Transformacja gospodarki w Europie Środkowo-Wschodniej 4. KONCEPCJE TRANSFORMACJI GOSPODARCZEJ

Poprzednie doświadczenia reformatorskie Europa Środkowa po I Wojnie Światowej Wyjście z Wielkiej Depresji Europa Zachodnia po II Wojnie Światowej Plan Marshalla Ameryka Łacińska w latach 80. „Tygrysy” Azji Południowo-Wschodniej w latach 80. ZSRR (NEP i pieriestrojka) Prywatyzacja w gospodarkach rynkowych

Washington Consensus Trzy filary reform: Dziesięć zasad: liberalizacja stabilizacja reformy instytucjonalne Dziesięć zasad: dyscyplina budżetowa reforma wydatków publicznych reforma podatkowa ustalane przez rynek realne stopy procentowe wymienialność waluty narodowej liberalizacja handlu liberalizacja bezpośrednich inwestycji zagranicznych prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych deregulacja działalności gospodarczej ochrona praw własności i umów

Funkcje państwa w gospodarce rynkowej Podstawowe: „law & order” zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego polityka społeczna Ponadpodstawowe, m.in.: współfinansowanie społecznie ważnych dóbr podniesienie konkurencyjności krajowych podmiotów gospodarczych tworzenie klimatu inwestycyjnego ingerencje w rynek ze względów społecznych i ekonomicznych ochrona środowiska zaspokojenie pewnych interesów grupowych Dodatkowe podstawowe funkcje państwa postkomunistycznego - przeprowadzenie transformacji: przezwyciężenie dysfunkcji poprzedniego ustroju tworzenie nowego porządku

Wariacje gospodarek rynkowych Neoliberalna nacisk na porządek prawny państwo „nocny stróż” zagrożenia: nierówności społeczne Społeczna welfare state państwo więcej niż „nocny stróż” ingeruje w dziedzinach społecznie niezbędnych nie ingeruje w działalność podmiotów gospodarczych zagrożenia: wysokie koszty nadużycia Socjaldemokratycznie korygowana ingeruje w działalność podmiotów gospodarczych niska efektywność ekonomiczna

Zagrożenia realizacji funkcji państwa Koszty tworzenia dóbr Ograniczone zasoby Zastępowanie prywatnych dostawców dóbr Nadmierny interwencjonizm Dysfunkcje instytucjonalne

Możliwe modele docelowe Naśladowcze neoliberalny państwo dobrobytu Innowacyjne nowe modele rynkowe modele autorytarne

Sprzeczność transformacyjna Cel — wycofywanie się państwa z bezpośredniego sterowania, w tym procesami gospodarczymi Aby przeprowadzić reformy, rola państwa musi tymczasowo wzrosnąć: projektowanie reform koordynacja wdrażania reform w znacznym stopniu bezpośrednie wykonawstwo reform

Dylematy koncepcji reform Szybkie radykalne (state failure) słabe państwo szybsze wyniki niższe koszty społeczne Powolne stopniowe (market failure) wiara w siłę i zdolności organizacyjne państwa obawy przed złym działaniem rynku negacja głębokiego kryzysu gospodarczego po rozpadzie komunizmu koncentracja na popycie, a nie podaży na rynku obawa przed dużymi kosztami społecznymi

Zasady szybkich reform Nawiązanie do Washington Consensus: Trzy filary reform Dziesięć zasad (nieco zmodyfikowane): Twarda polityka fiskalna Twarda polityka monetarna Liberalizacja cen Liberalizacja handlu, demonopolizacja Reforma walutowa Wolny handel zagraniczny Likwidacja ograniczeń sektora prywatnego Mała prywatyzacja Duża i średnia prywatyzacja — w miarę możliwości Zabezpieczenie zagrożonych grup ludności

Polityka nadzwyczajna i normalna Kapitał polityczny Polityka „nadzwyczajna” Polityka „normalna” Możliwości prowadzenia polityki Czas Źródło: L. Balcerowicz, Socjalizm, kapitalizm, transformacja. Szkice z przełomu epok, PWN, Warszawa 1997.