Nadanie klauzuli wykonalności Opracowała: Dominika Dyrka

1. Właściwość sądu Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu, co do zasady, klauzulę wykonalności nadaje sąd I instancji, przed którym sprawa się toczy lub toczyła. Klauzulę wykonalności nakazom zapłaty nadaje ten organ, który wydał nakaz zapłaty. Sąd II instancji nadaje klauzulę dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie. Nie dotyczy to przypadków, o których mowa w art. 7781, art. 786, art. 787, art. 7871, art. 788 i art. 789 KPC. Kiedy nadawanie klauzuli wykonalności ma charakter konstytutywny, bądź wykonalność tytułu jest uzależniona od zdarzenia niezwiązanego z samym tytułem (art. 786 KPC), ustawodawca wyłączył dopuszczalność nadawania klauzuli wykonalności przez sąd II instancji. W tych sprawach w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności powinien orzekać sąd I instancji. Sąd Najwyższy nie nadaje klauzuli wykonalności.

2. Właściwość sądu Jako regułę przyjęto, że czynności w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art. 777 § 1, może wykonywać także referendarz sądowy, jednakże wyłączną kompetencję do nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, o którym mowa w art. 783 § 4, 7781, 787, 7871, 788 oraz 789 KPC przyznano sądowi rejonowemu właściwości ogólnej dłużnika. Kwestia właściwości sądu w postępowaniu klauzulowym została uregulowana wyczerpująco, a skoro właściwość uregulowana jest jako właściwość funkcjonalna danego sądu, to ma ona charakter właściwości wyłącznej (M. Lewandowski, Glosa do uchwały SN (7) z 31.3.2004 r., III CZP 110/03, Pr. Bank. 2004, Nr 7–8, s. 60). Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu administracyjnego oraz innym tytułom klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika. W przypadku gdy właściwości tej nie da się ustalić, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą – sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony. Dopiero po stwierdzeniu prawomocności wyroku sądu administracyjnego, można wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności.

Rozpoznanie wniosku Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności powinien zostać rozpoznany niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego złożenia. Sąd w postępowaniu klauzulowym nie dokonuje merytorycznej oceny zasadności wydania tytułu egzekucyjnego, lecz bada jedynie spełnienie wymogów wynikających z przepisów w zakresie nadania klauzuli wykonalności. Z powyższych względów wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd powinien rozpoznać niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Termin ten ma wyłącznie charakter instrukcyjny, gdyż nie została przewidziana żadna sankcja za uchybienie temu terminowi.

Nadanie klauzuli wykonalności na wniosek Klauzulę wykonalności nadaje sąd w składzie jednego sędziego w wyniku rozpatrzenia wniosku wierzyciela, inicjującego wszczęcie postępowania klauzulowego. Zasadniczo, do wszczęcia postępowania klauzulowego dochodzi z inicjatywy wierzyciela, na wniosek złożony w formie pisemnej. Przepisy Kodeksu nie przewidują szczególnej formy dla wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, jednakże na podstawie art. 13 § 2 KPC, uznać należy, iż wniosek taki powinien spełniać wymogi dla pisma procesowego, określone w art. 126–128 KPC, a ponadto zawierać wskazanie granic przedmiotowych oraz podmiotowych klauzuli wykonalności. Sąd nadając klauzulę wykonalności musi bowiem zbadać czy w zakresie przedmiotowym i podmiotowym wskazanym przez wierzyciela nadanie klauzuli wykonalności jest dopuszczalne (por. J. Jankowski, Możliwość podmiotowej zmiany tytułu wykonawczego przed wszczęciem właściwego postępowania egzekucyjnego, NP 2000, Nr 10–12, s. 169). Sąd jest związany granicami żądania w zakresie nadania klauzuli wykonalności. Z powyższych względów należy we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wskazać nie tylko na rzecz jakiego podmiotu klauzula wykonalności ma być nadana, ale także przeciwko jakiemu podmiotowi oraz określić w jakim zakresie tytuł egzekucyjny podlegać będzie wykonaniu. We wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy ponadto wykazać istnienie przesłanek procesowych (zdolność sądową, zdolność procesową, właściwą reprezentację wnioskodawcy) oraz warunki umożliwiające nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. W razie przejścia uprawnień (pod tytułem ogólnym lub szczególnym) z tytułu egzekucyjnego na inny podmiot, okoliczność ta powinna być wskazana w uzasadnieniu wniosku i należycie potwierdzona dołączonymi do wniosku dowodami.

Nadanie klauzuli wykonalności z urzędu Nadanie klauzuli wykonalności z urzędu ma miejsce, gdy rodzaj postępowania uzasadnia prowadzenie postępowania z urzędu. W szczególności postępowanie z urzędu może zostać wszczęte: przez sąd opiekuńczy (art. 570 KPC – wyjątkiem od zasady wszczynania postępowania z urzędu są przepisy art. 561 § 1, art. 583, 585 § 1, art. 592, 593, 600, 601 KPC), przez sąd w postępowaniu o zabezpieczenie spadku (art. 635 § 1 KPC). Sąd II instancji ma obowiązek z urzędu nadania rygoru natychmiastowej wykonalności wyrokowi sądu I instancji zasądzającemu świadczenie na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd II instancji oddalił apelację zakładu pracy oraz wyrokowi wydanemu w II instancji zasądzającemu świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny – w dniu ogłoszenia wyroku, jednocześnie wydając uprawnionemu wyrok, zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 4776 § 3 KPC). Sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności również tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty, jednocześnie doręczając wierzycielowi tytuł wykonawczy (art. 1082 KPC). Sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu w przypadku, kiedy postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, chyba że z treści postanowienia o udzieleniu zabezpieczeniu wynika, iż podlega wykonaniu w inny sposób, wówczas przewodniczący z urzędu czyni jedynie wzmiankę o wykonalności (art. 743 § 2 KPC). Klauzula wykonalności nadawana jest także z urzędu innemu tytułowi egzekucyjnemu w części, w jakiej obejmuje grzywnę lub karę pieniężną orzeczoną w postępowaniu cywilnym lub koszty sądowe w sprawach cywilnych przysługujące Skarbowi Państwa. Nadawanie klauzuli wykonalności z urzędu następować będzie w przypadku nakazów zapłaty wydawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym, ze względu na charakter tego postępowania. Sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu także na przypadki dotyczące innych tytułów egzekucyjnych w części, w jakiej obejmuje grzywnę lub karę pieniężną orzeczoną w postępowaniu cywilnym lub koszty sądowe w sprawach cywilnych przysługujące Skarbowi Państwa. W tych sprawach sąd nie wszczyna i nie prowadzi postępowania z urzędu, lecz jedynie nadaje klauzulę wykonalności z urzędu.

Nadanie tytułom administracyjnym Kodeks wymaga, aby do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi pochodzącemu od organu administracji państwowej lub sądu szczególnego, który sam nie jest uprawniony do nadania klauzuli wykonalności, wierzyciel przedłożył oprócz samego tytułu także zaświadczenie, że tytuł podlega wykonaniu. Przy czym, przedłożenie zaświadczenia od organu administracji państwowej lub sądu szczególnego, że tytuł podlega wykonaniu pozostawione zostało uznaniu sądu nadającego klauzulę wykonalności, gdyż zaświadczenie należy przedkładać w razie potrzeby. Art. 784 KPC nie wskazuje bowiem, iż zaświadczenie należy traktować jako dokument, którego przedłożenie jest niezbędne do wykazania lub udowodnienia prawa do uzyskania klauzuli wykonalności.

1. Treść i forma klauzuli wykonalności Z treści klauzuli wykonalności powinno wynikać, że tytuł uprawnia do egzekucji, a jeżeli zachodzi taka potrzeba powinien być w niej określony także zakres egzekucji. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 1 i 11 KPC, wydanym w postaci elektronicznej, jest wydawane bez spisywania odrębnej sentencji, poprzez umieszczenie klauzuli wykonalności w systemie teleinformatycznym i opatrzenie jej bezpiecznym podpisem elektronicznym. Pojęcie klauzuli wykonalności można zdefiniować jako formalne wyrażenie przez sąd dopuszczalności wykonania tytułu egzekucyjnego, zawierającego określenie roszczenia wierzyciela, warunkujące wszczęcie postępowania egzekucyjnego w celu doprowadzenia do przymusowego spełnienia świadczenia przez dłużnika. W literaturze spotkać można wiele definicji, które ujmują klauzulę wykonalności jako: dozwolenie egzekucji; akt sądowy zawierający stwierdzenie uprawnienia do egzekucji zawierające oznaczenie jej zakresu w razie potrzeby; decyzję sądu, stwierdzającą dopuszczalność zastosowania wobec dłużnika środków przymusu, a także przedmiotowe granice egzekucji, stwierdzenie sądu, iż tytuł egzekucyjny odpowiada wszelkim wymaganym przez prawo warunkom, od których uzależniona jest możność wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Sama klauzula wykonalności nie jest rozstrzygnięciem.

2. Treść i forma klauzuli wykonalności Postanowienie o nadaniu klauzuli orzeczeniom, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 1 i 11 KPC (tj. w przypadku orzeczeń sądów prawomocnych lub podlegających natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugodom zawartym przed sądem, a także orzeczeniom referendarza sądowego) jest wydawane bez spisywania odrębnej sentencji, przez umieszczenie na tytule egzekucyjnym klauzuli wykonalności i opatrzenie jej podpisem sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie. Natomiast na oryginale orzeczenia umieszcza się jedynie wzmiankę o nadaniu klauzuli wykonalności. Zasadą jest, że klauzulę wykonalności umieszcza się na tytule egzekucyjnym niezwłocznie po ogłoszeniu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, a gdy ogłoszenia nie było niezwłocznie po jego wydaniu, z zastrzeżeniem przypadków, o których mowa w art. 781 § 12 KPC, na zweryfikowanym przez sąd dokumencie uzyskanym z systemu teleinformatycznego potwierdzającym istnienie i treść tytułu egzekucyjnego. Jeżeli tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie wydane w formie elektronicznej, to postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności jest wydawane bez spisywania odrębnej sentencji, przez umieszczenie klauzuli wykonalności w systemie teleinformatycznym i opatrzenie jej bezpiecznym podpisem elektronicznym sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie. Klauzula wykonalności powinna zawierać stwierdzenie, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji, a ponadto w razie potrzeby – także informacje dotyczące oznaczenia świadczenia podlegającego egzekucji i zakresu egzekucji. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności oprócz wymienienia tytułu egzekucyjnego powinno wskazywać czy orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne, czy jako natychmiast wykonalne.

3. Treść i forma klauzuli wykonalności Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia tej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi. Obecnie treść klauzuli wykonalności określa rozp. MS z 6.8.2014 r. w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności (Dz.U. z 2014 r. poz. 1092).

4. Treść i forma klauzuli wykonalności We wszystkich przypadkach, kiedy klauzula wykonalności ma zostać nadana tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 1 i 11 KPC wydanym w formie elektronicznej, należy postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności wydawać bez spisywania odrębnej sentencji, poprzez umieszczenie klauzuli wykonalności w systemie teleinformatycznym i opatrzenie jej bezpiecznym podpisem elektronicznym, sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 1 i 11 KPC, wydanym w postaci elektronicznej pozostawia się wyłącznie w systemie teleinformatycznym, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 7781, art. 787, art. 7871, art. 788 oraz art. 789 KPC. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności elektronicznemu tytułowi egzekucyjnemu łączy się z tym tytułem egzekucyjnym w systemie teleinformatycznym. Przy czym połączenie to polega na takiej organizacji systemu teleinformatycznego, która gwarantuje, że każdorazowe udostępnienie klauzuli wykonalności ujawnia zarówno jej treść, jak i treść elektronicznego tytułu egzekucyjnego, któremu została nadana, a każdorazowe udostępnienie elektronicznego tytułu egzekucyjnego ujawnia zarówno treść tego tytułu, jak i treść klauzuli wykonalności.

5. Treść i forma klauzuli wykonalności W sytuacji kiedy tytuł egzekucyjny został wydawany w postaci zwykłej, natomiast wniosek o nadanie klauzuli wykonalności został złożony za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (art. 125 § 21 w zw. z art. 13 § 2 KPC), to nadanie klauzuli wykonalności przez sąd powinno nastąpić w formie tradycyjnej, gdyż nadanie klauzuli w formie elektronicznej odnosi się do tytułów egzekucyjnych, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 1 i 11 KPC wydanych w formie elektronicznej.

Uzyskanie dokumentów W przypadkach, gdy jednym z warunków uzasadniających nadanie klauzuli wykonalności niezbędnym jest przedłożenie zaświadczenia lub dokumentu, które według ustawy organy państwowe obowiązane są wydać dłużnikowi, wierzyciel może samodzielnie żądać ich wydania. Natomiast, jeśli wierzyciel nie będzie mógł uzyskać wymaganych dokumentów lub zaświadczenia, to wierzyciel może wystąpić do sądu, aby ten zobowiązał organ państwowy do jego wydania. W sytuacji, gdy uzyskanie zaświadczenia lub dokumentu przez wierzyciela nie jest możliwe, wierzyciel powinien wskazać we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przyczynę niemożności ich uzyskania i zawnioskować, aby sąd wystąpił o ich wydanie. Wierzyciel nie musi samodzielnie występować o wydanie zaświadczenia lub dokumentu, celem przedłożenia sądowi klauzulowemu, jeżeli nadanie klauzuli wykonalności następuje z urzędu.

Ciężar dowodu Kodeks w przypadku, gdy nadanie klauzuli wykonalności jest możliwe dopiero po zaistnieniu zdarzenia skutkującego dopuszczalnością nadania klauzuli wykonalności, wymaga od wierzyciela przedłożenia dowodu potwierdzającego to zdarzenie w formie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym. Wymóg przedłożenia dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym nie dotyczy przypadku, gdy wykonanie jest uzależnione od równoczesnego świadczenia wzajemnego, chyba że świadczenie dłużnika polega na złożeniu oświadczenia woli. Wówczas wierzyciel w postępowaniu klauzulowym może wykazywać spełnienie świadczenia wzajemnego wszelkimi środkami dowodowymi. W przypadku, gdy pracodawca dobrowolnie nie dokonuje wypłaty wynagrodzenia, pomimo wydania orzeczenia przywracającego pracownika do pracy lub zawarcia ugody w tym zakresie, warunkiem nadania klauzuli wykonalności celem możliwości wszczęcia egzekucji, jest stwierdzenie przez sąd, że pracownik podjął taką pracę. Skoro Kodeks nie wskazuje, w jaki sposób należy wykazać okoliczność podjęcia pracy przez pracownika, to uznać należy, że można to wykazać wszelkimi środkami dowodowymi.

1. Klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika Stronami postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika jest wierzyciel i małżonek dłużnika, dłużnik w tym postępowaniu nie występuje (por. uchw. SN z 16.10.2008 r., III CZP 85/08, OSNC 2009, Nr 4, poz. 56). Sąd w postępowaniu klauzulowym wszczętym przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, jak też przeciwko jej małżonkowi powinien zweryfikować, czy osoba wskazana przez wierzyciela rzeczywiście jest małżonkiem dłużnika, a ponadto ustalić rodzaj ustroju majątkowego pomiędzy małżonkami istniejący w momencie powstania tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi (I. Gil, P. Gil, Postępowanie klauzulowe, Warszawa 2007, s. 227). Osoba pozostająca w związku małżeńskim, po nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko niej może podnieść zarzut wnosząc środek odwoławczy, że prawomocnym orzeczeniem ustalono nieistnienie małżeństwa lub zostało ono unieważnione. Prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego małżonków wynika z tego, że na ten majątek składają się także prawa wypracowane przez dłużnika. Sąd nadając klauzulę wykonalności bierze pod uwagę stan faktyczny i prawny z dnia wydania orzeczenia. Jednym z warunków uzasadniających uwzględnienie wniosku wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim jest zgoda małżonka dłużnika na dokonanie czynności prawnej, z której powstała wierzytelność. Sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika, jednakże z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli zostanie wykazane przez wierzyciela dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Sąd nadając klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika jedynie wskazuje, że jest ona ograniczona do składników majątkowych objętych wspólnością majątkową. Natomiast nie określa szczegółowo, jakie to są składniki majątkowe (por. post. SN z 11.6.1969 r., II CZ 61/69, OSNCPiUS 1970, Nr 4, poz. 65).

2. Klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika Wierzyciel będzie mógł domagać się zaspokojenia ze składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa dłużnika, o ile wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, gdyż w rozumieniu przepisu przedsiębiorstwo należy zaliczyć do majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka. Zgoda małżonka na zaciąganie zobowiązań odnosi się do danej czynności prawnej, a nie wszystkich czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wierzyciel składając wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, celem przeprowadzenia egzekucji z przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, powinien wykazać w pierwszej kolejności fakt pozostawania małżonka dłużnika nadal w związku małżeńskim. Kolejnym warunkiem decydującym o możliwości nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego jest wykazanie przez wierzyciela, że wierzytelność stwierdzona tytułem egzekucyjnym powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Okoliczność powyższa powinna być wykazana przez wierzyciela dokumentem urzędowym lub prywatnym.

3. Klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika Fakt zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika oraz prowadzenia następnie na podstawie tak powstałego tytułu wykonawczego egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. W sytuacji, gdyby dłużnik zawarł umowę majątkową małżeńską, na podstawie której przedmioty stanowiące majątek wspólny zostałyby wyłączone ze wspólności ustawowej, to wówczas sąd nada klauzulę przeciwko małżonkowi dłużnika, jednakże z ograniczeniem jego odpowiedzialności do wskazanych przedmiotów majątkowych. Fakt zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej nie stanowi przedmiotu ustaleń sądu w postępowaniu klauzulowym Nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika pomimo zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej nie stanowi przeszkody do podjęcia obrony przez małżonka dłużnika poprzez wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego, jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela.

Przejście praw i obowiązków Postępowanie egzekucyjne musi być prowadzone zgodnie z zakresem przedmiotowym i podmiotowym tytułu wykonawczego, a zatem, jeżeli nastąpią zmiany podmiotowe zarówno przed wszczęciem, jak i w trakcie prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Zatem dla prawidłowego przebiegu egzekucji niezbędnym będzie uzyskanie klauzuli wykonalności na rzecz aktualnie egzekwującego lub egzekwowanego podmiotu. Przejście uprawnień lub obowiązków rozumiane jest jako wszelkie zamiany związane z prawem rozporządzania mieniem. Art. 788 § 1 KPC ma zastosowanie do wszystkich przypadków następstwa prawnego zarówno pod tytułem ogólnym, jak i szczególnym, po jednej i po drugiej stronie, bez względu na to czy było ono zależne, czy niezależne od woli stron. Ponadto konieczność uzyskania klauzuli wykonalności w przypadku przekształceń podmiotowych ma zastosowanie także do każdego rodzaju tytułu egzekucyjnego, niezależnie od źródła jego pochodzenia. Przepis art. 788 § 1 KPC wymaga przedłożenia dokumentów, potwierdzających przeniesienie uprawnień wynikających z prawa materialnego, a więc przedłożenia dowodów potwierdzających następstwo prawne, tj. dokumentów urzędowych lub prywatnych z podpisem urzędowo poświadczonym w oryginale. Przepis art. 788 § 2 KPC traktuje na równi z przejściem uprawnień lub obowiązków po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu egzekucyjnego zamiany w prawie rozporządzania mieniem wywołane ustanowieniem zarządcy masy majątkowej, kuratora spadku lub wykonawcy testamentu, jak i wygaśnięcie pełnienia funkcji przez te podmioty. Komentowany przepis enumeratywnie wskazuje te podmioty.

1. Zbycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, jeżeli tytuł egzekucyjny uprawomocnił się przed ich nabyciem, celem uzyskania klauzuli wykonalności powinien wykazać przejście uprawnień dokumentem. Nie dotyczy to świadczeń przysługujących nabywcy w związku z nabyciem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa. W przypadku, gdy wierzyciel napotyka trudności z uzyskaniem dokumentu stwierdzającego zbycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, sąd może wysłuchać nabywcę. W razie przyznania okoliczności nabycia sąd nada klauzulę wykonalności bez okazywania dokumentu stwierdzającego nabycie. Wierzyciel, aby móc skorzystać z uproszczonego trybu przewidzianego w art. 7891 kpc powinien zawnioskować o takie wysłuchanie, a także wskazać, z jakich przyczyn nie może przedstawić dokumentu wykazującego nabycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Dłużnik może również zaprzeczyć twierdzeniom wierzyciela. Jeżeli nabywca zaprzecza istnieniu podstaw do nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności, sąd na wniosek wierzyciela, a w sprawach o alimenty lub o roszczenia z zakresu prawa pracy, także z urzędu, wzywa nabywcę do okazania dokumentów stwierdzających nabycie. Wówczas odpowiednio stosuje się przepisy dotyczące wyjawienia majątku.

2. Zbycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego Wierzyciel posiadający tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi, który następnie dokonał zbycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, będzie mógł wszcząć postępowanie egzekucyjne i prowadzić egzekucję przeciwko nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, o ile wniosek o jego wszczęcie złoży w ciągu miesiąca od dnia nabycia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Jest to wyjątek od zasady, że klauzula wykonalności warunkuje granice podmiotowe wszczęcia i prowadzenia egzekucji. Odstępstwo od powyższej zasady przewidziano również w sytuacji, gdy przejęcie obowiązków nastąpiło w wyniku podziału, połączenia lub innego przekształcenia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego albo w wyniku wniesienia do spółki przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części dokonanego w trybie komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

Tytuł wykonawczy skuteczny erga omnes Tytuł wykonawczy skuteczny przeciwko każdemu, kto uzyskał władanie nad przedmiotem objętym egzekucją, po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny określa się mianem uniwersalnego, gdyż jest skuteczny erga omnes. Zmiana osoby władającej nieruchomością, statkiem lub pomieszczeniami nie stanowi przeszkody w realizacji tytułu wykonawczego. W przypadku, gdy z tytułu wykonawczego wynika uprawnienie wierzyciela do żądania wydania nieruchomości, statku lub do opróżnienia pomieszczenia, może on prowadzić egzekucję w celu uzyskania ochrony w drodze przymusu państwowego przeciwko każdemu, kto uzyskał władanie nad tymi rzeczami po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny. Tytuł wykonawczy skuteczny erga omnes upoważania do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciwko dłużnikowi, ale także przeciwko jego domownikom, krewnym i innym osobom reprezentującym jego prawa. W przypadku skierowania przeciwko osobie władającej nieruchomością, statkiem czy zajmującej pomieszczenia egzekucji przez wierzyciela legitymującego się tytułem wykonawczym skutecznym erga omnes, osoba taka powinna zgłosić zarzut posiadania prawa do władania przedmiotem egzekucji, które jest skuteczne wobec wierzyciela. W przypadku gdy dłużnik twierdzi, że przysługuje mu prawo skuteczne wobec wierzyciela komornik wstrzyma się z czynnościami egzekucyjnymi, pouczając dłużnika, że może w terminie tygodnia wystąpić do sądu z powództwem o pozbawienie w stosunku do niego wykonalności tytułu wykonawczego i o zabezpieczenie tego powództwa przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Zastrzeżenie wobec następcy prawnego W przypadku, gdy następca prawny ponosi odpowiedzialność tylko z określonych przedmiotów lub do wysokości ich wartości, to w klauzuli wykonalności należy zastrzec na jego rzecz prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność. W przypadku niezamieszczenia w klauzuli wykonalności zastrzeżenia o ograniczeniu odpowiedzialności następcy prawnego jedynie do określonych przedmiotów lub do wysokości ich wartości, posiada on uprawnienie do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego. Następca prawny wytaczając powództwo na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 KPC powinien dokonać zaprzeczenia osobistej odpowiedzialności dłużnika.

Bibliografia Opracowano na podstawie: Marszałkowska-Krześ E. (red.), Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis BeckOnline. I. Gil, P. Gil, Postępowanie klauzulowe, Warszawa 2007, s. 227. M. Lewandowski, Glosa do uchwały SN (7) z 31.3.2004 r., III CZP 110/03, Pr. Bank. 2004, Nr 7–8, s. 60. J. Jankowski, Możliwość podmiotowej zmiany tytułu wykonawczego przed wszczęciem właściwego postępowania egzekucyjnego, NP 2000, Nr 10–12, s. 169.