Próchnica okresu dzieciństwa Małgorzata Bałazińska gr.J Filip Kulewicz gr.I

Wywiad Wywiad przeprowadzamy z rodzicami bądź opiekunami dziecka Określenie czynników etiologicznych nieprawidłowości zębowo-zgryzowo-szczękowych Wywiad rodzinny wnosi o charakterze genetycznym wady Wywiad osobniczy dostarcza informacji o czynnikach, które mogły mieć szkodliwy wpływ na rozwój narządu żucia w okresie prenatalnym, okołoporodowym i pourodzeniowym

Obecne dolegliwości: -informacje dotyczące natury, okoliczności powstania i rodzaju bólu, czynników zaostrzających czy powodujących ulgę, a także na temat wyrzynania zębów Dotychczasowe leczenie stomatologiczne: -jak dziecko reagowało na różne metody leczenia -czas wyrzynania zębów i rozwój uzębienia -jakie leczenie zapobiegawcze zostało wdrożone -poprzednie metody kontrolowania bólu Dotychczasowe problemy zdrowotne: -wywiad ogólnolekarski ze zwróceniem uwagi na wszystkie układy i narządy ciała Przebieg ciąży: -długość trwania porodu -masa urodzeniowa -uzyskana wartość w skali Apgar -problemy przedurodzeniowe i okołoporodowe, a zwłaszcza podczas porodu -wcześniactwo oraz specjalistyczne leczenie neonatologiczne

Wzrost i rozwój: - rozwój mowy i słownictwa - umiejętności motoryczne - rozwój społeczny, kontakt z otoczeniem Obecne leczenie medyczne: -przyjmowane leki -obecne leczenie -odporność Wywiad rodzinny i socjalny: -rodzinny wywiad dotyczący poważnych schorzeń -rodzinne drzewo genealogiczne -szkoła, zachowanie w klasie -mowa, problemy z wymową -zwierzęta, hobby, zainteresowania

Badanie kliniczne Badanie zewnątrzustne- budowa głowy i szyi, asymetria twarzy, zmiana zabarwienia tkanek, uszkodzenie powłok twarzy, powiększenie węzłów chłonnych, zaburzenia stawów skroniowo-żuchowych. Badanie wewnątrzustne- ocena błony śluzowej, badanie języka, stan dziąseł, nieprawidłowości w ustawieniu zębów, braki zębów, ruchomość zębów czy fragmentów wyrostka zębodołowego, braki struktury twardych tkanek zęba i ich zasięg, reakcja ozębnej na opukiwanie, reakcja miazgi na bodźce. Badania dodatkowe- rtg, testy na żywotność zębów, badania bakteriologiczne,

Próchnica wczesna, przyczyny CZYNNIKI ZWIĄZANE Z MATKĄ – OGÓLNE, CIĄŻA patologiczny przebieg, zatrucie ciążowe choroby matki (choroby przebiegające z wysoką temperaturą,choroby reumatoidalne) niewłaściwe odżywianie matki stres naświetlanie promieniami rtg w czasie ciąży - niezgodność czynnika RH - palenie tytoniu ciąża bliźniacza kolejność ciąży czas jaki upłynął od poprzedniej ciąży patologiczny poród wiek rodziców

CZYNNIKI ZWIĄZANE Z DZIECKIEM – OGÓLNE - OKRES NOWORODKOWY, NIEMOWLĘCY choroby przebyte w pierwszych miesiącach życia- choroby zakaźne, przebiegające z wysoką temperaturą, awitaminozy Ogólne zaburzenia ząbkowania (występowanie biegunek i wymiotów doprowadzające do odwodnienia organizmu) naświetlanie promieniami rtg okolic głowy w czasie pierwszego roku życia nieprawidłowa dieta, brak karmienia naturalnego ząbkowanie przed 6 miesiącem życia

CZYNNIKI MIEJSCOWE: miejscowe działanie cukru na tkanki a)zasypianie dziecka z butelką (słodki pokarm) b)karmienie pomiędzy głównymi posiłkami c)spożywanie słodkich płynów między posiłkami d)podawanie niemowlętom smoczków z cukrem w celu uspokojenia - częste podawanie leków w postaci syropów - dieta kariogenna (pokarmy oblepiające zęby, pokarmy o niskim pH, wysokosłodzone) - brak zabiegów higienicznych

POSTACIE PRÓCHNICY ZĘBÓW MLECZNYCH Próchnica wczesna (caries praecox) - Próchnica okrężna (caries circularis) - Próchnica kwitnąca (caries florida) - Próchnica butelkowa (bottle caries syndrom)

PRÓCHNICA WCZESNA Powstaje kilka miesięcy po wyrznięciu zębów mlecznych (do 3 roku życia), głównie w zębach trzonowych i siekaczach. W trzonowcach zmianami objęta jest powierzchnia żująca, w siekaczach zmiany pojawiają się w okolicach przyszyjkowych na powierzchniach wargowych. Charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem (krótkim czasie dochodzi do powikłań ze strony miazgi). Stały, niezahamowany postęp procesu chorobowego mimo prowadzonego leczenia.

PRÓCHNICA WCZESNA CZYNNIKI ROZWOJU PRÓCHNICY drobnoustroje wczesna kolonizacja jamy ustnej przez bakterie S. mutans brak rutynowej higieny jamy ustnej Substrat cukry w napojach, mleku, odżywkach podawane przed snem lub w nocy wysoka częstość spożywania cukrów zawartych w pożywieniu i napojach nawyk podawania butelki jako uspokajacza przedłużone karmienie piersią/ butelką

PRÓCHNICA WCZESNA CZYNNIKI ROZWOJU PRÓCHNICY Gospodarz niskie wydzielanie śliny w nocy świeżo wyrznięte, niedojrzałe zęby niedojrzały system obronny immunologiczny i nieimmunologiczny występowanie rozwojowych uszkodzeń szkliwa ogólny stan zdrowia Czynniki socjalne poziom wiedzy prozdrowotnej rodziców status ekonomiczny

Próchnica wczesna jako 3-stopniowy rozwój zmiany Demineralizacja > remineralizacja powstanie ubytku próchnicowego Dominacja próchnicotwórczej flory bakteryjnej – wysokie nagromadzenie wysokiego poziomu bakterii S. mutans metabolizujących przy niskim pH Kolonizacja S. mutans i próchnicotwórzej flory Próchnica wczesna jako 3-stopniowy rozwój zmiany

PRÓCHNICA OKRĘŻNA dotyczy wszystkich zębów przednich. Ubytek zajmuje powierzchnię wargową, styczne i podniebienne. Postępujący proces niszczy szkliwo, obejmuje głębsze warstwy zębiny, dochodzi do odłamania korony a pozostające kikuty zębów pokryte są rozmiękłą zębiną.

PRÓCHNICA KWITNĄCA rozwija się gwałtownie. Dotyczy wielu zębów równocześnie i obejmuje wszystkie ich powierzchnie. Destrukcja tkanek twardych doprowadza do powikłań ze strony miazgi i odłamania korony zęba.

PRÓCHNICA BUTELKOWA proces przebiega szybko rozpoczyna się na powierzchniach wargowych przednich zębów szczęki a następnie obejmuje wszystkie powierzchnie. Główną przyczyną jest karmienie i zasypianie dziecka z butelką z pokarmem nadmiernie słodzonym.

DIAGNOZOWANIE ZMIAN PRÓCHNICOWYCH

DAGNOZA PRÓCHNICY • wczesna diagnoza zmian próchnicowych ma istotne znaczenie, gdyż próchnica nie jest zwykłym procesem demineralizacji, ale zmieniającym się procesem destrukcji i naprawy ślina jest doskonałym płynem remineralizującym przy zachowaniu równowagi sprzyjającej naprawie poprzez modyfikacje diety, stosowanie fluorków i usuwanie płytki im wcześniej zdiagnozuje się próchnicę tym lepiej, gdyż łatwiej zremineralizują się mniejsze zmiany niż większe; zmiany w postaci ubytków twardych tkanek mogą ulec zatrzymaniu

POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE • dobre oświetlenie suchy ząb bez złogów powiększenie (np. specjalne okulary, lupa) krytyka tradycyjnego stosowania zgłębnika niszczy wczesną zmianę próchnicową (która mogłaby ulec zatrzymaniu) powodując faktyczny ubytek tkanki ułatwia przenoszenie bakterii z jednego badanego miejsca do drugiego, co ułatwia rozprzestrzenianie się procesu próchnicowego zatem zgłębnik nie powinien być stosowany w diagnozowaniu próchnicy • rentgenodiagnostyka, głównie zdjęcie rtg skrzydłowo-zgryzowe

POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE transiluminacja - światło halogenowe włókna fiberooptyczne - FOTI kamera wewnątrzustna spektroskopia fluorescencyjna – fotoluminiscencja fluorescencja wzbudzana laserem – aparat Diagnodent pomiar oporności – impedancja spektroskopowa – aparaty Electronic Caries Meter, Electrical Caries Monitor

POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE powierzchnie styczne Zgłębnik Separatory ortodontyczne Protetyczne masy silikonowe Nić dentystyczna

Leczenie dzieci powinno składać się z 4 etapów Etap 1- na podstawie badania klinicznego i radiologicznego ustala się wstępnie plan leczenia, opiekunowie otrzymują instrukcję dotyczącą kontroli diety i higieny jamy ustnej, wykonuje się niezbędne testy diagnostyczne, usuwa zęby, których nie można wyleczyć, opracowuje się ubytki próchnicowe, wypełnia czasowo

Etap 2- ocenia się wyniki testów diagnostycznych, wyniki kontroli czynników etiologicznych, projektuje i realizuje odpowiednie metody profilaktyczne, kontroluje się stan przyzębia i warunki zgryzowe Etap 3- realizuje się plan leczenia zachowawczego (jeśli trzeba- leczenie chorób przyzębia i leczenie ortodontyczne)

Etap 4- obserwacja rozwoju procesu próchnicowego w czasie poprzednich etapów leczenia pozwala zakwalifikować dziecko do grupy dzieci leczonych rutynowo lub do grupy wymagającej indywidualnego programu zapobiegania i leczenia

Leczenie próchnicy zębów mlecznych Remineralizacja Impregnacja Korony stalowe Wypełnienie ubytków próchnicowych

Remineralizacja Stosowana w próchnicy początkowej (plama próchnicowarozwija się w szkliwie przy czym zewnętrzna powierzchnia szkliwa pozostaje początkowo nietknięta wskutek remineralizującego działania śliny) Polega na miejscowym zastosowaniu związków fluoru, co wzmaga wytrącanie się składników mineralnych w miejscu uszkodzenia Stosowane po oczyszczeniu z osadu, przemyciu, odtłuszczeniu i osuszeniu

Zabieg powtarza się kilka razy w odstępach kilkudniowych Szczególnie polecane lakiery fluorkowe (Duraphat, Fluor-Protector) w których działanie fluoru jest przedłużone Najkorzystniej działają preparaty o niskich stężeniach fluoru, ale stosowane przez dłuższy czas

Impregnacja Ma na celu przesycenie próchnicowo zmienionych tkanek zęba środkami chemicznymi działającymi bakteriobójczo i mineralizująco, co powoduje utwardzenie uprzednio rozmiękłych mas W zębach mlecznych impregnację stosuje się w ubytkach płaskich i rozległych, obejmujących duże powierzchnie zęba, w przypadku próchnicy w obrębie szkliwa lub szkliwa i powierzchownej warstwy zębiny

Mechaniczne przygotowanie ubytku do zabiegu polega na usunięciu rozmiękłych, próchnicowo zmienionych tkanek, zdjęciu nawisów szkliwa i wygładzeniu powierzchni ubytku Powierzchnie styczne rozszerza się klinowato, aby nie zalegały tam resztki pokarmowe Wygładzoną powierzchnię ubytku przemywa się wodą utlenioną, odtłuszcza i osusza

W Polsce do impregnacji stosujemy azotan srebra bądź chlorek cynku

Azotan srebra W r-rze 25-30% nanosi się na uprzednio przygotowaną powierzchnię i osusza aby wytrąciły się kryształki azotanu srebra Następnie zwilża się powierzchnię strącalnikami- roztworem glukozy, eugenolem, 4% r-rem hydrochinonu, 6% r-rem kwasu pirogalusowego, płynem Lugola, nalewką jodową U dzieci do 2 r.ż. U których proces próchnicowy przebiega bardzo gwałtownie lepsze wyniki zapewnia stosowanie 50% r-ru azotanu srebra

Impregnowane powierzchnie zmieniają barwę na ciemną, co jest niekorzystne ze względów estetycznych. Zabieg powtarza się 3-krotnie podczas tej samej wizyty, a następnie podczas kilku kolejnych wizyt w odstępach 7-,10-dniowych. Po upływie kilku miesięcy zabieg się powtarza. Jeżeli na uprzednio impregnowanych powierzchniach stwierdzi się próchnicę , należy dokonać korekty opracowania mechanicznego, polegającej na usunięciu rozmiękłych tkanek i wygładzeniu powierzchni.

Chlorek cynku Stosowany w stężeniu 30-50% a jako strącalnika używamy 10% r-r żelazocyjanku potasu Metoda ta jest mniej skuteczna i nie prowadzi do przebarwienia tkanek zęba W przypadku ostrego przebiegu próchnicy, zwłaszcza u młodszych dzieci, lepsze wyniki osiąga się używając azotanu srebra

Zabieg impregnacji należy przeprowadzać z dużą ostrożnością, ze względu na właściwości żrące środków impregnujących. Nieumiejętne ich stosowanie prowadzi do uszkodzenia tkanek miękkich, zwłaszcza błony śluzowej dziąsła. Dlatego poleca się izolować dziąsła wazeliną. Ubytek zwilża się środkiem impregnującym za pomocą wacika nawiniętego n instrument, po uprzednim odsączeniu go w płatku ligniny, osusza łagodnym strumieniem powietrza, a następnie zwilża się strącalnikiem, unikając kontaktu z błoną śluzową dziąsła. Zaimpregnowaną powierzchnię zęba osusza się ciepłym powietrzem.

Impregnacja jest metodą leczenia próchnicy równoważną z metodą wypełniania ubytków próchnicowych, stosowana z bardzo dobrym skutkiem w przypadku ubytków rozległych, wielopowierzchniowych, niezapewniających wypełnieniu dobrej retencji.

Korony stalowe Produkowane fabrycznie z różnych stopów (np. 77% niklu, 15% chromu, 7% żelaza) w różnych rozmiarach dostosowanych do wielkości zęba Korony na zęby przednie są koronami okienkowymi, na zęby trzonowe- mają wymodelowaną powierzchnię żującą Wskazaniem do użycia koron są nieregularne, rozległe ubytki próchnicowe, obejmujące więcej niż 2 powierzchnie zęba

Im dziecko jest młodsze, tym bardziej wskazane jest zastosowanie korony stalowej. Shelton poleca również użycie koron w przypadku pourazowych uszkodzeń korony zęba, u dzieci upośledzonych psychicznie z zaniedbaną higieną jamy ustnej oraz w przypadku nadmiernego ścierania się zębów w celu zachowania prawidłowych warunków zgryzowych.

Koronę stalową odpowiedniego rozmiaru skraca się przed użyciem, wygładza jej brzegi, kontroluje, a wymodelowaną powierzchnię żującą dostosowuje do warunków zgryzowych. Zakłada się ją po usunięciu próchnicowo zmienionych tkanek i zabezpieczeniu miazgi przez założenie podkładów.

Zalety tej metody: Nie jest kosztowna ani pracochłonna Pozwala na przywrócenie funkcji zęba Zmniejsza ryzyko tworzenia się nowych ubytków próchnicowych Utrudnia osadzanie się płytki nazębnej na gładkiej powierzchni Jest łatwa i przyjemna dla dziecka, ponieważ większa część pracy wykonywana jest poza jamą ustną

Wypełnianie ubytków próchnicowych

Opracowywanie ubytków u małych pacjentów Powinno się wykonywać w warunkach maksymalnego komfortu W przystępny sposób wytłumaczyć dziecku, który ząb i w jaki sposób zamierzamy opracowywać Należy dążyć do wyeliminowania bólu lub zmniejszenia go do minimum (znieczulenie miejscowe) Maksymalnie krótki czas zabiegów Oczyszczanie ubytków powinno być przeprowadzane w sposób przerywany, regulowany przez dziecko (np. przez podniesienie ręki)

Etapy opracowania ubytku Otwarcie ubytku, zapewniające dobry dostęp i wygląd Zniesienie nawisających tkanek nad ogniskiem próchnicowym Usunięcie próchnicowo zmienionych tkanek Nadanie ostatecznego kształtu, stwarzającego dobre warunki retencyjne

Przy opracowywaniu ubytków w zębach mlecznych obowiązują zasady według Blacka. Należy jednak uwzględnić pewne modyfikacje wynikające z właściwości zębów mlecznych takich jak: Wymiary i kształty koron Morfologia miazgi Konfiguracja pryzmatów szkliwa Powierzchnie styczne

Wprowadzenie do profilaktyki próchnicy zębów w okresie ich rozwoju: Wpływ pożywienia na jakość tkanek twardych wapń Białka tłuszcze i węglowodany Witaminy: a c d3 Udział bakterii i procesie rozwoju próchnicy Związek miedzy próchnicą a dietą Znaczenie fluoru w profilaktyce próchnicy

Stosowanie związków fluoru Dla zdrowia zębów oraz w profilaktyce próchnicy duże znaczenie mają związki fluoru, ponieważ należą do tych mikroelementów, które odgrywają istotną rolę w budowie kości i w rozwoju zębów. Związki fluoru mogą być przyswajane przez organizm dwojako: wewnętrznie (metoda endogenna) i zewnętrznie (metoda egzogenna)

Metoda Endogenna Fluor możemy przyjmować pod wieloma postaciami: fluorkowanej wody pitnej soli kuchennej gumy do żucia innych artykułów spożywczych Taka forma przyjmowania fluoru (choć nie pozbawiona zalet) nie pozwala na ustalenie dokładnej jego dawki..

W postaci kropelek lub tabletek fluorkowych  Krople fluorkowe możemy podawać niemowlętom bezpośrednio do buzi na język, do przegotowanej wody, herbatki, soku, ale nigdy do mleka i przetworów mlecznych, gdyż fluor dodany do mleka łączy się z wapniem i traci właściwości lecznicze. Najprostszym (najdokładniejszym) sposobem dawkowania fluoru będzie przyjmowanie go w postaci kropelek lub tabletek fluorkowych

W lecznictwie wykorzystuje się tabletki fluorowe – Natrium fluoratum (fluorek sodowy) – tabl. do ssania. Są stosowane do terapii osteoporozy oraz profilaktyki próchnicy zębów. Przyjmowanie tabletek fluorowych oraz past fluorowanych ma znaczenie zapobiegawcze jedynie w okresie tworzenia się i wapnienia związków zębowych, gdy czynne są adamantoblasty, a więc u kobiet w ciąży (u płodu), u dzieci i młodzieży. Badania naukowe nie dowiodły aby fluor przy zębach stałych hamował próchnicę zębów. Jest to biologicznie (fizjologicznie) niemożliwe.

Metoda Egzogenna             Znaczącą rolę mają też metody egzogenne oparte na bezpośrednim wzbogacaniu szkliwa zęba jonami fluoru. Nośnikami fluorków są: pasty do zębów, roztwory do wcierania, płyny do płukania jamy ustnej, żele, lakiery i laki fluorkowe oraz zawierające i uwalniające fluor materiały stosowane do wypełnienia ubytków próchnicowych

Główne kierunki zapobiegania próchnicy: Utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej Przestrzegane odpowiedniej diety Wykorzystanie kariostatycznego działania fluoru Regularne kontrole stomatologiczne Zabezpieczenie powierzchni zębów: Lakowanie bruzd Poszerzone lakowanie bruzd