Prężność, sposoby radzenia sobie z sytuacją trudną a jakość bliskich związków intymnych Dorota Suwalska-Barancewicz Alicja Malina Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Uzasadnienie realizacji badania Wielość zadań i ról małżonków jako potencjalny czynnik stresogenny Sposób radzenia sobie uzależniony od potencjału do wykorzystania posiadanego zasobu Prężność jako czynnik wspomagający w zmaganiu się z trudnościami - potencjał do prezentowania zaradności przez użycie dostępnych wewnętrznych i zewnętrznych zasobów w odpowiedzi na zmiany kontekstu i zmiany rozwojowe Doświadczany stres a jakość związku. Współczesne rodziny narażone są na liczne sytuacje kryzysowe związane z funkcjonowaniem w poszczególnych rolach i realizacją zadań rozwojowych przez ich członków. Sposoby radzenia sobie z trudnościami wydają się być ściśle związane z potencjałem do wykorzystania posiadanego zasobu (Liberska, Matuszewska, 2006). Prężność jako synonim zaradności życiowej stanowi jeden z istotnych czynników wspomagających człowieka w zmaganiu się z trudnościami. Powinna być ona rozpatrywana jako ciągle rozwijana i udoskonalana zdolność do realizacji zadań, często w trudnych i stresujących warunkach życia (Pooley, Cohen, Connor, 2010). Jest czynnikiem, który w literaturze często wiązany jest z procesami radzenia sobie z trudnościami i stanowi bufor chroniący nas przez szkodliwymi skutkami stresu (Charneya, 2004; Connor, 2006; Hjemdal, 2007). Prężność, rozumiana tu jako potencjał do prezentowania zaradności przez użycie dostępnych wewnętrznych i zewnętrznych zasobów w odpowiedzi na zmiany kontekstu i zmiany rozwojowe (Harms, Pooley, Cohen, w druku) jest zdaniem autorek niniejszego projektu czynnikiem decydującym o wyborze konstruktywnych sposobów radzenia sobie z trudnościami przez obojga partnerów w relacji intymnej. W konsekwencji decyduje ona pośrednio o jakości życia i co za tym idzie sposobach funkcjonowania w związku, w którym partnerzy z owymi trudnościami muszą się mierzyć. Posiadanie potencjału do prezentowania odpowiedniego zasobu by poradzić sobie w sytuacji trudnej oraz stosowanie konstruktywnych strategii radzenia sobie będzie zatem decydować o poziomie doświadczanego stresu. Z kolei doświadczany stres jest czynnikiem obniżającym jakość życia. Zatem stosowanie odpowiednich mechanizmów i strategii radzenia sobie wpływać powinno pozytywnie na jakość związku partnerskiego.

Wprowadzenie teoretyczne Nieporozumienia i konflikty między partnerami w związku romantycznym Jakość życia współczesnego człowieka – wielość stresorów i ich znaczenie dla funkcjonowania diady Konsekwencje stosowania niewłaściwych metod radzenia sobie ze stresem w związku intymnym Nieporozumienia i konflikty pomiędzy partnerami w związku romantycznym są czymś naturalnym i stanowią nieodzowny element funkcjonowania w związku intymnym (McGonagle, Kassler, Schilling, 1992). Współcześnie istnieje wiele stresorów obiektywnie oddziałujących na jakość życia pary, niezależnych od ich wzajemnej relacji a wynikających z czynników społeczno-ekonomicznych. Często odbijają się one negatywnie na funkcjonowaniu pary i ich wzajemnej relacji. Jeśli doświadczany w relacji intymnej stres nie jest odpowiednio przepracowany przy użyciu posiadanych zasobów (wsparcie będące składnikiem prężności) i z użyciem stosownych strategii radzenia sobie wówczas poziom doświadczeń negatywnych emocji wzrasta a powrót do stanu relacji sprzed konfliktu trwa dłużej. W dalszej konsekwencji wiązać się to może z pogorszeniem ogólnej kondycji psychofizycznej partnerów (Condren, O’Neill, Ryan, Barrett, Thakore, 2002; Robles, Kiecolt-Glaser, 2003; Young, Abelson, Cameron, 2004). Doniesienia z badań wskazują na znaczenie strategii radzenia sobie związanych z poszukiwaniem wsparcia dla funkcjonowania w związku w sytuacji konfliktowej a także na różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami mi w tym zakresie (Gunlicks-Stoessel, Powers, 2009). Można zatem przypuszczać, że czynniki takie jak prężność i strategie radzenia sobie będą w sposób pośredni oddziaływać na jakość funkcjonowania w związku we współczesnym świecie. Z drugiej strony inne badania pokazują, że radzenie sobie unikowe dodatnio koreluje ze znajdowaniem korzyści oraz nie ma wspływu na jakość życia (Helgeson i wsp. (2006)). Dane nie są jednoznaczne. Z tej przyczyny badania w tym obszarze wydają się szczególnie istotne.

Metoda Główny problem badawczy: Związek między prężnością i strategiami radzenia sobie a jakością bliskich związków intymnych

Metoda Hipotezy Wysoki poziom prężności partnerów sprzyja pomyślnemu funkcjonowaniu w związku intymnym Częste stosowanie konstruktywnych strategii radzenia sobie sprzyja pomyślnemu funkcjonowaniu w związku intymnym Czy istnieje związek między prężnością a jakością relacji partnerów w związku? Jeśli tak, to jaki? Czy istnieje związek między sposobami radzenia sobie w sytuacji trudnej a jakością związku osób badanych? Jeśli tak, to jaki? Czy istnieje związek między prężnością a wiekiem, stażem związku, liczbą poprzednich związków i liczbą dzieci osób badanych? Jeśli tak, to jaki? Czy istnieje związek między sposobami radzenia sobie w sytuacji trudnej a wiekiem, stażem związku, liczbą poprzednich związków i liczbą dzieci osób badanych a? Jeśli tak, to jaki? Sprawdzano także czy czy strategie radzenia sobie mediują w relacji pomiędzy prężnością a jakością związku.

Metoda Osoby badane 140 osób (50% kobiet i 50% mężczyzn) zróżnicowanych pod względem wykształcenia i miejsca zamieszkania Młodzi dorośli (średnia wieku 29) Różne formy związku (małżeństwo, kohabitacja, narzeczeństwo) Wiek między 22 a 40 lat

Metoda Badane zmienne Zmienna zależna: Jakość związku Zmienne niezależne: Prężność, Strategie radzenia sobie ze stresem Zmienna zależna: Jakość związku (głębokość relacji, postrzegane wsparcie, konflikt interpersonalny), zmienne sd Zmienne niezależne: Prężność (zasoby osobiste, wsparcie ze strony rówieśników, wsparcie ze strony rodziny) Strategie radzenia sobie ze stresem (aktywne radzenie sobie, planowanie, pozytywne przewartościowanie, akceptacja, humor, zwrot ku religii, poszukiwanie wsparcie emocjonalnego, poszukiwanie wsparcia instrumentalnego, zajmowanie się czymś innym, zaprzeczanie, wyładowanie, zażywanie substancji psychoaktywnych, zaprzestanie działań, obwinianie siebie) Które konstruktywne? Zmienne niezależne uboczne: Zmienne socjodemograficzne: wiekiem, stażem związku, liczbą poprzednich związków i liczbą dzieci W wypadku badania zmiennych sd uznano prężność i strategię radzenia sobie jako zmienna zależne.

Metoda Procedura badania i zastosowane metody IJZ (PL) (B.Sarason, I. Sarason, G.Pierce, w adaptacji D. Suwalska-Barancewicz, P. Izdebski, H. Liberska) LIRS(PL) (C. Harms, J.A. Pooley, L. Cohen, w adaptacji A. Maliny) Mini-COPE (C. Carvera, w adaptacji Juczyński Z., Ogińska-Bulik N.) Badanie realizowane było w okresie od lutego do kwietnia 2015 roku. Uczestnicy badania otrzymali tradycyjne metody papier ołówek. Inwentarz Jakości Związku – wskaźniki rzetelności alfa cronbacha (N108): Głębokość 0,71 Wsparcie 0,79 Konflikt 0,88 LIRS-(N389) ZO – 0,85 Wrów- 0,94 Wrodz-0,93

WYNIKI

Czy istnieje związek między prężnością a jakością relacji partnerów w związku? Jeśli tak, to jaki? Korelacje (Wybrane2) Oznaczone wsp. korelacji są istotne z p < ,05000 N=140 (Braki danych usuwano przypadkami) Glebokosc Konflikt p wsp zas os ,2795 -,0617 ,0497 p=,001 p=,469 p=,560 wsparcie ,2036 ,0002 ,0391 p=,016 p=,998 p=,647 rowie ,2236 ,0401 ,1277 p=,008 p=,638 p=,133 Rezultaty analizy statystycznej przy użyciu współczynnika korelacji r-Pearsona wykazały, że istnieje istotny związek między wszystkimi wymiarami prężności a głębokością relacji, czyli zaangażowaniem partnerów w związek. Im wyższy poziom zasobów osobistych (r=0,2795; p=0,001), wsparcia uzyskiwanego od rodziny (r=0,2036; p=0,016) oraz wsparcia uzyskiwanego od rówieśników (r=0,2236;p=0,008), tym wyższy poziom zaangażowania partnerów w relację. Głębokość relacji to inaczej zaangażowanie, poczucie szczęścia z relacji i bycia razem z partnerem, pozytywne wartościowanie relacji. Prężność, która ma charakter dyspozycji i wiąże się z najbardziej trwałym aspektem relacji.

Czy istnieje związek między sposobami radzenia sobie w sytuacji trudnej a jakością związku osób badanych? Jeśli tak, to jaki? Korelacje (Wybrane2) Oznaczone wsp. korelacji są istotne z p < ,05000 N=140 (Braki danych usuwano przypadkami) p wsp konflikt glebokosc ARS ,0986 ,0037 ,0824 p=,247 p=,966 p=,333 PP -,0224 -,1941 -,0086 p=,793 p=,022 p=,920 plan ,1600 -,0835 ,1791 p=,059 p=,327 p=,034 akceptacja -,0670 -,0206 ,0580 p=,432 p=,809 p=,496 p hum ,0780 -,0274 ,2433 p=,360 p=,748 p=,004 relig -,0829 ,0746 -,0292 p=,330 p=,381 p=,732 szuk WE ,2758 -,1379 ,0003 p=,001 p=,104 p=,997 szuk WI ,2729 -,1038 -,0241 p=,222 p=,778 ZSCI ,0798 ,0024 -,1203 p=,348 p=,977 p=,157 zaprzecz ,0433 ,0876 -,1903 p=,611 p=,304 p=,024 wylado ,1288 ,0902 -,1015 p=,129 p=,289 p=,233 sub psych -,1104 ,1327 -,1907 p=,194 p=,118 Zdzialan -,0883 ,1497 -,1318 p=,299 p=,078 p=,121 obw sieb -,0437 ,2307 -,0685 p=,609 p=,006 p=,421 Rezultaty analizy statystycznej przy użyciu współczynnika korelacji r-Pearsona wykazały, istotny związek między poszukiwaniem emocjonalnego (r=0,2758; p=0,001) i instrumentalnego (r=0,2729; p=0,001) wsparcia a postrzeganym wsparciem w otoczeniu. Im wyższy był poziom poszukiwania różnego rodzaju wsparcia, tym wyższy był również poziom postrzegania jego dostępności w najbliższym otoczeniu. Rezultaty analizy wykazały również istotny związek między pozytywnym przewartościowaniem, czyli postrzeganiem sytuacji w lepszym świetle a konfliktem w związku (r=-0,1941; p=0,022) oraz obwinianiem siebie (r=0,2307; p=0,006) a konfliktem. Im wyższy był poziom pozytywnego przewartościowania, tym niższy był poziom konfliktu, natomiast im wyższy był poziom krytykowania i obwiniania siebie, tym zaobserwowano wyższy poziom konfliktu między partnerami. Rezultaty analizy wykazały, że istnieje istotny związek między sposobami radzenia sobie, takimi jak: planowanie (r=0,1791; p=0,034), poczucie humoru (r=0,2433; p=0,004), zaprzeczanie (r=-0,1903; p=0,024), zażywanie substancji psychoaktywnych (r=-0,1907; p=0,024) a głębokością relacji. Im wyższy był poziom planowania działań oraz żartowania z sytuacji, tym wyższy był poziom zaangażowania w związek, natomiast im wyższy był poziom odrzucania faktu zaistnienia sytuacji trudnej i zażywania substancji psychoaktywnych, tym niższy był poziom głębokości relacji.

Czy istnieje związek między wiekiem, stażem związku, liczbą poprzednich związków i liczbą dzieci osób badanych a jakością ich związku? Jeśli tak, to jaki? Korelacje (Wybrane2) Oznaczone wsp. korelacji są istotne z p < ,05000 N=140 (Braki danych usuwano przypadkami) p wsp konflikt glebokosc wiek -,1963 ,0520 -,1335 p=,020 p=,542 p=,116 st zw -,1901 ,0479 -,1456 p=,024 p=,574 p=,086 licz zw ,1279 ,1540 -,1255 p=,132 p=,069 p=,140 licz dz -,0453 -,0132 -,0868 p=,595 p=,877 p=,308 Rezultaty analizy statystycznej przy użyciu współczynnika korelacji r-Pearsona wykazały, że istnieje związek między wiekiem (r=-0,1963; p=0,020) i postrzeganym wsparciem oraz między stażem związku (r=-0,1901; p=0,024) a postrzeganym wsparciem. Wraz z wiekiem malał poziom postrzeganego przez partnerów wsparcia. Natomiast wraz z długością trwania związku również malał poziom postrzeganego przez partnerów wsparcia.

Czy strategie radzenia sobie stanowią mediator zależności między prężnością a jakością związku? Sprawdzano także czy strategie radzenia sobie mediuje między prężnością a jakością związku. Okazało się, że tylko planowanie mediuje między prężnością a głębokością związku. Im wyższa prężność tym lepsze planowanie i tym większa głębokość relacji.

Wnioski Prężność w zakresie wszystkich wymiarów ma znaczenie dla głębokości relacji Podejmowane strategie radzenia sobie mają znaczenie dla głębokości relacji: Wysoka jakość relacji wiąże się ze stosowaniem takich strategii jak: planowanie, poczucie humoru, poszukiwanie wsparcia instrumentalnego i emocjonalnego (głębokość relacji i postrzegane wsparcie) oraz pozytywne przewartościowanie (konflikt) Niska jakość relacji wiąże się ze stosowanie strategii takich jak: zaprzeczanie, zażywanie substancji psychoaktywnych (głębokość relacji) oraz obwinianie siebie (konflikt) Strategie: aktywne radzenie sobie, akceptacja, zwrot ku religii, zajmowanie się czymś innym, wyładowanie, zaprzestanie działań nie mają znaczenia dla jakości relacji w żadnym z obszarów.