Zadośćuczynienia z oc komunikacyjnego Paweł Ufnal Oktawian Rosicki

Definicja Zadośćuczynienia zadośćuczynienie pieniężne z tytułu poniesionej szkody niemajątkowej, dochodzone na podstawie art. 445 § 1, art. 446 § 4, art. 448 w związku art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego.

Zadośćuczynienie, a odszkodowanie ODSZKODOWANIE -  stanowi finansową rekompensatę uszczerbku, który powstał u osoby poszkodowanej wskutek zdarzenia wywołującego szkodę. Wysokość odszkodowania musi więc być adekwatna do rozmiarów powstałej szkody. Odszkodowanie powinno pokrywać tak szkodę rzeczywistą, jak i utracone korzyści, czyli to wszystko, co poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie doszło do zdarzenia. ZADOŚĆUCZYNIENIE - Zadośćuczynienie ma charakter rekompensaty za szkodę niemajątkową, czyli inaczej mówiąc, tak zwaną krzywdę. Zadośćuczynienie w języku potocznym często jest nazywane „odszkodowaniem za straty moralne”.

W jakich sytuacjach można domagać się zadośćuczynienia: Na podstawie art. 445 ust. 1 Kodeksu Cywilnego: W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

W jakich sytuacjach można domagać się zadośćuczynienia C.D.: Art. 446 ust. 1 Kodeksu Cywilnego: Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Art. 448 Kodeksu Cywilnego: W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się. A brzmi on następująco: Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.

Rekomendacje KNF: Dzieli się je na trzy główne kategorie: Organizacja, zarządzanie, nadzór i kontrola procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia Sposób prowadzenia postępowania w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia Sposób ustalania wysokości zadośćuczynienia.

Najważniejsze Rekomendacje dotyczące organizacji, nadzoru i Sposobu prowadzenia postępowania w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia Rekomendacja 2: Zarząd powinien zapewnić efektywne zarządzanie procesem ustalania i wypłaty zadośćuczynienia. Rekomendacja 4: Zakład ubezpieczeń powinien opracować, przyjąć i zapewnić funkcjonowanie procedur obejmujących proces ustalania i wypłaty zadośćuczynienia. Rekomendacja 9: Zakład ubezpieczeń powinien zapewnić, że pracownicy wykonujący czynności w ramach procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia dysponują kompetencjami i wiedzą w zakresie wykonywanych czynności, w szczególności poprzez dostęp do szkoleń dotyczących tego procesu.

Najważniejsze rekomendacje dotyczące Sposobu prowadzenia postępowania w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia Rekomendacja 10: Zakład ubezpieczeń powinien prowadzić postępowanie w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia w sposób zapewniający wypłatę zadośćuczynienia lub zajęcie ostatecznego stanowiska o odmowie wypłaty zadośćuczynienia w całości lub części w terminach wynikających z przepisów prawa. Rekomendacja 14: Zakład ubezpieczeń powinien zapewnić poszkodowanemu pełną i zrozumiałą informację o sposobie ustalenia wysokości zadośćuczynienia.

Najważniejsze rekomendacje dotyczące Sposobu ustalania wysokości zadośćuczynienia Rekomendacja 17: Zakład ubezpieczeń powinien indywidualnie rozważać okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia oraz stosować kryteria ich oceny. Rekomendacja 18: Zakład ubezpieczeń przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia powinien, rozważając całokształt okoliczności sprawy, brać pod uwagę okoliczności istotne przy ocenie rozmiaru szkody niemajątkowej. Rekomendacja 19: Zakład ubezpieczeń przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia powinien indywidualnie oceniać istnienie więzi emocjonalnej uzasadniającej uzyskanie zadośćuczynienia i jego rozmiar.

Zasady ustalania zadośćuczynienia w Polsce na tle orzecznictwa Reguła pełnej kompensacji vs zakaz wzbogacenia Odniesienie do poziomu życia społeczeństwa, a nie jednostki Ograniczenie dopuszczalności kumulacji świadczeń zbliżonych z innych tytułów Ograniczona uznaniowość przyznawania świadczenia Jednorazowość i niepodzielność kwoty zadośćuczynienia Katalog przesłanek

Do katalogu przesłanek zaliczamy: Wiek poszkodowanego Płeć Rodzaj i rozmiar uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia Nasilenie i długotrwałość cierpień psychicznych i fizycznych, a także ich nieodwracalność Rozmiar skutków zdarzenia i ich wpływ na inne dziedziny życia Prognozy na przyszłość Niemożność czerpania przyjemności z życia

Poszkodowanych składających roszczenia lub ich pełnomocników Kwestia ustalenia kwoty odpowiedniej mającej kompensować krzywdę jest dokonywana przez poszczególnych uczestników procesu likwidacji szkody: Poszkodowanych składających roszczenia lub ich pełnomocników Ubezpieczycieli w decyzjach toku procesu likwidacji szkód Sądy - w dwóch instancjach

Zadośćuczynienia dla poszkodowanego bezpośrednio na podstawie wybranych orzeczeń z 2012 r. Rozbieżności odnoszą się do przesłanki względnie obiektywnej, jak ocena uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia oraz zindywidualizowanej ,i w dużej mierze subiektywnej tj. jaka kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia do kompensacji.

Organ ustalający świadczenie Wnoszący roszczenie, zakres obrażeń % trwałego uszczerbku na zdrowiu Kwota łączna zadośćuczynienia w ostatniej instancji ( ewen. W niższych) oraz kwota roszczenia poszkodowanego SA we Wrocławiu Młoda kobieta, w wyniku wypadku komunikacyjnego doznała urazu kręgosłupa w 2004r. 6 miesięcy zwolnienia 10% 30 000zł (ZU 6000zł, Roszczenia 40 000zł ) W wyniku wypadku młody mężczyzna doznał urazu wielonarządowego pod postacią wstrząśnienia mózgu, urazu jamy brzusznej ze stłuczeniem wątroby, śledziony, perforacji jelita cienkiego, ciężkim wstrząsem hipowolemicznym, stłuczeniem klatki pierś oraz płuc, złamania żeber, złamania kręgów L2-L4 z przemieszczeniem fragmentu trzonu do kanału kręgowego. Rehabilitacja konieczna do końca życia. 60% 200 000zł (SA tak jak SO, ZU 90 000)

Organ ustalający świadczenie Wnoszący roszczenie, zakres obrażeń % trwałego uszczerbku na zdrowiu Kwota łączna zadośćuczynienia w ostatniej instancji ( ewen. W niższych) oraz kwota roszczenia poszkodowanego SA we Wrocławiu Mężczyzna lat 46 w wypadku: złamanie szyjki trzonu lewej kości udowej, złamanie trzonu kostki przyśrodkowej podudzia lewego, złamanie czaszki, krwiak pod spojówkowy gałki ocznej lewej, rany tłuczone głowy, zaburzenia w sferze emocjonalnej; ok. 2,5 roku niezdolności do pracy 85% 150 000zł (SO 117 000zł ZU 17 000zl) SN Mężczyzna wskutek wypadku porusza się a wózku inwalidzkim, jest niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji; zaburzenia funkcjonowania w sferze społecznej, towarzyskiej, rodzinnej i zawodowej Szacowany 100% 350 000zł (SA 280 000zł, SO 250 000zł, ZU 130 000zł)

Przykład z lat wcześniejszych Uprawnionym do zadośćuczynienia jest przede wszystkim poszkodowany, przeciwko któremu było bezpośrednio skierowane działanie sprawcze. Od wielu lat mocno zakorzeniony w orzecznictwie i piśmiennictwie był pogląd, że ogólną regułą jest kompensacja szkód doznanych wyłącznie przez bezpośrednio poszkodowanych, jedyną zaś podstawą roszczeń tzw. pośrednio poszkodowanych jest art. 446 k.c. Przykładowo w wyroku z 13 IX 1987 r.7 SN orzekł, że roszczenie o zadośćuczynienie przysługuje jedynie osobie, przeciwko której było skierowane zdarzenie, określone jako czyn niedozwolony. Stwierdził, że pogłębienie się u matki istniejącego już rozstroju zdrowia, wywołane wiadomością o uszkodzeniach ciała doznanych przez dzieci w wypadku komunikacyjnym, jest tylko pośrednio następstwem tego sprawczego działania, zatem nie uzasadnia kompensacji. Tak ścisła interpretacja może być w niektórych sytuacjach nieuzasadniona.

Zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej Od 2008 r. poszkodowani, których bliski zginął między innymi w wypadku samochodowym, mogą dochodzić zadośćuczynienia z tytułu śmierci osoby bliskiej. Do 2008 r. polski Ustawodawca stał na stanowisku, iż osobie takiej roszczenie o wyrównanie tzw. krzywdy moralnej się nie należy. Przepis który stanowi podstawę tego roszczenia wskazuje w art. 446 § 4, iż sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Organ ustalający świadczenie Wnoszący roszczenie i relacja po zmarłym Kwota łączna zadośćuczynienia ( ew. kwota przyznana w niższej instancji oraz kwota roszczenia poszkodowanych) SN Żona i małoletnie córki za śmierć męża/ojca Po 230 000zł (SA po 100 000zł dla córek, nic dla żony SO po 170 000zł dla córek i 150 000zł dla żony, ZU po 70 000zł) roszczenia po 230 000zł SA we Wrocławiu Rodzice za śmierć córki, lat 23, zamieszkującej wspólnie Po 50 000zł (SA, tak jak SO, ZU brak uznania roszczenia) Roszczenie po 200 000zł 2012 UFG Rodzice i rodzeństwo za śmierć dziewczynki – córki i siostry Po 200 000zł dla rodziców, po 125 000 dla rodzeństwa zamieszkującego ze zmarłą, 75 000zł dla siostry dorosłej w odrębnym gosp. dom. TU Uniqua Córka 19 – letnia za śmierć matki i śmierć brata 17 000zł za śmierć matki, 5 000zł śmierć brata

Stanowisko ubezpieczycieli Kwestia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 k. c. w zw. z art. 24 k.c. w przypadkach doznania przez osobę bliską bardzo poważnych obrażeń ciała lub znacznego rozstroju zdrowia wśród ubezpieczycieli wygląda w następujący sposób: Podobnie jak miało to miejsce w przypadku zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej przed sierpniem 2008 r.- co do zasady odmawiają wypłaty zadośćuczynień. Twierdzą, iż poniesione przez osoby bliskie szkody, polegają na naruszeniu ich dóbr osobistych, stanowią następstwo naruszenia dóbr osobistych samych poszkodowanych, stąd też nie mieszczą się w zakresie odpowiedzialności cywilnej sprawcy, a tym samym odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela.

Stanowisko rzecznika finansowego Rzecznik finansowy bazując na orzecznictwie ma odmienne zdanie w stosunku do ubezpieczycieli. Wyraża bowiem przekonanie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste, rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym zasługują na wzmożoną ochronę. Trudno zatem uznać, że do katalogu dóbr chronionych, nie należy szeroko pojmowana więź rodzinna, stanowiąca fundament funkcjonowania rodziny, podlegająca szczególnej ochronie konstytucyjnej. Rzecznik w tej sprawie przyjmuje także za SN, że skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci o osobie zmarłej, tym bardziej powinna nim być więź pomiędzy żyjącymi osobami, w szczególności, gdy chodzi o więź emocjonalną między najbliższymi członkami rodziny.

System komercyjny – HBT index Jest to system oparty na wielowymiarowej analizie aspektów związanych ze szkodą osobową. System poza oceną ciężkości obrażeń analizuje wpływ tych obrażeń na poziom bólu i cierpienia oraz na zmianę jakości życia poszkodowanego, a także uciążliwości leczenia związanej z naprawieniem szkody. Wynikiem analizy w systemie jest indeks punktowy. Im wyższa wartość punktowa tym większy rozmiar szkody na osobie. Twórcy proponują użycie indeksu do miarkowania zadośćuczynienia przez przypisanie wartości kwotowej punktowi. W tym momencie nasuwa się pytanie: Jaka wartość powinna zostać przypisana? Wydaje się, że ten system mógłby jedynie pomagać ustalić przedziały kwotowe, które mogłyby stanowić podstawę dla dalszej oceny zindywidualizowanej. Ponadto system odnosi się do uszkodzenia ciała lub rozstroju człowieka, nie dotyczy przypadków śmierci i zadośćuczynienia dla bliskich.

Metody szacowania szkód w innych państwach Idei równej i sprawiedliwej kompensaty szkody niemajątkowej mogą służyć dwie całkiem różne metody. Analiza porównawcza wykazuje, że można wyodrębnić dwa główne systemy przyjęte w tej kwestii przez poszczególne kraje. Pierwsza grupa pozostawia tę ocenę sądom. Zatem to właśnie sędzia określa wysokość odszkodowania , która będzie sprawiedliwa i rozsądna, w oparciu o decyzje w podobnych sprawach. Taki system stosuje większość państw, np.: Austria, Niemcy, Szwajcaria, Polska, Portugalia, Holandia, Wlk. Brytania oraz Stany Zjednoczone.

Austria Ofiara ma prawo do świadczenia (angemessenes Schmerzengeld), które ma na celu wyrównanie strat poniesionych przez ofiarę i przyjmuje formę ryczałtu, który pokrywa całą szkodę niemajątkową, uwzględniając czas trwania i intensywność bólu, powagę szkody oraz fizyczny i psychiczny uszczerbek na zdrowiu, a nawet emocjonalne uciążliwości ofiary Brak ustalonych kwot, ale można zauważyć, że istnieją ,,taryfy sądowe” dla szkód na osobie. Szacując odszkodowanie za ból i cierpienie stosowane są stawki dzienne w zależności od poziomu bólu. Ofiara otrzyma dziennie 100-150 euro za ból nieznaczny, 200-250 euro za ból umiarkowany , a 300-360 euro za ból silny. Stawki dzienne to jedynie wskazówka, cięższe przypadki, gdy większa jest również psychiczna krzywda ofiary częściej sądy korzystają z porównania danego przypadku do innego podobnego. Największe odszkodowanie w Austrii to 220 000 euro dla człowieka, który został poważnie ranny wypadku samochodowym i cierpi na porażenie. Ofiara prawie nie używa rąk, nie może przełykać i cierpi na całkowity zanik funkcji seksualnych.

Metody szacowania szkód w innych państwa c.d. Odmienne podejście możemy zaobserwować w drugiej, znacznie mniejszej grupie państw, w których stosowane są mniej lub bardziej złożone i szczegółowe tabele i systemy kompensacyjne. Jest tak przede wszystkim we Włoszech, Francji i Hiszpanii.

Francja Do szacowania szkody niemajątkowej służą tabele sądowe. System francuski rozróżnia upośledzenie tymczasowe i trwałe upośledzenie funkcjonalne. W przypadku urazów tymczasowych osoba całkowicie niepełnosprawna otrzymuje 690 euro miesięcznie. W przypadku trwałego uszczerbku stopień uszkodzenia oceniają lekarze orzecznicy. Przyznane przez nich punkty upośledzenia mnożone są przez wysokość świadczenia, która zależy od stopnia upośledzenia i wieku ofiary.

Poziom niepełnosprawności 0-10 lat 11-20 lat 21-30 lat 31-40 lat 41-50 lat 1-5% 1500 1400 1300 1200 1100 6-10% 1700 1590 1480 1370 1250 11-15% 1900 1780 1660 1540 16-20% 2100 1970 1840 1710 1550 Przykład: Osiemnastoletnia osoba uległa trwałemu uszczerbkowi na zdrowiu 9%. Odczytujemy z tabelki, że 1 punkt niepełnosprawności ma w tym wypadku wartość równą 1590 euro. Odszkodowanie będzie szacowane w następujący sposób: 1590 * 9 = 14 310 euro Suma odszkodowania

Francja c.d. Ofiara może również dochodzić dalszych roszczeń - za szkody osobowe, a mianowicie za ból i cierpienie. Istnieje siedmiostopniowa skala kompensacyjna: od bólu łagodnego (1 500 euro) po ból bardzo silny ( do 35 000 euro i powyżej). bardzo lekkie (1/7) – do 1 500 euro lekkie (2/7) – <1 500; 3 000> euro umiarkowane (3/7) - < 3 000; 6 000> euro średnie (4/7) - <6 000; 10 000> euro dość poważne (5/7) - <10 000; 22 000> euro poważne (6/7) - <22 000; 35 000> euro bardzo poważne (7/7) - 35 000 euro i powyżej Ponadto można ubiegać się o rekompensatę za szkody wynikłe z uszczerbku na wyglądzie ofiary oraz upośledzeniu życia seksualnego i zdolności do założenia rodziny.

Wnioski Z jednej strony, przy tak ustalonej praktyce szacowania szkód na podstawie tabel sądowych, francuski system wydaje się bardzo usystematyzowany, z drugiej strony jednak poprzez możliwość łączenia różnych tytułów szkód, ostateczne wysokości zasądzonych kwot pozostają dość elastyczne.

Bibliografia M. Wałachowska ,,Wiadomości ubezpieczeniowe numer specjalny 2/2012”; I. Kwiecień, A. Jędrzychowska ,,Problematyka wyceny roszczeń – renty i zadośćuczynienie”; A. Daszewski ,, Zadośćuczynienie za krzywdę w konsekwencji szkody na osobie - analiza polskiego rynku”; A. Daszewski, B. Chmielowiec ,,Wyzwania w obszarze szkód osobowych z perspektywy Rzecznika Finansowego”; E. Karner ,,Zadośćuczynienia za szkody na osobie w wybranych zagranicznych systemach prawnych” https://blogoodszkodowaniach.pl/category/zadoscuczynienie https://rf.gov.pl/pdf/tmlynarski_rzu_14.01.2015.pdf

BIBLIOGRAFIA C.D. Rekomendacje, Komisja Nadzoru Finansowego, wrzesień 2016 Aneta Aksanowska, Podporządkowanie procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w pracach Komisji Nadzoru Finansowego