OCENIANIE- ISTOTA, FUNKCJE I ROLA OCENY SZKOLNEJ Opracowała Walentyna Dulko, st. nauczyciel języka polskiego Szkoły Średniej im. P. K. Brzostowskiego 2014 rok

Ocenianie jest procesem oraz systemem, Czym jest ocenianie? Ocenianie jest procesem oraz systemem, który ma wspomagać pracę nauczycieli i rodziców nad sprawnym i mądrym wchodzeniem w życie młodego pokolenia.

Co należy brać pod uwagę oceniając uczniów? Zaangażowanie ucznia; wkład pracy oraz staranność jej wykonania; zgodność z tematem i zagadnieniem; poprawność merytoryczna odpowiedzi; stan wiedzy ucznia; język, którym się posługuje; możliwości ucznia.

Ocenianie ma pomóc uczniowi: poznać własne możliwości – uczeń, poddając się ocenianiu, dowiaduje się, jaki posiada zakres wiedzy z danej dziedziny i co jeszcze musi zrobić, aby podnieść swój poziom wiedzy; rozwijać się psychofizycznie – ocena ma wpływ na określenie siebie w stosunku do innych osób w tej samej grupie; budować właściwą motywację – wystawienie i skomentowanie oceny przyczynia się do wzbudzania nadziei, że może być lepiej;

kształtować zainteresowania – odpowiedni komentarz do oceny, zachęcający ucznia do pracy w danym kierunku, może mieć decydujący wpływ na rozwój zainteresowań; nabywać wiedzę – stan wiedzy musi być przez jakiś czas sprawdzany i oceniany, aby uczeń zdawał sobie sprawę z własnych umiejętności i niedociągnięć.

Czego oczekują uczniowie? Dostarczana uczniowi informacja o ocenianiu powinna być dostępna. Uczeń musi wiedzieć, co ma wykonać, aby polepszyć wyniki w nauce; zaufać sobie, uwierzyć we własne siły; nie czuć się gorszym od innych kolegów z klasy; odczuć, że on jest „ważny“ nauczycielowi i nauczyciel stara się mu pomóc . Po zakończeniu każdego etapu nauczania uczeń jest sprawdzany z części poznanego materiału. Nauczyciel wyjaśnia, mówi o niedociągnięciach ucznia i stosuje różne sposoby, aby pomóc mu je zlikwidować .

Cele nowoczesnego oceniania: diagnozowanie osiągnięć dydaktycznych ucznia; obserwowanie rozwoju ucznia; dostarczanie informacji zwrotnej głównym podmiotom; wspieranie rozwoju; rozbudzanie motywacji uczenia się; uczenie systematyczności; organizacja procesu uczenia się; kształtowanie obrazu samego siebie; uświadamianie oceny jako elementu rzeczywistości; uczenie umiejętności oceniania oraz korzystania z niego;

wdrażanie do samooceny; sprawdzanie wiadomości i umiejętności; przygotowanie do „zdrowej rywalizacji“; wdrażanie do przestrzegania norm, zasad funkcjonujących w różnych organizacjach; rozpoznawanie uzdolnień, zainteresowań, predyspozycji; gromadzenie informacji; wzmacnianie psychiki ucznia (wskazywanie jego „mocnych" stron); niwelowanie stresu, lęku, agresywnego zachowania się.

Kryteria oceniania Zadaniem nauczyciela jest więc dokładne ustalenie tego, co będzie brał pod uwagę przy ocenianiu, czyli co będzie oceniał. „Nacobezu”, czyli na co będzie zwracał uwagę. Jasne i konkretnie sformułowane kryteria oceniania.

Korzyści dla uczniów wynikające z podania „nacobezu” Uczeń: wie, czego będzie się od niego wymagało podczas odpowiedzi, na sprawdzianie czy w pracach domowych; ma konkretne wskazówki, czego ma się nauczyć, na czym skupić swoją uwagę; podane i zapisane po każdej lekcji w zeszycie „nacobezu” ułatwia i usprawnia przygotowanie do sprawdzianu; uczy się tego, co ważne i potrzebne, a nie „wszystkiego”.

Ocenianie (vertinimas) Samoocena Ostateczna ocena Ocenianie (ciąg oceniania) (vertinimas) Samoocena (įsivertinimas) Ostateczna ocena (įvertinimas)

Ocenianie – to stałe informacje o osiągnięciach i postępach ucznia w nauce. Ocena ostateczna – ostateczne wyniki procesu nauczania, konkretna decyzja o osiągnięciach i postępach ucznia. Samoocena – postępy w nauce na podstawie samooceniania, porównywanie obecnych osiągnięć z poprzednimi.

Sposoby oceniania Nieformalny Formalny Odbywa się poprzez nieustanną obserwację, wyrobienie opinii, rozmowę, dyskusję… Ocenianie według poszczególnych kryteriów Odnotowywane według ustalonej formy (np. recenzja, kredyty, punkty.) Odnotowywane przez nauczyciela albo nieodnotowywane Ocenianie rozwoju osobowości, wartości, nawyków ucznia Ocenianie wiedzy, zdolności, umiejętności przedmiotowych

Typy oceniania formalnego Normatywne ocenianie – porównywanie uczniowskich wyników w nauce (od zdolniejszego do najsłabszego ucznia). Kryterialne ocenianie – opieranie się o ustalone kryteria.

Typy oceniania nieformalnego Diagnostyczne Kształtujące Ideograficzne Sumujące Zbiorowe

Stosowanie oceniania diagnostycznego Rozpoczynając lub kończąc pewien etap nauczania (tzn. temat lub część kursu nauczania). Cel oceniania diagnostycznego polega na tym, aby dowiedzieć się o osiągnięciach i postępach ucznia w celu zapewnienia dalszych możliwości kształcenia się i pomóc w przezwyciężaniu trudności. Ocenianie diagnostyczne opiera się na obserwacji uczniów, wykonywaniu zadań domowych, rezultatach prac kontrolnych .

Ocenianie kształtujące Stałe ocenianie w procesie nauczania. Polega na zachęcaniu uczniów do komentarza, ukierunkowaniu do odpowiedniego działania. Celem jest nie kontrola, ale pomoc uczyć się. Nie wiąże się z ocenami, wyniki oceniania nie są podawane do wiadomości publicznej. Ocenianie ustne lub na piśmie. Ocenianie nieformalne i nieodnotowywane.

w jakim kierunku może się dalej rozwijać. Ocenianie kształtujące ma na celu pomóc uczniowi uczyć się jak się uczyć Dzięki ocenianiu kształtującemu uczniowie mają posiąść umiejętność uczenia się, a nie tylko czegoś się nauczyć! Ocenianie kształtujące daje uczniowi rzetelną informację na temat tego, co uczeń zrobił dobrze, a co powinien poprawić i w jakim kierunku może się dalej rozwijać.

Zalety oceniania kształtującego Zwiększa szanse uczniów w sprawdzianach i na egzaminach. Czyni uczniów aktywnymi i świadomymi organizatorami procesu uczenia się. Wyraźnie poprawia wyniki nauczania. Kształtuje w nich postawę samodzielności. Rozwija umiejętność uczenia się przez całe życie. Zmienia relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami. Nauczyciel i uczeń pracują razem, aby uczeń mógł skuteczniej się uczyć. 

Informacja zwrotna: nauczyciel – uczeń, uczeń – nauczyciel Informacja zwrotna to szczególny kontakt nauczyciela z uczniem, mający pomóc uczniowi w uczeniu się. Nie jest korzystne łączenie informacji zwrotnej z ocenami. Informacja zwrotna powinna wyszczególnić i docenić dobre elementy pracy ucznia. Wskazać na to, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia, czyli w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę oraz w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Każda informacja zwrotna w ocenianiu kształtującym powinna zawierać cztery elementy: 1. Co już umiem? 2. Nad czym muszę jeszcze popracować? 3. Co powinienem (powinnam) zmienić w swoim sposobie uczenia się? 4. Jakie powinienem (powinnam) przyjąć postanowienie na przyszłość?

Ideograficzne ocenianie Ocena indywidualnych postępów ucznia w nauce.

Stosuje się kończąc program, kurs nauczania. Ocenianie sumujące Stosuje się kończąc program, kurs nauczania.

Ocena sumująca To ocena określająca efekt: poziom wiedzy ucznia z danego tematu na końcu procesu uczenia się. Wiadomo, że ocenianie sumujące ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się wystawieniem pewnej oceny. Ocenianie sumujące ma na celu podsumowanie wiedzy uzyskanej przez ucznia po zakończeniu procesu uczenia się.

Ocena ,,zbiorowa” (Kaupiamasis vertinimas)

Zasady uzyskania kredytów (punktów) - Jeden kredyt (punkt) odpowiada jednostce oceny; - kredyty (punkty) zdobywa się tylko w dniu ich uzyskania; - kredyty (punkty) ujmuje się za nieprzygotowanie do lekcji (np. minus 4 kredyty (punkty); za uprzedzenie nauczyciela o nieprzygotowaniu do lekcji - minus 2 kredyty (punkty); - ujmuje się 2 kredyty (punkty) za nieobecność na lekcji i za niewykonanie zadania; - kredytów (punktów) nie uzyskuje się przed dwoma tygodniami do zakończenia trymestru (półrocza); - jeden kredyt (punkt) do oceny można dodać za odpowiedź ustną; - kredyty (punkty) są ważne w ciagu całego roku szkolnego.

Za co można uzyskać kredyty (punkty)? - uzasadnione odpowiedzi na pytania ; - aktywny udział podczas lekcji ; - korekta swoich i cudzych błędów; - uzupełnienie czyjejś odpowiedzi; - redagowanie pracy; - wyraziste czytanie; - prace twórcze; - interpretacja tekstu; - inicjatywa przedmiotowa; - aktywny udział w konkursach, olimpiadach, konferencjach itd.; - stoiska, wystawy, dekoracje, przygotowanie materiałów dydaktycznych; - publikacje; - wystąpienia publiczne ; - przygotowanie projektu, obrona pracy; - przygotowanie gazetki, gabloty; - praca w grupie; - praca badawcza; - folder (portfolio).

Wskaźnik oceny „zbiorowej” Ocenianie Frekwencja: nie opuszczono żadnej lekcji; za półrocze opuszczono 1–5 lekcji, ale rozliczono się; za półrocze opuszczono 1–3 lekcji; za półrocze opuszczono 1/3 lekcji, ale rozliczono się. Systematyczne wykonanie zadań domowych: zawsze; nie wykonano 1–2 zadań domowych; wykonano połowę zadań domowych; wykonano 1/3 zadań domowych. Aktywność podczas lekcji: często; średnio; czasem. Dążenie do samodzielnego nauczania: zawsze prace wykonane samodzielnie; czasem potrzeba motywacji; częsta potrzeba motywacji; stała potrzeba motywacji. Uczestnictwo w przedmiotowych, społecznych, kulturowych imprezach 1. 10 punktów; 9–8 punktów; 7–6 punktów; 5–4 punktów.  2. 7–5 punktów; 4 punktów; 3. 4. 5. 10 punktów

Samoocena ucznia Samoocena jest nierozerwalnie związana z ideą oceniania kształtującego. Właściwie poprzez samoocenę możemy zachęcić uczniów do odpowiedzialności za swoją naukę. KORZYŚCI: - Uczniowie stają się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się. - Uczniowie rozumieją, czego się uczą i po co. - Wzrasta poczucie własnej wartości, pewność siebie i motywacja do nauki. - Uczniowie wiedzą, czego jeszcze nie opanowali i czego muszą się nauczyć. - Uczniowie łatwiej się przyznają, że czegoś nie rozumieją i chętniej zadają pytania. - Lekcje stają się ciekawsze dla uczniów oraz nauczycieli. - Nauczyciel ma stałą informację o postępach indywidualnych uczniów.

Ocena koleżeńska Uczniowie na podstawie wcześniej ustalonych kryteriów oceniają pracę kolegi bądź koleżanki. Uczeń pełni funkcję oceniającego nauczyciela, recenzuje pracę innego ucznia i daje mu wskazówki. Łatwiej jest przyjąć informację zwrotną od rówieśnika.

Ocena koleżeńska wspaniale dobrze źle

Obrazek „Ile…?” Ile widziałem (-am) – oczy (wielkość) Ile mówiłem (-am) – usta Ile słyszałem (-am) – uszy Ile dowiedziałem (-am) się – włosy

Smile Wiele się dowiedziałem (-am)… Mogłem (-am) bardziej się postarać… Niezbyt się starałem (-am) pracować…

Semafor Zielony kolor – byłem (-am) aktywny, uważny, zaciekawiłem (-am) się, dowiedziałem (-am) się wiele nowego. Żółty kolor – coś niecoś dowiedziałem się. Nie zawsze byłem (-am) uważny i aktywny. Czerwony kolor – brakowało mi uwagi, aktywności, niewiele wiedzy zdobyłem (-am).

Klamerki Zielony – wszystko zrozumiałem (-am). Żółty – nie wszystko zrozumiałem (-am). Czerwony – absolutnie nic nie zrozumiałem (-am).

Do walizki włóż wszystko to, co wyniesiesz z lekcji Bagaż wiedzy Do walizki włóż wszystko to, co wyniesiesz z lekcji Do śmietnika wrzuć wszystko to, co podczas lekcji było niekorzystne i niezrozumiałe

Skrzynka pytań Wiem… Chciałbym (-am) dowiedzieć się… Dowiedziałem (-am) się…

Cel Jak się czułem (-am) podczas lekcji?

Kwadrat

Pajęczyna (gwiazda) Odpowiednio sformułowałem (-am) temat utworu; Odpowiednio przedstawiłem (-am) problematykę utworu; Odpowiednio określiłem (-am ) myśl przewodnią utworu; Odnalazłem (-am) 2 przykłady realistyczne oraz 2 fikcyjne; Scharakteryzowałem (-am) trzema epitetami głównego bohatera; Odważnie pytałem (-am), czego nie rozumiałem (-am); Pracowałem (-am) dziś z przyjemnością; Potrafię czytać ze zrozumieniem i odpowiadać na pytania…

Gwiazda

Oś Zadanie trudne Pracowałem (-am) samodzielnie Pracowałem (-am) z pomocą nauczyciela bądź jednoklasisty Zadanie łatwe

Dokończ zdania (1) Było ciekawie…......................………................. Dowiedziałem (-am) się..…......…………............. Trudności sprawiło…..………............................. Zrozumiałem (-am)……….........………….............

Dokończ zdania (2) Czego się nauczyłem (-am)?............................ Czy wykonałem (-am) zadania?...................... Jakim sposobem wykonałem (-am) zadania?......................................................... Co mogłem (-am) zrobić lepiej?.......................

Dokończ zdania (3) Co robiliśmy podczas lekcji?............................ W jaki sposób robiliśmy?................................ Dlaczego robiliśmy?........................................

Metoda zdań podsumowujących polega na poleceniu uczniom dokończenia zdania: Dziś nauczyłem (-am) się.......................................... Zrozumiałem (-am), że.............................................. Przypomniałem (-am) sobie, że................................. Zaskoczyło mnie, że.................................................. Dziś osiągnąłem (osiągnęłam) założony cel, gdyż...... ....................................................................................

Pytania do refleksji Jak czułeś (-aś) się wykonując podane zadanie? Dlaczego? Czym zaciekawiło Cię to zadanie? Co nowego poznałeś (-aś)? Co sprawiło trudności? Dlaczego? Czy potrzebowałeś (-aś) pomocy? Dlaczego? Co chciałbyś (-abyś) udoskonalić? Twój konkretny wkład? Co innym razem zrobił(-a)byś inaczej? Dlaczego? Gdzie można zastosować wiedzę nabytą podczas tej lekcji? Jak ocenisz swoją wiedzę? Dlaczego?

Stosuje się w końcu lekcji, dokonując podsumowania. „Słodka“ refleksja Stosuje się w końcu lekcji, dokonując podsumowania. Znaczenie kolorów: czerwony kolor – z czym się nie zgadzam? żółty kolor – jaką mam obawę? zielony kolor – z czym się zgadzam? siny kolor – co było zadziwiające? brązowy kolor – co sprawiło zadowolenie (radość)?

Dzienniczek Wpis do dzienniczka: - co na dzisiejszej lekcji było najkorzystniejsze dla mnie? Dlaczego? - co udało się najbardziej i najłatwiej? - co sprawiło trudności? Dlaczego?

Praca w grupie Imię.................................... Grupa................................. Data................................... Moje zadanie.............................................................. ................................................................................... Co wykonałem (-am)?................................................. Czego nie zrobiłem (-am)?........................................... Czy mój wkład w pracę grupy wpłynął na ocenę ogólną? W jakim stopniu?........................................... ...................................................................................

Pytania dla grupy 1. Co zrobiłeś (-aś), aby pracować wspólnie byłoby łatwiej? ................................................. 2. Co innym razem możesz zmienić, aby pracować wspólnie byłoby łatwiej? albo 1. Jak pracowało się grupie? 2. Co innym razem zrobilibyście (-łybyście) inaczej? .............................................

„Cząstka tortu“ – praca w grupie

„Kolorowe kółko” Każda grupa wybranym kolorem odznacza na pracach innych grup: poprawne, błędne oraz niezrozumiałe odpowiedzi. 54

Jak pracowało się w grupie Jak pracowało się w grupie? (Ocena nauczyciela obserwującego pracę uczniów podczas lekcji. Arkusz należy się wyeksponować.) 1 2 3 4 Kalbėjo ramiu balsu Klausinėjo, teikė pasiūlymų Skatino vieni kitus Klausė draugų pasisakymų Domėjosi, ar visi suprato

Mój wkład do pracy w grupie Wyrazistość myśli podczas prezentacji pracy – 4……………… Pomysłowość – 5................. Zorganizowanie pracy – 3.................. Treść – 4................. Umiejętność przekazania informacji – 4.................... Korzyść oraz zaciekawienie słuchaczy – 4................... Niedostatecznie - 2, zadawalająco - 3, dobrze - 4, wspaniale - 5 Ogółem: 24

Vardas Simas Laima Aira Lukas Rasa Teorija 1užduotis 2užduotis Sėkmės vertinimas Simas Laima Aira Lukas Rasa

Refleksja po zajęciach (1) Jaka atmosfera panowała w grupie? - twórcza – interesująca – dobra – nerwowa – pełna lęku – nudna (podkreśl). Określ swój udział we wspólnej pracy (w skali 1-10). Co na tej lekcji było, Twoim zdaniem, najważniejsze?

Refleksja po zajęciach (2) Po dzisiejszej lekcji: wiem……………………… potrafię………………….. nie zrozumiałem (-am)…………………… Co było najtrudniejsze podczas dzisiejszej lekcji?.................................. Które zadania były najłatwiejsze?................. Swoją wiedzę oceniam na ..........

Emocjonalne ocenianie

„Temperatura klasy“ Sposób określania aktywności uczniów podczas lekcji

Błędy popełniane przy ocenianiu brak jasnych kryteriów oceniania, niewiedza wymagań, nieuwzględnianie indywidualnych cech i możliwości ucznia, stosowanie punktacji przeliczanej na oceny bez właściwego obliczania kredytów (punktów), wyznaczanie z góry ilości możliwych sprawdzianów bez możliwości powtórnego przepytywania ucznia, ograniczenia czasowe, negatywny komentarz oceny niedostatecznej, cechy indywidualne oceniającego (stereotypy myślowe, emocje, itp.), etykietowanie uczniów…  

Obserwacja Jest to najbardziej powszechna metoda stosowana w klasie, ale chyba najmniej uznawana jako forma oceniania. Różnorodność sytuacji pozwala nauczycielowi zmieniać, koregować zebrane informacje w celu stosowania innych, bardziej odpowiednich sposobów oceniania uczniów.

Większość nauczycieli zadaje pytanie, Pytania Poprawna odpowiedź jest mniej przydatna w nauce niż niepoprawna. Nie ma niepoprawnych odpowiedzi – „rujnujemy“ nie nieprawdę, a argumenty . Większość nauczycieli zadaje pytanie, czeka na odpowiedź czasem mniej niż jedną sekundę, a następnie zadaje kolejne pytanie lub sam na nie odpowiada. Zbyt krótkotrwałe oczekiwanie odpowiedzi „działa“ tylko na te pytania, które nie potrzebują zastanowienia się. Wyjściem z tej sytuacji jest dłuższe czekanie na odpowiedź ucznia.

doceniam twoje wysiłki. Atmosfera w klasie Nauczyciel powinien zadbać o to, aby na jego lekcjach była atmosfera sprzyjająca uczeniu się. Zastanowić się, czy w klasie jest dobry klimat do uczenia się, czy sprzyja on uczeniu się bez rywalizacji. Jedyną sensowną formą rywalizacji jest rywalizowanie ze samym sobą, czyli porównywanie swoich osiągnięć w czasie. Nauczyciel-sojusznik mówi do każdego ucznia: chcę ci pomóc; możesz na mnie liczyć; doceniam twoje wysiłki.

Ocenianie Samoocena Įsivertinimas Ocena nauczyciela Įvertinimas Kształtujące Formalne Nieformalne Diagnostyczne Sumujące Ideograficzne „Zbiorowe” (Kaupiamasis vertinimas) Normatywne Kryterialne

Źródła informacji: www.smm.lt ; www.pedagogika.lt 1. Mokinių pažangos ir pasiekimų vertinimo samprata (patvirtinta: LR švietimo ir mokslo ministro 2004 m. vasario 25 d. įsakymu Nr. ISAK-256) 2. Švietimo įstatymo 38 straipsnis, apibrėžiantis mokymosi pasiekimų vertinimą. 3. Kompetencijų ugdymas. UPC, 2012. www.smm.lt ; www.pedagogika.lt

,, Jeżeli dziecko nie uczy się w sposób, w jaki je nauczasz, wtedy musisz nauczać w ten sam sposób, w jaki się ono uczy.” Rita Dunn Dziękuję!