Rachunkowość zakładów ubezpieczeń i funduszy emerytalnych Wykład 1.

Definicja ubezpieczenia Ubezpieczenie to metoda zabezpieczania się przed skutkami wypadków losowych polegająca na przeniesieniu ryzyka na instytucję zapewniającą ochronę ubezpieczeniową. Ubezpieczenie to urządzenie umożliwiające zastąpienie niepewnej lecz wielkiej straty – szkody losowej, niewielką lecz pewną stratą – składką ubezpieczeniową. Ubezpieczenie – urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe, w drodze rozłożenia tego ciężaru na wiele jednostek, którym te zdarzenia zagrażają.

Definicja ubezpieczenia. Art. 3 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej (uodu) stanowi: „Przez działalność ubezpieczeniową rozumie się wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka występowania skutków zdarzeń losowych” Zdarzenia losowe – mają negatywne skutki, jeśli są przedmiotem ubezpieczenia określa się je mianem wypadków ubezpieczeniowych, Z.U. w związku z ich wystąpieniem jest zobowiązany do wypłaty świadczenia (szkody osobowe) lub odszkodowania (szkody majątkowe)

Definicja ubezpieczenia. Art. 805 Kodeksu Cywilnego stanowi: „Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę”

Strony umowy. Stronami umowy ubezpieczenia są: Ubezpieczyciel (Z.U.) – jednostka udzielająca ochrony ubezpieczeniowej Ubezpieczający – podmiot zawierający ubezpieczenie i ponoszący jego koszty Ubezpieczony - ubezpieczający lub inna osoba na rzecz, której zawarto umowę ubezpieczenia, korzystająca z dobrodziejstw ubezpieczenia

Zezwolenie. Działalność ubezpieczeniowa może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem organu nadzoru. Zezwolenie jest wydawane na prowadzenie działalności w zakresie jednej lub kilku grup ubezpieczeń. Wymagane jest również przy zmianie zasięgu terytorialnego lub rzeczowego zakresu działalności.

Formy prowadzenia działalności. Dany zakład ubezpieczeń (Z.U.) może prowadzić działalność tylko w obrębie danego działu (I lub II). Zakład reasekuracji może prowadzić działalność w obu działach łącznie. Zakład ubezpieczeń może być prowadzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej (S.A.) lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (T.U.W.).

Struktura rynku ubezpieczeń Rodzaj 2009 2010 2011 2012 Dział I 30 28 Dział II 36 35 33 31 Razem: 66 65 61 59

Struktura rynku ubezpieczeń na życie 2011 - 2012 Lp. Zakład ubezpieczeń 2011 2012 Zmiana w p% 1 PZU ŻYCIE SA 30,8% 25,6% –5,2 2 BENEFIA NA ŻYCIE SA 2,8% 10,0% +7,2 3 OPEN LIFE SA 2,0% 9,2% 4 WARTA TUnŻ SA 7,8% 7,4% –0,5 5 EUROPA ŻYCIE SA 8,1% 6,7% +1,4 6 AVIVA-ŻYCIE SA 5,7% 5,0% –0,6 7 ING SA 6,4% 4,9% –1,5 8 ALLIANZ ŻYCIE POLSKA SA 4,8% –0,1 9 AMPLICO LIFE SA 5,2% 4,7% 10 NORDEA TUnŻ SA 5,3% 3,9% –1,4 11 POZOSTAŁE 21,1% 17,9% –3,2

Struktura rynku ubezpieczeń majątkowych i osobowych 2011 - 2012 Lp. Zakład ubezpieczeń 2011 2012 Zmiana w p% 1 PZU SA 32,6% 32,2% –0,4 2. WARTA SA 13,1% 13,3% +0,2 3. ERGO HESTIA SA 10,5% 10,4% +0,0 4 ALL IANZ POLSKA SA 7,4% 6,8% –0,6 5. UNIQA SA 4,1% 4,4% +0,3 6 INTERRISK SA 5,0% 4,3% –0,7 7 COMPENSA SA 4,2% +0,1 8 GENERALI SA 3,8% 4,0% 9 MTU SA 2,7% 2,9% 10 GOTHAER SA 1,9% 11 POZOSTAŁE 14,9% 15,7% +0,8

Struktura rynku ubezpieczeń Rodzaj ZU T.U.W. S.A. Razem Dział I 2 26 28 Dział II 6 25 31 8 51 59

S.A. Uodu nakłada na Z.U. szereg dodatkowych ograniczeń. M.in.: Zwiększone wymogi kapitałowe: dział I kapitał założycielski 3,5 mln. Euro dział II kapitał założycielski od 2,3 do 3,5 mln. Euro Akcje imienne Założycielami osoby niekarane dające rękojmię należytego wykonywania działalności

S.A. Środki na pokrycie kapitału założycielskiego nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki środki muszą być wniesione przed zarejestrowaniem w KRS Przekroczenie odpowiednio 10%, 20%, 33% lub 50% ogólnej liczby głosów lub udziałów w kapitale zakładowym wymaga powiadomienia organu nadzoru

S.A. Podlegają dodatkowemu nadzorowi m.in. zatwierdzenia przez organ nadzoru wymaga m.in. : Statut spółki jeszcze przed rejestracją Zmiana siedziby lub firmy Podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego Zmiana zasięgu terytorialnego lub rzeczowego zakresu działalności

T.U.W. Są to zrzeszenia osób, które mają wspólny cel jakim jest zaspokajanie potrzeb w zakresie ubezpieczeń. Obowiązuje w nich zasada wzajemności tzn. każdy członek TUW staje się automatycznie ubezpieczony i na odwrót. TUW nie mają na celu osiągania zyskowności – członkowie finansują działalność i odpowiadają za losy TUW oraz współdecydują o jego polityce i strategii.

T.U.W. TUW duże - podlegają przepisom jak S.A. Mają zatwierdzany statut i osobowość prawną, są wpisywane do KRS. Statut może przewidywać ubezpieczanie osób niebędących członkami TUW – ale takie przychody to max. 10% składki brutto. Mają zmniejszone wymogi kapitałowe o ¼.

T.U.W. TUW małe. Ograniczony zakres działalności – mała liczba członków, niska suma ubezpieczeń, niewielki zakres terytorialny Ubezpiecza tylko swoich członków Roczny przypis składki mniejszy niż 5 mln euro Uproszczone zasady działania Brak obowiązku tworzenia kapitału zapasowego Nie może oferować reasekuracji, OC, ubezpieczeń finansowych i gwarancji ubezpieczeniowych.

Czynności ubezpieczeniowe. Są to wszelkie czynności wykonywane przez Z.U. w związku ze swoją działalnością statutową.

Czynności ubezpieczeniowe. Zawieranie umów ubezpieczenia, umów reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowych bądź zlecanie ich zawierania uprawnionym pośrednikom Wypłacanie ustalonych odszkodowań uprawnionym do świadczeń Przejmowanie i zbywanie przedmiotów lub praw nabytych Ustanawianie zabezpieczeń rzeczowych

Czynności ubezpieczeniowe. Ocena ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych oraz umowach gwarancji ubezpieczeniowych Ustalanie wartości przedmiotu ubezpieczenia Ustalanie składek i prowizji należnych z tytułu umowy ubezpieczenia oraz ich egzekwowanie

Czynności ubezpieczeniowe. Kontrola przestrzegania przez ubezpieczających obowiązków i zasad bezpieczeństwa odnoszących się do przedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniowych Ustalanie przyczyn i okoliczności wypadków ubezpieczeniowych Ustalanie wysokości szkód i rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym

Czynności ubezpieczeniowe. Prowadzenie postępowań regresowych Marketing i reklama w zakresie świadczonych usług ubezpieczeniowych Lokowanie środków Z.U. Inne czynności przewidziane na mocy ustaw Czynności zapobiegania powstawaniu bądź zmniejszaniu skutków wypadków ubezpieczeniowych.

Podział ubezpieczeń Uodu wprowadza podział na: Obowiązkowe Dobrowolne Obowiązkowe to te, do zawarcia których obligują przepisy o randze ustawy lub ustalenia umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę, a niespełnienie tego obowiązku jest zagrożone sankcją.

Ubezpieczenia obowiązkowe. Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów Ubezpieczenie OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń

Ubezpieczenia obowiązkowe. 4. Ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia (OC z tytułu wykonywania niektórych zawodów) Ubezpieczenia dobrowolne to wszystkie pozostałe.

Dział I Ubezpieczenia na życie. Dział 1 – ubezpieczenia na życie. 1. Ubezpieczenia na życie 2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci 3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli związane są z funduszem kapitałowym 4. Ubezpieczenia rentowe 5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1 – 4.

Dział II Dział II Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej Ubezpieczenia choroby Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych z wyjątkiem pojazdów szynowych Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych obejmujące szkody w pojazdach szynowych

Dział II Ubezpieczenia casco statków powietrznych obejmujące szkody w statkach powietrznych Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i żeglugi śródlądowej Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu Ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami obejmujące szkody rzeczowe nieujęte w grupach 3 – 7

Dział II Ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych (nie ujęte wcześniej) Ubezpieczenia OC wszelkiego rodzaju wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika Jw. ale dotyczy statków powietrznych Jw. ale dotyczy żeglugi morskiej i śródlądowej Ubezpieczenia OC ogólnej nieujętej w grupach 10 - 12

Dział II Ubezpieczenia kredytu, w tym: Ogólnej niewypłacalności Kredytu eksportowego Spłaty raty Kredytu hipotecznego Kredytu rolniczego

Dział II Gwarancje ubezpieczeniowe Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych Ubezpieczenia ochrony prawnych Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania

Klasy rachunkowe. Stanowią podział grup ubezpieczeń wykorzystywany głównie do rozliczeń międzynarodowych. W dziale I – wszystkie grupy łącznie W dziale II wyróżnia się klasy: 01 – następstwa chorób i wypadków (1, 2) 02 – komunikacyjne OC (10) 03 - komunikacyjne pozostałe (3) 04 – morskie, lotnicze i transportowe (4, 5, 6, 7)

Klasy rachunkowe. 05 – od ognia i innych szkód majątkowych (8,9) 06 – OC (11, 12, 13) 07 – kredyt i gwarancje (14, 15) 08 – świadczenie pomocy (18) 09 – ochrona prawna (17) 10 – pozostałe (16)

Plan kont ubezpieczyciela Zakłady ubezpieczeń nie posiadają wzorcowego planu kont. Tą rolę pełni plan kont największego ubezpieczyciela.

Przykładowy plan kont. Zespół 0 – Aktywa trwałe Zespół 1 – Środki pieniężne, kredyty bankowe i inne krótkoterminowe aktywa finansowe Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia Zespół 3 – Materiały Zespół 5 – Koszty (analityką jest zespół 4) Zespół 6 - Odszkodowania i inne świadczenia oraz rmk

cd. Zespół 7 – Przychody działalności ubezpieczeniowej i pozostałe Zespół 8 – Kapitał, rezerwy, fundusze specjalne i wynik finansowy Konta pozabilansowe