PODODDZIAŁ JAKO GRUPA SPOŁECZNA MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ Departament Wychowania i Promocji Obronności PODODDZIAŁ JAKO GRUPA SPOŁECZNA Materiały do przeprowadzenia zajęć psychoedukacyjnych z kadrą dowódczą Warszawa 2007

Czym jest grupa? Grupa niespołeczna – co najmniej dwie osoby przebywające w tym samym czasie i miejscu. Grupa społeczna - co najmniej dwie osoby, które mają bezpośredni kontakt, poczucie wspólnego celu („MY”), normy, zależą od siebie i tworzą spójną strukturę.

Elementy grupy wpływające na jej dynamikę: Struktura grupy Status Rola grupowa Pozycja społeczna Normy grupowe Interakcje Spójność grupy

Pododdział wojskowy jako grupa społeczna To pewna liczba żołnierzy (zróżnicowana) połączonych systemem uregulowanych stosunków formalnych i nieformalnych, zwanych relacjami interpersonalnymi, współdziałających ze sobą, oddzielonych od innych grup wyraźną zasadą odrębności, posiadających wspólne cele, wartości i zadania.

Relacje interpersonalne w pododdziale Formalne - precyzyjnie określone (poprzez regulaminy wojskowe, dokumenty normatywne) związki zależności będące funkcją wykonywanych obowiązków i posiadanych uprawnień. Nieformalne - określone są przez mniej zobowiązujące, prawnie nieznormalizowane, spontaniczne, bardziej emocjonalne niż zadaniowe relacje między żołnierzami.

Struktura interpersonalna pododdziału To wielopoziomowy układ trzech powiązanych ze sobą elementów: RÓL SPOŁECZNYCH POZYCJI WŁADZY FOFRMALNEJ I NIEFORMALNEJ

Mechanizmy psychologiczne zachodzące w obrębie grup: Facylitacja społeczna napięcie wywołane obecnością innych i możliwością oceny naszego działania Próżniactwo społeczne uspokojenie wynikające z przekonania, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania Deindywiduacja utrata normalnej kontroli nad zachowaniem prowadząca do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów Polaryzacja grupowa tendencje grupy do podejmowania, w porównaniu z jednostkami, bardziej ryzykownych, niebezpiecznych i krańcowych decyzji Syndrom myślenia grupowego rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dążenie do zachowania spójności i solidarności grupy niż realistyczne uwzględnianie faktów

Typy zadań a efektywność decyzji podjętej przez grupę Zadanie addytywne – wszyscy członkowie grupy wykonują ten sam rodzaj pracy. Produkt końcowy (działalność grupowa) jest sumą wkładu pracy wszystkich jej członków. Zadanie koniunktywne – zadanie grupowe, którego wynik zależy od tego jak dobrze pracuje najsłabszy członek w grupie – „najsłabsze ogniwo w łańcuchu”. Zadanie dysjunktywne – zadanie grupowe, którego poziom rozwiązania zależy od pracy najsprawniejszego członka grupy.

Etapy rozwoju grupy Etap formowania się („okres burzy”) dobieranie się członków zespołu; nawiązywanie pierwszych relacji; różnicowanie się ról grupowych; zapoznawanie się z celami grupy; poznawanie formalnych standardów zachowania się w grupie; pojawienie się pierwszych elementów identyfikacji z grupą Powstawanie norm grupowych wykształcanie się nieformalnych norm funkcjonowania; wyklarowanie się poczucia identyfikacji z grupą Praca zadaniowa czas osiągnięcia przez grupę stanu optymalnego; grupę cechuje duża dojrzałość i zdolność do podejmowania trudnych zadań Zamykanie (rozwiązanie) następuje po wykonaniu określonych zadań, wypełnieniu misji

Czynniki wpływające na funkcjonowanie grupy Skład grupy Poziom „dobrej woli” Poziom zaufania Poziom zaangażowania Postawy uczestników wobec siebie Stosunek uczestników do lidera – dowódcy Stosunek lidera do uczestników Ilość i jakość relacji pomiędzy członkami grupy a dowódcą

Role grupowe Rola grupowa jest specyficzną funkcją pełnioną przez osobę w grupie. Wynika z osobistych predyspozycji członka grupy oraz oczekiwań grupy i (lub) lidera. W grupie wyróżnia się role zadaniowe, społeczne oraz indywidualne. Role zadaniowe - to zachowania, które przybliżają grupę do zamierzonego celu (inicjator (lider grupowy), dostarczyciel informacji, opiniodawca, stylista, krytyk, aktywator); Role społeczne - wiążą się nie tylko z wykonywanym zadaniem, ale koncentrują się również na emocjach, uczuciach i wzajemnych relacjach (szef klakierów, dawca wsparcia, wesołek grupowy (błazen grupowy), marszałek); Role indywidualne - ukierunkowane są na osiągnięcie jakiegoś indywidualnego celu bez zważania na dobro grupy (agresor, negatywista, dyktator, łowca uznania, ekshibicjonista).

Cztery style kierowania grupą (pododdziałem) Styl autokratyczny (dyrektywny, nakazowy, instruktażowy) Styl liberalny (delegujący, anemiczny) Styl demokratyczny (współpraca, harmonijne współdziałanie) Styl klubowy (przyjazny, troskliwy)

Komunikacja interpersonalna Komunikacja – to sposób, w jaki ludzie kontaktują się między sobą. Wyróżnia się: Komunikacją werbalną – słowa, które wypowiadamy i ich znaczenie Komunikacją niewerbalną – „mowa ciała”

Czynniki sprzyjające dobremu porozumiewaniu się: zwięzłość wypowiedzi, logiczny tok wypowiedzi, trzymanie się głównego wątku, wyrażanie pozytywnego stosunku do celu rozmowy, informacja o własnych pozytywnych (negatywnych) przemyśleniach i odczuciach podczas rozmowy, upewnianie się, że się dobrze rozumie, empatia – „zobaczenie świata oczami drugiej osoby”, umiejętne słuchanie.

Narzędzia pomocne w skutecznej komunikacji Parafraza - wyrażanie co pewien czas własnymi słowami tego, co się usłyszało Parafraza emocjonalna (odzwierciedlenie uczuć) – wypowiedź, w której nazywamy emocje lub uczucia jakich doświadcza nasz rozmówca Echo - okresowe powtarzanie niemal całkowicie wiernie słów rozmówcy Dostrajanie się - przekazywanie rozmówcy sygnałów, że jest uważnie słuchany Klaryfikacja - zadawanie pytań dotyczących wypowiedzi lub je wyjaśniających Podsumowywanie - zbieranie najważniejszych informacji na końcu rozmowy lub po najistotniejszych jej etapach

Komunikacja niewerbalna gesty, np. rozmaite ruchy rąk wyraz twarzy mimika postawa ciała kontakt wzrokowy nasz wygląd głos (ton, głośność, intonacja, tempo mówienia) oddech dystans - odległość, w jakiej stajemy lub siadamy od kogoś

2/3 komunikacji ma charakter niewerbalny Ogólne wrażenie

Konflikt To znaczna różnica, niezgodność, antagonizm, sprzeczność dotycząca poglądów, wartości, potrzeb, obowiązków, praw czy interesów dwóch lub więcej osób, które to osoby dążą do rozwiązania tej sprzeczności.

Obszary konfliktów w pododdziale relacje interpersonalne i emocje (stereotypy; uprzedzenia; negatywne, odwetowe zachowania; zła komunikacja interpersonalna; manipulacje, zazdrość; zemsta) wartości (filozofia życia; religia; tradycje; ideologia) informacje (brak danych; różne punkty widzenia; różne procedury zbierania danych; różnice w interpretacji) struktura (podział ról i obowiązków; zła kontrola zasobów; nierówny rozkład sił; ograniczenia czasowe; podział kompetencji; określenie ról) interesy (rzeczowe - pieniądze, dobra, czas; psychologiczne - zaufanie, szacunek, sprawiedliwość, uznanie, godność, poczucie własnej wartości, bezpieczeństwo; proceduralne – regulaminy, sposoby działania) 19

5 stylów rozwiązywania konfliktów: RYWALIZACJA (WALKA) - styl aktywno - egocentryczny; jest wyrazem dążenia do obrony własnego interesu przy jednoczesnym braku zainteresowania oraz lekceważeniu interesów drugiej strony. KOMPROMIS - styl średnio aktywny i średnio egocentryczny; pozwala na częściowe zaspokojenie interesów własnych oraz interesów partnera. UNIKANIE - styl bierno – egocentryczny; unika się zajmowania konfliktem lub zaprzecza się jego występowaniu. ULEGANIE (PODPORZĄDKOWANIE SIĘ) - styl bierno – otwarty; polega na rezygnacji z obrony własnych interesów i pragnieniu zaspokojenia potrzeb partnera. WSPÓŁPRACA - styl aktywno – otwarty polega na realizacji własnych potrzeb z równoczesnym pragnieniem, aby partner realizował swoje. Stanowi najlepszy sposób rozwiązywania konfliktów.