OAIS Open Archival Information System IX Zebranie Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, 10 grudnia 2015 r. OAIS Open Archival Information System Aneta Januszko-Szakiel Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

OAIS – definicja referencyjny model organizacji i przebiegu procesu długoterminowej archiwizacji obiektów cyfrowych organizacja (osoby i infrastruktura), skoncentrowana na długoterminowym zabezpieczaniu i udostępnianiu obiektów cyfrowych wyznaczonej grupie użytkowników (designated community) „open” – standard opracowany na forum otwartym, przy współudziale wielu specjalistów; nie oznacza nieograniczonego dostępu do treści dokumentów cyfrowych system składowania i trwałej ochrony danych i informacji o danych Open Archival Information System. Katowice, 2015

OAIS - geneza lata 60. i 70. XX w. - National Aeronautics and Space Administration - NASA utrata zapisów z badań przestrzeni kosmicznej utrata informacji kontekstowych 1982 rok - Consultative Committee for Space Data Systems - CCSDS doradztwo i procedury zarządzania, ochrony, odczytu, wymiany danych elektronicznych, zawierających informacje z badań przestrzeni kosmicznej 1999 rok - prezentacja pierwszej wersji modelu OAIS 2003 rok – akceptacja OAIS przez International Organization for Standardization ISO. Status normy postępowania w zakresie długoterminowej archiwizacji danych cyfrowych (ISO: nr 14721:2003) stały rozwój modelu OAIS i jego komponentów aktualna wersja – 2012 rok Open Archival Information System. Katowice, 2015

Open Archival Information System. Katowice, 2015 http://public.ccsds.org/default.aspx http://public.ccsds.org/publications/archive/650x0m2.pdf

Archiwizacja długoterminowa - definicja Długoterminowa ochrona użyteczności obiektów cyfrowych nieograniczona w czasie możliwie najbardziej odległa w przyszłości trwająca ponad sto lat sprawowana do czasu, kiedy zadania ochrony przejmie zespół następczy, zdolny do ich kontynuacji „… zbiór rozwiązań służących zapewnieniu ciągłości dostępu do materiałów należących do dziedzictwa cyfrowego w okresie, w którym ciągłość taka jest pożądana”. /Ochrona dziedzictwa cyfrowego: zalecenia. Oprac. National Library of Australia. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2003, s. 44/ Open Archival Information System. Katowice, 2015

Ochrona użyteczności obiektów cyfrowych dostępność i możliwość ich użytkowania, tj. czytania, słuchania, oglądania zapisanych w nich treści przez osoby upoważnione, w ramach posiadanych przez nie praw dostępu autentyczność i integralność obiektów archiwalnych kompletność i niezmienność danych odporność na nieupoważnione i niewłaściwe modyfikacje na obiektach archiwalnych gwarancja odczytu treści oryginalnych, pochodzących od autorów poufność – ujawnienie treści tylko użytkownikom uprawnionym Open Archival Information System. Katowice, 2015

OAIS - struktura informacji 1 Open Archival Information System. Katowice, 2015 Proces przetwarzania danych cyfrowych do postaci treści zrozumiałej dla użytkownika

OAIS - struktura informacji 2 Open Archival Information System. Katowice, 2015 Pakiet informacyjny wraz ze wszystkimi jego elementami składowymi jako obiekt archiwizacji w archiwum cyfrowym OAIS

OAIS - struktura informacji 3 Preservation Description Information - PDI Provenance, czyli informacja o pochodzeniu, określa źródło obiektu informacyjnego, wskazuje na podmiot odpowiedzialny za opiekę nad obiektem od momentu jego powstania oraz dostarcza wiedzę na temat historii obiektu Context, opisuje związek obiektu informacyjnego z innymi obiektami, które nie należą do danego pakietu informacyjnego Reference, to informacje zapewniające jednoznaczną identyfikację obiektu informacyjnego – DOI, PI Fixity to element wprowadzający mechanizmy ochronne, mające na celu zabezpieczenie autentyczności i integralności obiektów informacyjnych przed jakimikolwiek nieudokumentowanymi zmianami. Open Archival Information System. Katowice, 2015

Funkcjonowanie archiwum OAIS Open Archival Information System. Katowice, 2015 Funkcjonowanie archiwum cyfrowych zasobów wg modelu referencyjnego OAIS

Jednostki funkcjonalne OAIS 1 1. „Przyjęcie” - jednostka odpowiedzialna za przyjęcie zgłoszeniowego pakietu informacyjnego SIP od producenta oraz za przygotowanie go do umieszczenia oraz administrowania nim w archiwum. W zakresie jej zadań znajduje się m.in. kontrola kompletności oraz autentyczności, przekształcenie pakietu SIP w pakiet gotowy do archiwizacji, stworzenie do niego metadanych. 2. „Archiwum” – jednostka odpowiedzialna za zapis, właściwe przechowywanie pakietów informacyjnych (AIP) oraz możliwość ich odczytu. „Archiwum” odpowiada za długoterminowe przechowywanie i zapewnienie nienaruszalności pakietów AIP, okresowe przenoszenie danych na media nowszej generacji, migrację do aktualnie stosowanych formatów lub systemów, a w przypadku awarii systemu za ich rekonstrukcję. Na żądanie „Archiwum” przekazuje określony pakiet AIP do jednostki „Udostępnianie”. Open Archival Information System. Katowice, 2015

Jednostki funkcjonalne OAIS 2 3. „Zarządzanie danymi” – jednostka odpowiedzialna za utrzymywanie i udostępnianie szerokiego wachlarza informacji. Przykładami mogą być katalogi i inwentarze, na podstawie których można uzyskać określone zasoby z archiwum, a także statystyki dotyczące udostępniania zbiorów. Do zadań tej jednostki należy także zaliczyć kontrolę bezpieczeństwa danych oraz inne procedury narzucane przez OAIS. 4. „Zarządzanie systemem” – jednostka odpowiedzialna za negocjowanie warunków z producentami, na których podstawie dokumenty są transferowane do archiwum. Czuwa nad kontrolą zgodności dostarczonych obiektów ze standardami archiwum oraz przejmuje odpowiedzialność za utrzymywanie sprawności sprzętu i oprogramowania w archiwum. Czyni także starania na rzecz rozwoju oraz nadzoru nad standardami, potrzebnymi dla funkcjonowania archiwum. Open Archival Information System. Katowice, 2015

Jednostki funkcjonalne OAIS 3 5. „Planowanie procesu archiwizacji” – jednostka zajmująca się m.in.: obserwowaniem rozwoju rynku sprzętu i oprogramowania, testowaniem nowych rozwiązań, kontrolą, czy archiwizowane obiekty dadzą się uruchomić i odczytać. Jednostka ta jest odpowiedzialna za wszelkie decyzje dotyczące strategii postępowania, m.in. częstotliwości odświeżania danych, działań mających na celu dostosowanie rozwiązań do zmieniających się warunków sprzętowo-programowych (emulacja lub migracja) i udostępnienia treści dokumentów w zmienionych warunkach. 6. „Udostępnianie” - jednostka umożliwiająca użytkownikom przeglądanie zawartości archiwum poprzez katalogi online, określająca lokalizację i dostępność określonych zbiorów. Na zamówienie użytkownika tworzy i wysyła pakiety informacyjne typu DIP. Open Archival Information System. Katowice, 2015

Pakiety informacyjne OAIS zgłoszeniowy pakiet informacyjny - przesyłany od producenta do archiwum (Submission Information Package - SIP) model Producer-Archive Interface – Methodology Abstract Model (PAIMAS), norma ISO 20652:2006; jednoznaczne procedury współpracy twórców (wydawców, producentów) dokumentów cyfrowych z systemami archiwalnymi. archiwizowany pakiet informacyjny - przechowywany w archiwum (Archive Information Package - AIP) udostępniany pakiet informacyjny (użytkownikowi) (Dissemination Information Package - DIP) Open Archival Information System. Katowice, 2015

Model referencyjny OAIS - podsumowanie wyjaśnia podstawowe terminy dostarcza zunifikowanego i powszechnie stosowanego nazewnictwa, ułatwiającego międzynarodową dyskusję, identyfikuje i opisuje kluczowe procesy trwałej archiwizacji dokumentów cyfrowych dostarcza teoretycznej wiedzy na temat projektowania, budowania i funkcjonowania archiwów określa zakres odpowiedzialności za ochronę pakietów informacyjnych dostarcza procedury współpracy archiwum z dostawcami danych i użytkownikami ułatwia wymianę pomysłów oraz doświadczeń w środowiskach zainteresowanych problematyką długoterminowej archiwizacji zasobów cyfrowych Open Archival Information System. Katowice, 2015

Archiwistyka cyfrowa – ważne zagadnienia Ewaluacja cyfrowych bibliotek, repozytoriów, archiwów Certyfikacja wiarygodnych kolekcji cyfrowych zasobów Składowanie i zarządzanie zasobami surowych danych badawczych (linkowanie do repozytoriów i bibliotek cyfrowych) Digital Curation System/Kuratorstwo Danych Cyfrowych Promocja polskich bibliotek cyfrowych Open Archival Information System. Katowice, 2015

Dziękuję za uwagę! Aneta Januszko-Szakiel aszakiel@afm.edu.pl Open Archival Information System. Katowice, 2015