Rachunkowość zakładów ubezpieczeń i funduszy emerytalnych Część I Rachunkowość zakładów ubezpieczeń Wykład 8

Wybrane problemy analizy finansowej zakładów ubezpieczeń.

Normatywy wypłacalności. Środki własne. Jako jedna z norm ostrożnościowych pełnią rolę: - gwarancyjną – w razie niewypłacalności Z.U. są do dyspozycji wierzycieli celem zaspokojenia potrzeb - absorbowania strat – powinny wystarczać na kompensację strat z bieżącej działalności i umożliwiać kontynuację działalności

Normatywy wypłacalności. Zgodnie z art. 148 uodu środki własne powinny odpowiadać: Wartości opłaconego kapitału podstawowego Kapitałowi zapasowemu, rezerwowym i z aktualizacji wyceny Niepodzielonemu WF z lat ubiegłych po potrąceniu dywidend WF netto za okres sprawozdawczy po potrąceniu dywidend

Normatywy wypłacalności. Ponadto do środków własnych Z.U. może zaliczyć za zgodą organu nadzoru: Wszelkie ukryte rezerwy wynikające z niedoszacowania aktywów lub przeszacowania pasywów Kapitał pożyczek podporządkowanych uznany przez nadzór Połowę należnych wpłat na poczet kapitału zakładowego pod warunkiem że 25% tego kapitału zostało opłacone. (nie więcej niż 50% marginesu wypłacalności lub kapitału gwarancyjnego)

Normatywy wypłacalności. Art. 146 ust. 1 uodu zobowiązuje Z.U. do posiadania środków własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności i nie niższej niż kapitał gwarancyjny. Margines wypłacalności. (MW) Jest to najniższa wartość środków własnych jaką powinien posiadać Z.U. Wartość MW ustala Minister Finansów w drodze rozporządzenia.

Normatywy wypłacalności. W Z.U. działu II MW stanowi kwotę większą z MW ustalanego na podstawie składki (MW 1) bądź przeciętnej rocznej kwoty odszkodowań (MW 2). W Z.U. działu I zależny jest od grupy ubezpieczeń i istnienia funduszy kapitałowych.

Normatywy wypłacalności. MW 1. G=< P1 to MW 1 = 18%xGxH G>P1 to MW 1 = [18%xP1+16%x(G-P1)]xH P1 to współczynnik T1, którego bazowa kwota wynosi 50 mln Euro G to kwota składki przypisanej brutto lub składki zarobionej brutto H to współczynnik reasekuracyjny

Normatywy wypłacalności. Współczynnik reasekuracyjny H. Jest to relacja: odszkodowań na udziale własnym z ostatnich 12 m-cy skorygowana o zmianę stanu rezerwy na odszkodowania i zmianę stanu udziału reasekuratora w tej rezerwie do Odszkodowań brutto skorygowanych o zmianę stanu rezerwy Jeśli H< 50% to H = 50%.

Normatywy wypłacalności. MW 2 J=< P2 to MW 2 = 26%xJxH J>P2 to MW = [26%xP2+23%x(J-P2)]xH P2 to współczynnik T2, którego kwota bazowa wynosi 35 mln. Euro J – przeciętna roczna kwota odszkodowań z 3 lub 7 lat odniesienia Kwoty T1 i T2 nie są stałe, ich wielkość jest ogłaszana w Dz. Urz. KNF

Normatywy wypłacalności. Wskaźnik pokrycia MW środkami własnymi. {Środki własne / MW} x 100 Wartość powinna wynosić min. 100% Jeśli wynosi: mniej niż 33,33% - sytuacja b. zła 33,33% do 100% - sytuacja zła 100% - 200% - sytuacja średnia 200% - 300% - sytuacja dobra Powyżej 300% - sytuacja bardzo dobra

Normatywy wypłacalności. Minimalny kapitał gwarancyjny. (MKG) Minimalna wysokość środków własnych wolnych od zobowiązań wymagana bezwzględnie na każdym etapie działalności. Wysokość MKG jest ustalana w drodze rozporządzenia Ministra Finansów i jest uzależniona od działu i grup ubezpieczeń. Jest wielkością stałą i niezależną od wielkości Z.U.

Normatywy wypłacalności. MKG od 1.01.2010 wynosi: Dział I – 3.500.000 euro Dział II grupy 1-9, 16-18 – 2.300.000 euro Dział II grupy 10-15 3.500.000 euro (Dz. U. nr 172 poz. 1337 z 2009) KG = max (1/3MW, MKG)

Normatywy wypłacalności. Wskaźnik pokrycia kapitału gwarancyjnego środkami własnymi {Środki własne / KG}x100 Jeśli MKG <1/3MW to interpretacja jak dla MW Jeśli MKG>1/3MW to: Do 100% - sytuacja b. zła 100% - 300% sytuacja zła 300% - 600% sytuacja średnia 600% - 900% sytuacja dobra Powyżej 900% sytuacja b. dobra

Normatywy wypłacalności. Jeżeli środki własne są niższe od MW organ nadzoru może zobowiązać Z.U. do przedłożenia planu przywrócenia prawidłowych relacji. Jeżeli środki własne są niższe od MKG Z.U. jest zobowiązany: niezwłocznie zawiadomić organ nadzoru przedłożyć do zatwierdzenia krótkoterminowy plan przywrócenia wypłacalności.

Normatywy wypłacalności. W powyższych sytuacjach organ nadzoru może: Zakazać Z.U. swobodnego rozporządzania aktywami lub ograniczyć zakres działalności Wyznaczyć termin przedłożenia planów lub termin przywrócenia wypłacalności Zakazać dokonywania wypłat z zysku Ustanowić kuratora nadzorującego Z.U.

Normatywy wypłacalności. Jeżeli Z.U.: Nie przedłoży krótkoterminowego planu wypłacalności lub nie zostanie on zatwierdzony Nie zrealizuje w terminie złożonego planu Zaistnieje zagrożenie wypłacalności zakładu Wystąpi niemożność wykonywania przez organy Z.U. powierzonych im zadań Wówczas organ nadzoru ustanawia zarząd komisaryczny.

Normatywy wypłacalności. Jeśli wszystkie wcześniej podjęte działania zawiodą organ nadzoru może zarządzić przymusową likwidację Z.U.

Podstawy analizy Z.U. W praktyce wyróżnia się 2 etapy analizy Z.U.: - analizę wstępną i - analizę wskaźnikową Analiza wstępna obejmuje analizę bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych. W ramach analizy bilansu badana jest struktura aktywów i pasywów, ustalane są proporcje poszczególnych kategorii w stosunku do głównych pozycji bilansowych oraz do sumy bilansowej.

Podstawy analizy Z.U. Badane są powiązania pomiędzy poszczególnymi kategoriami aktywów i pasywów. Analiza bilansu pozwala na określenie sytuacji Z.U. i zachodzących w nim procesów. Analiza rachunku zysków i strat obejmuje 2 etapy: analizę technicznego rachunku i ogólnego rachunku zysków i strat. Analiza obejmuje wskaźniki struktury i dynamiki poszczególnych przychodów i kosztów wraz w oceną ich wpływu na wynik finansowy. Jest dokonywana na różnych poziomach szczegółowości.

Podstawy analizy Z.U. Analiza rachunku przepływów pieniężnych obejmuje analizę strumieni pieniężnych z poszczególnych rodzajów działalności. Obejmuje również analizy cząstkowe takie jak analiza przepływów pieniężnych: - z działalności ubezpieczeniowej brutto i na udziale własnym, - z działalności reasekuracyjnej - z działalności lokacyjnej odrębnie dla rodzajów inwestycji - z działalności służącej finansowaniu

Podstawy analizy Z.U. W ramach analizy wstępnej przeprowadza się także analizę działalności lokacyjnej obejmującą: - wielkość i strukturę lokat - bezpieczeństwo i płynność lokat - udział w wyniku finansowym

Podstawy analizy Z.U. Kolejnym elementem analizy wstępnej jest analiza systemu r. t. u. Badana jest ich struktura oraz relacje pomiędzy rezerwami i aktywami przeznaczonymi na ich pokrycie w ujęciu brutto i na udziale własnym. Jest to etap istotny w kontekście badania wiarygodności ustaleń WF i ewentualnych manipulacji poziomem rezerw dla zmian WF.

Podstawy analizy Z.U. Analiza wskaźnikowa jest elementem charakteryzującym wybrane obszary działalności ubezpieczyciela. Pozwala na szybką ocenę sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej Z.U. Trzeba zaznaczyć że nie istnieje 1 uniwersalny zestaw wskaźników odpowiedni dla Z.U. W praktyce stosuje się kilka różnych np.: - wykaz węzłowych wskaźników – zał. Nr 2 do nieobowiązującej już normy wykonywania zawodu biegłego rewidenta nr 3 zawierający 21 wskaźników

Podstawy analizy Z.U. - zestaw wskaźników zalecanych przy badaniu sprawozdań finansowych zawierający 14 wskaźników - zestaw wskaźników wykorzystywany przy ratingu ubezpieczeniowym - wskaźniki stosowane w analizie finansowej przystosowane do specyfiki Z.U.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki wspomagania finansowego (położenia finansowego). W ich zakresie bada się: - zmiany wysokości środków własnych (dynamika środków własnych) - poziom kapitałów własnych i środków własnych na tle kategorii opisujących rozmiary działalności - poziom kapitałów własnych i środków własnych na tle rozmiarów zobowiązań - ocena wpływu przynależności do struktur holdingowych

{fundusz ubezpieczeniowy / środki własne}x100 Podstawy analizy Z.U. Stopień zabezpieczenia funduszu ubezpieczeniowego. {fundusz ubezpieczeniowy / środki własne}x100 Wartość nie powinna przekroczyć 350%

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki oceny poziomu r. t. u. W ramach tej grupy bada się relacje między poziomem r. t. u. a: - poziomem składki przypisanej brutto lub na udziale własnym, (określane są jako stopy rezerw lub wskaźniki poziomu rezerw) - kapitałami własnymi (stanowią miarę potencjalnych rozmiarów błędów i jego konsekwencji, poziom szacuje się na 50-150%) - odszkodowaniami (określane jako stopy rezerw)

{średni stan r. t. u. / składka przypisana na udziale własnym}x100 Podstawy analizy Z.U. Stopa r. t. u. {średni stan r. t. u. / składka przypisana na udziale własnym}x100 Wartość pożądana to 100%. Niższy poziom wskazuje na niedoszacowanie rezerw.

Podstawy analizy Z.U. Ogólny stopień zabezpieczenia płatności odszkodowań. {średni stan r. t. u. i kapitałów własnych / składka przypisana na udziale własnym}x100 Wartość pożądana to minimum 150%. Niższy poziom identyfikuje niedokapitalizowanie Z.U.

Podstawy analizy Z.U. Wysokość ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka na udziale własnym. {max. Suma ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka / r. t. u. + kapitał własny} x 100 Wartość nie powinna przekroczyć 25%.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki płynności W tej grupie wykorzystuje się wskaźniki będącej relacją „środków płynnych” do składki przypisanej brutto, odszkodowań brutto, r. t. u. , zobowiązań. Wykorzystuje się również tzw. odmianę dynamiczną wskaźników obrazującą relację przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej do powyższych wielkości.

Podstawy analizy Z.U. „Środki płynne” lub „aktywa płynne” to: - środki natychmiast wymagalne – gotówka, środki na rachunkach bankowych - środki bieżące – gotówka, środki na rachunkach bankowych, lokaty overnight, depozyty na żądanie - środki wymagalne w krótkim okresie czasu –jw. + lokaty krótkoterminowe, akcje, obligacje, bony skarbowe

Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik regulowania zobowiązań. {środki pieniężne/zobowiązania krótkoterminowe}*100 Zalecany poziom to 15 – 20 % Wskaźnik płynności szybki {płynne środki pieniężne/zobowiązania krótkoterminowe} *100 Zalecany poziom w dziale II 30 – 50%

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki oceny poziomu lokat. W ramach tej grupy należy zwrócić uwagę nie tylko na strukturę lokat czy relacje lokat do r. t. u. ale również na jakość polityki lokacyjnej: - ocena instrumentów finansowych - synchronizacja terminów płatności zobowiązań z terminem zapadalności lokat - stopień koncentracji lokat Analiza struktury lokat jest szczególnie dla tych dla których obowiązują limity.

{lokaty ogółem / fundusz ubezpieczeniowy}x100 Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik ulokowania lokat. {lokaty ogółem / fundusz ubezpieczeniowy}x100 Wartość minimum 100% Wartość powyżej 100% oznacza że lokatami pokryte są również kapitały gwarancyjne Poniżej to niebezpieczeństwo wypłacania odszkodowań z bieżących składek.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki sprawności działania. W ramach tej grupy obejmuje się badaniem skalę działalności, rotacje majątku i kapitałów, cykl obrotowości należności i zobowiązań. Wskaźniki tej grupy opisują relację składki przypisanej brutto do różnych kategorii (kapitałów własnych, aktywów, zobowiązań, należności, odszkodowań)

{składka przypisana na udziale własnym / środki własne}x 100 Podstawy analizy Z.U. Stopień zabezpieczenia działalności ubezpieczeniowej. {składka przypisana na udziale własnym / środki własne}x 100 Wskaźnik określa zdolność do generowania przychodów. Z punktu widzenia bezpieczeństwa korzystna jest niska wartość. Z punktu widzenia biznesowego wysoka. Przyjmuje się optymalny poziom 300%

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki poziomu kosztów. W tej grupie bada się poziom szkodowości, oraz poziom kosztów zawarcia i obsługi ubezpieczeń. Wskaźniki w tej grupie opisują relacje badanych kosztów do kosztów ogółem lub do składki przypisanej brutto, dynamikę poszczególnych kosztów oraz relację dynamiki kosztów do dynamiki przychodów.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik poziomu kosztów akwizycji (stopa akwizycji) {koszty akwizycji/składka przypisana brutto}*100 Zalecany poziom 15 – 25%. Wskaźnik poziomu kosztów administracji (stopa kosztów administracji) {koszty administracji/składka przypisana brutto}*100 Wartość powinna wynosić od 10 do 15%.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik szkodowości. {odszkodowania i świadczenia / składka zarobiona na udziale własnym}x100 W Z.U. działu II wskaźnik powinien przyjmować wartości 70 – 80 % W Z. U. działu I 30 – 40 %.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki reasekuracji biernej. Stosowanie reasekuracji biernej wyrównuje i stabilizuje portfel ubezpieczeń wzmacniając podstawy finansowe Z.U. Wskaźniki w tej grupie mają postać wskaźników dynamiki bądź zysku.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik zatrzymania składki. {składka przypisana na udziale własnym / składka przypisana brutto}x100 Wartość nie powinna być niższa od 50%. Jeśli przekracza 90% w dziale II oznacza to ograniczone korzystanie z reasekuracji biernej.

{odszkodowania na udziale własnym / odszkodowania brutto}x100 Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik zatrzymania odszkodowań. {odszkodowania na udziale własnym / odszkodowania brutto}x100 Wartość tego wskaźnika porównuje się z poprzednim. Jeśli przyjmuje niższe wartości oznacza dobra sytuację.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźniki rentowności. W tej grupie ocena jest dokonywana na podstawie wskaźników odnoszących analizowaną kategorie do WF. W przypadku Z.U. analizie poddaje się działalność techniczną, reasekuracyjną, lokacyjną. W najprostszej postaci są to wskaźniki ROA, ROE, ROS.

Podstawy analizy Z.U. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto. {wynik finansowy netto/składka przypisana brutto}*100 Wskaźnik rentowności działalności technicznej. {wynik techniczny/składka przypisana brutto}*100 Wskaźnik rentowności lokat. {dochody z lokat/lokaty ogółem}*100