WYBRANE ZAGADNIENIA MATERIALNEGO I PROCESOWEGO PRAWA PRACY ZAJĘCIA SZKOLENIOWE DLA RADCÓW PRAWNYCH OKRĘGOWEJ IZBY RADCÓW PRAWNYCH RZESZÓW, DNIA 10 GRUDNIA 2016 ROKU

REGULACJA PRAWNA Art. 47. § 1. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. § 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy: 1) z zakresu prawa pracy o: a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane, c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu.

SPRAWY O ODSZKODOWANIE Przepis art. 47 § 2 pkt 1 lit. a in fine k.p.c. statuuje skład ławniczy sądu jedynie w sprawach o "odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy", czyli przewidziane w Kodeksie pracy (art. 45 i 471 i art. 56 i 58-59). Natomiast sprawy o inne odszkodowania (zwłaszcza oparte na przepisach Kodeksu cywilnego), przewyższające limity określone w Kodeksie pracy, pomimo tego, że pracownik również zarzuca, że wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy było nieuzasadnione bądź naruszało przepisy prawa, sąd rozpoznaje w składzie jednego sędziego, zgodnie z zasadą określoną w art. 47 § 1 k.p.c.

SPRAWY O ODSZKODOWANIE Z ART. 55 PAR. 1(1) KPC Specyficzną kategorią spraw są sprawy o odszkodowanie należne pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 55 § 11 k.p.). Specyfika tego odszkodowania polega na tym, że przysługuje ono pracownikowi w związku ze zgodnym z prawem i uzasadnionym rozwiązaniem przez niego stosunku pracy. Art. 47 § 2 pkt 1 lit a in fine k.p.c. wskazuje natomiast na odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy. Choć w powołanej regulacji mowa jest również o odszkodowaniu, należy przyjąć, że sprawy o ten rodzaj odszkodowania nie są tożsame ze sprawami objętymi treścią art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c. i podlegają rozpoznaniu w składzie jednoosobowym, a nie ławniczym.

WYNAGRODZENIE RADCOWSKIE W SPRAWIE O ODSZKODOWANIE Z ART. 55 PAR WYNAGRODZENIE RADCOWSKIE W SPRAWIE O ODSZKODOWANIE Z ART. 55 PAR. 1(1) KPC Do odszkodowania z art. 55 § 11 k.p. powinna mieć zastosowanie stawka wynagrodzenia pełnomocnika z § 9 ust. 1 pkt 2, a nie z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804).

CHARAKTER SPRAWY O USTALENIE ISTNIENIA STOSUNKU PRACY Sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy (art. 22 k.p. w zw. z art. 189 k.p.c. ma charakter majątkowy, w związku z tym, wynagrodzenie radcowskie jest ustalane na podstawie § 2 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r., z pominięciem § 9 ust. 1 pkt 1 i 2 tegoż rozporządzenia, choć SO w Rzeszowie stoi na stanowisko, że należy tutaj zastosować § 9 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 20 rozporządzenia)

SPRAWA O ODSZKODOWANIE W ZWIĄZKU Z ROZWIĄZANIEM STOSUNKU PRACY W utrwalonym już orzecznictwie zwrócono uwagę, że przepis art. 231 k.p.c. ma zastosowanie tylko do roszczeń majątkowych niepieniężnych. Konsekwencją tego jest w szczególności to, że w sprawach o zasądzenie odszkodowania z tytułu bezprawnego wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia wartość przedmiotu sporu stanowi podana kwota pieniężna (art. 19 § 1 k.p.c.), a nie suma wynagrodzenia za pracę, określona na podstawie art. 231 k.p.c. Innymi słowy, sprawa o odszkodowanie, choć ma swoje źródło w rozwiązaniu stosunku pracy, jest traktowana jak „zwykła” sprawa o zapłatę, np. o wynagrodzenie za pracę czy wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych (ale nie w zakresie kosztów zastępstwa procesowego).

KUMULACJA ROSZCZEŃ A SKŁAD SĄDU PRACY Dopuszczalna jest kumulacja przedmiotowa roszczeń w sprawach z zakresu prawa pracy także wówczas, gdy niektóre ze skumulowanych roszczeń powinny być rozpoznane w składzie jednego sędziego (art. 47 § 1 k.p.c.), a inne – w ławniczym (art. 47 § 2 pkt 1 k.p.c.) i jednocześnie nie występują przesłanki wyłączające kumulację (art. 191 i 193 k.p.c.). W każdym razie decydujące znaczenie powinno się przypisać woli powoda. To on decyduje o połączeniu w jednym pozwie (art. 191 k.p.c.) albo w jednej sprawie w toku jej rozpoznawania (art. 193 k.p.c.) kilku dochodzonych przez siebie roszczeń – w ten sposób decyduje też pośrednio o tym, czy jego roszczenia (wszystkie połączone) ma rozpoznać sąd w składzie przewidzianym w art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c. (z udziałem ławników). Jednocześnie podejmuje ryzyko związane ze wzrastającymi kosztami procesu.

KONSEKWENCJE NARUSZENIA PRZEPISÓW O SKŁADZIE SĄDU PRACY Konsekwencją rozpoznania sprawy w składzie jednoosobowym zamiast ławniczego (i odwrotnie) jest nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.), brana pod uwagę z urzędu przez sąd drugiej instancji w razie zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Powyższe powoduje niekiedy ostrożność sądów pracy w zakresie kumulacji roszczeń. W związku z tym, należałoby rozważyć zmianę art. 379 pkt 4 k.p.c., która mogłaby wyeliminować obawy dotyczące nieważności postępowania związane z różnymi składami sądu rozpoznającymi sprawy z zakresu prawa pracy. Wzorem mógłby być tutaj art. 379 pkt 6 k.p.c. I tak, nie powinna występować nieważność postępowania, gdy roszczenie podlegające rozpoznaniu przez jednoosobowy skład sądu, rozpozna – w razie skumulowania go z innymi roszczeniami – skład ławniczy.