Metoda Integracji Sensorycznej

INTEGRACJA SENSORYCZNA Integracja sensoryczna to proces dzięki, któremu mózg odbiera informacje ze wszystkich zmysłów segreguje, rozpoznaje, interpretuje i integruje ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną reakcją.

Poszczególne zmysły: wzrok, słuch, smak, powonienie, dotyk i narząd przedsionkowy (zw. zmysłem równowagi) bardzo różnią się od siebie. Mają one charakterystyczne receptory, czyli zbierające informacje organy, które są wrażliwe na określony typ bodźców. Bodźce dochodzące z nich do kory mózgowej, odczuwane są jako specyficzne wrażenia: światła, dźwięku, zapachu, dotyku, czy położenia ciała i ruchów przez nie wykonywanych. Bardzo ścisła współpraca czynnościowa wszystkich zmysłów powoduje, że tworzą one jeden układ narządów zmysłów.

HISTORIA METODY INTEGRACJI SENSORYCZNEJ Twórczynią metody Integracji Sensorycznej (SI), która w 1993 r. dotarła do Polski, jest dr A. Jean Ayres, psycholog i terapeuta zajęciowy, pochodząca z USA. Współpracowała ona ze specjalistami z wielu dziedzin nauki rozbudowując teorię SI w oparciu o wiedzę z zakresu neuropsychologii, neurologii, fizjologii i psychologii. Teoria SI odwołuje się do wczesnych etapów rozwoju neurofizjologicznego dziecka, kiedy to zaczynają się kształtować układy zmysłowe, które inicjują wiele późniejszych procesów rozwojowych.

Integracja sensoryczna zaczyna się w życiu płodowym, Intensywny jej rozwój przypada na 1 rok życia (głównie poprzez ruch), Trwa aż do 7-10 r. ż., a więc do momentu, w którym procesy powinny być już tak rozwinięte, że dziecko ma gotowość do nauki szkolnej.

dotykowy proprioceptywny przedsionkowy U podstaw rozwoju integracji zmysłowej leżą trzy najważniejsze dojrzewające, podstawowe układy zmysłów: (wg Ayres) dotykowy proprioceptywny przedsionkowy To one stanowią bazę, która wraz z rozwojem i integracją odruchów nadaje kształt rozwojowi dziecka. Układy zmysłów wyższego rzędu: wzrokowy, słuchowy, węchowy

Układ dotykowy Odbiera wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku nacisku, ciepła, zimna i bólu poprzez receptory umiejscowienia w skórze i na jej powierzchni.

Wpływa na: informację o ciele i pomaga w kształtowaniu schematu ciała; zdolność różnicowania bodźców dotykowych; rozpoznawanie przedmiotów bez pomocy wzroku; rozwój umiejętności manualnych poprzez kształtowanie się dotyku różnicującego; planowanie ruchu; kształtowanie percepcji wzrokowej; bezpieczeństwo emocjonalne.

Cechy dziecka z zaburzeniami dotykowymi: nie lubi dotykać nowych i różnych faktur, nie lubi zabaw w piasku i malowania dłońmi, może nie lubić delikatnego dotyku, ale preferować mocny uścisk, nie lubi mycia twarzy, czesania, obcinania włosów, nie chce chodzić boso, może mieć obniżoną wrażliwość na dotyk, może nie reagować na skaleczenia, może nie rozróżniać dotykiem cech trzymanego przedmiotu, może mieć słabą świadomość własnego ciałą, może reagować nadmiernie na niespodziewany dotyk.

Propriocepcja To odbiór wrażeń płynących z mięśni i ścięgien, informujących mózg o położeniu ciała, jego poszczególnych części oraz o tym, czy i jakie ruchy wykonuje.

Wpływa na: Napięcie mięśniowe, Na stabilizację posturalną, Świadomość ciała i kształtowanie schematu ciała, Kontrolę i planowanie ruchu, Umiejętność stopniowania ruchu, Poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego, Zapewnia płynność i kontrolę ruchów.

Cechy dziecka z zaburzeniami proprioceptywnymi: Wykonuje sztywne i nieskoordynowane ruchy, Ma trudności z ocenianiem odległości (ciągle wpada na przedmioty), Ma trudności z wejściem i zejściem po schodach, Ma trudności z ubieraniem i rozbieraniem się, Chwyta zabawkę, kredkę zbyt mocno, Ma obniżone napięcie mięśniowe, Ruchy są niezgrabne, wolniejsze, Mogą być problemy w zabawach ruchowych (niechętnie się bawi).

Układ przedsionkowy Inaczej zmysł równowagi- jego receptory znajdują się w uchu wewnętrznym, reaguje na siłę grawitacji, ruch liniowy, obrotowy oraz przyśpieszenie.

Odpowiada za: bezpieczeństwo grawitacyjne, ruch i równowagę, napięcie mięśniowe, postawę, ruchy gałek ocznych, obustronną koordynację, przetwarzanie słuchowo- językowe, przetwarzanie wzrokowo- przestrzenne, planowanie ruchu, wtórnie za poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego.

Cechy dziecka z zaburzeniami przedsionkowymi: Może nie tolerować ruchu, Może domagać się takich ruchów jak bujanie, huśtanie, wirowanie, Nie jest w stanie usiedzieć spokojnie, Nie lubi zmieniać pozycji, Często podpiera głowę ręką podczas czytania, pisania, Łatwo traci równowagę, Może być niezdarne, Długo uczy się jazdy na rowerze, Unika przekraczania linii środka ciała.

SI jest najnowocześniejszą i skuteczną metodą stosowaną w terapii dzieci i młodzieży, u których obserwuje się trudności w zakresie : umiejętności ruchowych (słaba koordynacja ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi); problemów emocjonalnych (nadmierna ruchliwość, nerwowość, kłopoty z koncentracją uwagi); opóźnionego rozwoju mowy; opanowywania technik szkolnych (problemy dysleksji, dysgrafii, dysortografii, kłopoty z zapamiętywaniem i motywacją do uczenia się); nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD, ADD); nadwrażliwości lub zbyt małej wrażliwości na różne bodźce sensoryczne; nadwrażliwości na ruch ( negatywna reakcja na ruch, choroba lokomocyjna)

Okazuje się także skuteczna, w odniesieniu do dzieci z: autyzmem; zespołem Aspergera; zespołem kruchego chromosomu X niepełnosprawnością intelektualną; mózgowym porażeniem dziecięcym; zespołem Downa; innymi sprzężonymi zaburzeniami; grupy ryzyka: wcześniaków, dzieci po uszkodzeniach okołoporodowych.  

Terapia Terapia integracji sensorycznej nie zastępuje edukacji- raczej sprawia, że uczenie staje się łatwiejsze. Aktywności poprawiające integrację między układami zmysłów, czynności samoobsługowe, inne formy ćwiczeń i terapii poprawiają koordynację ruchową, kształtują równowagę, angażują zarówno duże mięśnie naszego ciała, jak i drobne mięśnie dłoni, umożliwiając wykonanie precyzyjnych ruchów (pisanie, chwytanie i rzucanie piłki itp.). Można powiedzieć, że esencją integracji zmysłowej jest konstruktywna zabawa.

Terapia SI pomaga zmniejszyć występujące deficyty, zwłaszcza jeśli są to zaburzenia równowagi, przetwarzania bodźców dotykowych, przedsionkowych, czy trudności w planowaniu ruchu (praksji).

Terapię zaczyna się od udrażniania tych kanałów, które są odpowiedzialne za integrowanie wrażeń na najniższym poziomie, to znaczy sfery westybularnej (zmysł równowagi), proprioceptywnej (odczuwanie własnego ciała względem innych przedmiotów), taktylnej (dotykowej), zmysłu węchu i smaku.

W wyniku zajęć prowadzonych metodą SI dokonuje się integracja sygnałów pochodzących z tych kanałów, co z kolei ułatwia przyswajanie wiadomości o świecie i uczenie się tego świata. Można więc powiedzieć, że percepcja wzrokowa i słuchowa jest w dużym stopniu zależna od płynności westybularnej, taktylnej i proprioceptywnej.  Stymulacja przedsionkowa determinuje rozwój mowy, wpływa na artykulację, koordynację ruchową, równowagę, właściwe rozłożenie ruchu w czasie i wszystkie fazy procesu uczenia się.

Terapia w praktyce Stymulacja przedsionkowa ruchem liniowym na platformie terapeutycznej oraz ruchem obrotowym na desce rotacyjnej

Stymulacja przedsionkowa

Ruch obrotowy

Stymulacja przedsionkowa i dotykowa

Stymulacja przedsionkowa, wzrokowa i dotykowa

Stymulacja dotykowa

Stymulacja dotykowa, równowaga

Zabawy ze światłem

Ćwiczenia równoważne, koordynacja wzrokowo- ruchowa

Stymulacja dotykowa Stymulacja wzrokowa Kształtowanie własnego ciała Poczucie ruchu Świadomość własnego ciała

Stymulacja proprioceptywna Stymulacja dotykowa Reakcje równoważne

Dziękujemy za uwagę Opracowały: Wojciechowska Iwona Węgłowska Ilona Oligofrenopedagogika sem II

Bibliografia : Bogdanowicz M. (1997) Integracja percepcyjno-motoryczna. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN Grzybowska E., Metoda integracji sensorycznej (SI) w: Rewalidacja 2 (6) 1999. http://www.impuls-terapia.pl/index.php/oferta/integracja http://www.integracjasensoryczna.org.pl/pl/co-to-jest-si