłoczonych miejscach. Jeść mało zróżnicowane jedzenie i/lub mieć dużą wrażliwość na zapachy. Nadmiernie pobudzone i aktywne.

Niedowrażliwość sensoryczna – dzieci takie mogą: Prezentować nadmierną aktywnością ruchową. Nie reagować na ból i nie zauważać innych bodźców dotykowych; często i zbyt mocno dotykać inne osoby. Uczestniczyć w niebezpiecznych zabawach np. zbyt wysokie wspinanie się. Preferować intensywne, długo trwające zabawy typu huśtanie, kręcenie, często bez objawów dyskomfortu. Lubić bardzo głośne dźwięki np. głośno grająca muzyka, telewizor. Mieć opóźnioną mowę.

Zaburzenie planowania ruchu – dzieci takie mogą: Mieć trudności z aktywnościami manualnymi, pisaniem, zapinaniem guzików itp. Mieć słabe umiejętności z zakresu dużej motoryki np. kopanie, łapanie, rzucanie piłki. Mieć trudności z naśladowaniem ruchów np. w zabawie Ojciec Wergiliusz. Mieć trudności z utrzymaniem równowagi, wykonaniem sekwencji ruchów lub obustronną koordynacją. Preferować znane aktywności i zabawy. Preferować aktywności statyczne, siedzące np. oglądanie telewizji, czytanie książki. Mieć trudności z wymową. Próbować ukrywać swoje problemy planowania ruchowego pajacując i popisując się przed innymi.

Ogólnie rzecz ujmując efektem Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego może być: Podwyższony poziom pobudzenia i aktywności. Obniżony poziom aktywności, ociężałość. Trudności z koncentracją. Opóźniony rozwój ruchowy. Trudności z utrzymaniem równowagi. Trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową. Trudności z percepcją słuchową.

Opóźniony rozwój mowy. Trudności z nauką: czytaniem, pisaniem, matematyką. Niskie poczucie wartości. Zaburzone relacje społeczne. Problemy emocjonalne. Manipulacja i kontrola otoczenia. Ucieczki w świat fantazji.

Zaburzenia emocjonalne Nerwice lękowe. Tiki. Jąkanie się. Zaburzenia jedzenia. Zachowania agresywne. Chwiejność emocjonalna.

Nerwice lękowe: Dzieci przejawiające postawę lękową cechują się nieufnością w stosunku do zjawisk i ludzi. Lękliwość, stały niepokój, obawa przed oceną wyznaczają ich sposób zachowania. W przedszkolu czy szkole unikają kontaktów społecznych, pozostają na uboczu grupy. Są niepewne siebie, mają poczucie mniejszej wartości, przewidując niepowodzenia wolą nie podejmować działań. Często przeżywają poczucie wstydu lub winy. Mają skłonność do depresji. Dzieci takie często są zrezygnowane, nadwrażliwe, skryte, powściągliwe, nieujawniające własnych przeżyć.

Tiki: Tiki są to nagłe, mimowolne wyładowania ruchowe różnych grup mięśniowych, niepodlegające świadomej kontroli. Najczęściej spotykane rodzaje tików to: mruganie oczami, grymasy twarzy, podrzucanie ramionami. Pojawiają się zwykle między 5 a 12 rokiem życia. Podłożem ich występowania są silne przeżycia urazowe, wywołane sytuacjami konfliktowymi. Tiki cechują się uporczywym i długotrwałym trwaniem.

Jąkanie się: Jąkanie jest zwykle jednym z wielu objawów świadczących o procesie znerwicowania się dziecka, wywołanych nieprawidłowymi warunkami środowiska domowego. Jest też częstym objawem zaburzeń mowy wieku dziecięcego i pojawia się między 3 a 5 rokiem życia. Na obraz jąkania składają się objawy kloniczne (wielokrotne powtarzanie tej samej głoski, sylaby, wyrazu – zacinanie się), czemu towarzyszy napięcie mięśniowe i emocjonalne.

Zaburzenia jedzenia: Nerwicowy brak apetytu. Anoreksja. Bulimia. Nerwicowe zajadanie.

Zachowania agresywne: Zachowania agresywne przejawiają się pod postacią agresji werbalnej lub fizycznej. Agresja werbalna jest wtedy, gdy dziecko nie wchodzi w bezpośredni fizyczny kontakt z osobami lub przedmiotami, a powoduje ich cierpienie poprzez: wyśmiewanie, złośliwe uwagi, arogancję, przezywanie, skarżenie. Agresja fizyczna to: bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom np. wybuchy gniewu, rzucanie się z pięściami, bicie innych dzieci, drapanie gryzienie.

Chwiejność emocjonalna: Charakteryzuje się przechodzeniem z jednych emocji w drugie bardzo szybko i bez konkretnego powodu. Dzieci takie nie potrafią opanować emocji, nie potrafią wytłumaczyć swojego zachowania powstałego na skutek emocji.

Depresja młodzieńcza

Depresja młodzieńcza jest zespołem, na który składają się zaburzenia nastroju, lęk, zaburzenia w zachowaniu oraz znaczne nasilenie destrukcji.

Można wyróżnić kilka postaci depresji młodzieńczej, są to: Postać apatyczno-abuliczna, którą cechuje bierność, brak radości, uczucie pustki, nudy i brak sensu oraz okresowe zachowania niepowściągliwe. Postać buntownicza, cechująca się „przerysowaniem” adolescencyjnych zachowań buntowniczych i agresywnych, poczuciem mniejszej wartości i brakiem wiary w przyszłość. Postać rezygnacyjna, przejawiająca się brakiem wiary w siebie, brakiem planów życiowych, poczuciem oczywistości i pesymistycznym spojrzeniem na własną przyszłość. Postać labilna, której cechą wyróżniającą jest zmienność nastrojów i zachowania samobójcze w okresach jego obniżona.

Narcyzm dziecięcy

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ