Projekt Łemkowie

Kim są Łemkowie? Łemkowie to mniejszość etniczna pochodzenia wschodniosło-wiańskiego. Posiadają własny język, obyczaje i kulturę. Jest jedną z czterech uznanych prawnie mniejszości etnicznych w Polsce.

Flaga Łemkowska

Pochodzenie Jest wiele teorii na temat pochodzenia Łemków jednak najbardziej uznana jest ta: Powstanie Łemków miało związek z tzw migracją wołowską czyli wędrówką bałkańsko-rumuńskich Wołochów. Wołosi byli społeczno-ekonomiczną grupą pasterzy, którzy z Bałkanów przez Karpaty rumuńskie przybyli na teren Beskidów. W drugiej połowie XIV wieku zaczęli oni pojawiać się na Podkarpaciu. Na terenie tym między XV a XVII przechodzili od koczowniczego do osiadłego trybu życia. W następnych dwóch stuleciach, gdy na opisywany teren napływać zaczęła fala osadników ze wschodu, rozpoczął się proces asymilacji dwóch żywiołów etnicznych – wołoskiego i ruskiego. Sens tego procesu polegać miał na akulturacyjnych interakcjach między Wołochami a Rusinami, w wyniku czego stabilizowały się poszczególne cechy etnicznej oryginalności grupy, która później zacznie nazywać się „Łemkami”. Pod koniec XVI w powstało już wiele Łemkowskich wsi.

Skąd wzięła się nazwa Łemko ? Nazwa „Łemko” (Łemkini, Łemkowie)powstała prawdopodobnie w I połowie XIX wieku na pograniczu łemkowsko-bojkowskim. pierwotnie była przezwiskiem nadanym tej grupie ludności rusińskiej, która używała w swojej mowie słowa łem oznaczającego ‘tylko’. Słowo to zapożyczyli Łemkowie z sąsiednich gwar wschodniosłowackich. Samo przezwisko zostało nadane Łemkom przez innych Rusinów, z czasem straciło ono charakter przezwiska i stało się nazwą neutralną stosowaną w literaturze popularno-naukowej.

Tradycje i obyczaje Łemkowskie Tradycje i obyczaje łemków dzielą się na doroczne i rodzinne: Doroczne są bardzo podobne do naszych lecz Łemkowie bardzo często obchodzą podwójne Boże narodzenie, według kalendarza juliańskiego i prawosławnego. W okresie świątecznym dochodzi do spotkań z rodziną ,mają wigilię i ubierają choinkę. Nowy rok obchodzą też dwukrotnie: 31 grudnia i 13 stycznia. Święta wielkanocne są bardzo podobne do naszych. Tradycje i obyczaje rodzinne: Łemkowie organizują masowe chrzty dzieci w Cerkwi po których zaraz jest bierzmowanie. Dziecko otrzymuje wówczas imię świętej lub błogosławionej osoby. Rok po urodzeniu dziecka następuje tzw. roczek, kiedy to dziecko „wybiera” swoje insygnia. Ma wówczas do wyboru kieliszek, różaniec, pieniądze lub książkę. Przyszłość dziecka interpretuje się na podstawie tego, który przedmiot wskaże.Ważnym wydarzeniem jest też ślub, który niczym wielkim nie odróżnia się od ślubów na wsiach w Polsce.

Wigilia Łemkowska

Wesele Łemkowskie

Religia Pierwotnie Łemkowie byli wyznawcami prawosławia. w XVII wieku, po przyjęciu unii brzeskiej stali się "narodem" grekokatolickim.Stan ten trwał do tak zwanej schizmy tylawskiej w latach 1926-1934,do wiary przodków czyli prawosławie konwertowało w tedy ogółem 40 wsi z około 20 tys. mieszkańców

Ojczyzna Łemków Terytorium uznawane przez Łemków jako ich lokalna ojczyzna, zwana też Łemkowszczyzną , sięga na zachód do Pienin (wsie: Szlachtowa, Jaworki, Biała Woda, Czarna Woda), zaś na wschodzie do ujścia Osławy do Sanu.

Budownictwo We wschodniej i środkowej Łemkowszczyźnie najczęściej budowano zagrody jednobudynkowe, składające się zarówno z części mieszkalnej, jak i gospodarczej. Z kolei na zachodniej części ziem zamieszkałych przez Łemków można było znaleźć wielobudynkowe zagrody. Charakterystyczny dla nich był także czterospadowy dach, później dwu pokryty słomą. Innym typowym elementem były zrąby w brązowym i szarym kolorze między balami. Drzwi i wrota zazwyczaj malowano na biało albo żółto, zaś oblamówka okien pojawiała się w kolorze zielonym i niebieskim. Ważne są też bogate motywy roślinne malowane na drzwiach białym wapnem.

Język Łemkowie posiadają swój własny język-gwarę.W Rzeczypospolitej Polskiej w 2005 roku język łemkowski został oficjalnie uznany za jeden z języków mniejszościowych

Przykład gwary: kliknij

Strój Łemkowski

Dzieje Łemków w czasie II wojny światowej W czasach II wojny światowej rozpoczęły się masowe imigracje Łemków na radziecką Ukrainę oraz w głąb związku radzieckiego Na początku były one dobrowolne z czasem jednak zostały przymusowe. Jednym z powodów tej migracji była akcja ,,Wisła". Ludność łemkowsko Rusińską została oskarżona o sprzyjanie rebelii wywołanej przez Ukraińską armię powstańczą przez co większość ludności została wysiedlona ze swoich terenów. Mimo ich walki o tradycję i kulturę wiele Łemków poddało się procesowi wynarodowienia .Od 1956 roku wysiedleni Łemkowie mogli starać się o powrót na swoje dawne tereny pod warunkiem jeśli nie były zamieszkane.

W rezultacie obu przesiedleń Łemkowszczyzna prawie całkowicie wyludniła się ze swej społeczności autochtonicznej. Przestało istnieć 20 wsi łemkowskich, a w innych pozwolono pozostać najwyżej pojedynczym rodzinom. Dotkliwe straty poniosła kultura Łemków, zniszczeniu uległo wiele cerkwi.

Przykładowe potrawy Łemkowskie

Garniak

Warianka

Adzymka

Gołąbki z tartych ziemniaków i kaszy

Hałuski

Przykłady Sławnych Łemków

Igor Herbut– polski piosenkarz, autor tekstów i kompozytor, pochodzenia łemkowskiego. Założyciel i wokalista zespołu LemON.

Nikifor Krynicki, właściwie Epifaniusz Drowniak(1895-1968)-polski malarz,przedstawiciel prymitywizmu.

Emilian Czyrniański-(1824- 1888) – polski chemik, współzałożyciel Polskiej Akademii Umiejętności, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Aktualnie Obecnie niewielka ich część mieszka w historycznej ojczyźnie, pozostali żyją rozproszeni głównie na terenie Polski i Ukrainy. Aktualnie na terenach polski mieszka około 10000 Łemków-według narodowego spisu ludności z 2011 roku. Zamieszkują oni głównie tereny województwa małopolskiego, pokarpackiego, Dolnośląskiego oraz Lubelskiego.

Bibliografia pl.wikipedia.org republika.pl historia.org.pl beskid-niski.pl Fragment filmiku Zdjęcia z Wikipedii i grafiki Google których nie jestem autorem Utwór muzyczny: ,,link”

Prezentacje przygotował Piotr Rzenno