Emigracja zarobkowa z Polski. Przyczyny i skutki Stanisława Golinowska Konferencja Rzecznika Praw Obywatelskich Radziejowice 3-5.10. 2006

Plan prezentacji Przyczyny migracji zarobkowych – perspektywa teoretyczna Wyjazdy zarobkowe z Polski tendencje i ich zmiany Profile emigracji z Polski Korzyści: perspektywa kraju przyjmującego i wysyłającego Koszty: perspektywa kraju przyjmującego i wysyłającego O politykach migracyjnych

Przyczyny emigracji. Co wnosi teoria? Czynniki migracji Wypychające: prześladowania polityczne, zła sytuacja ekonomiczna i brak pracy, niskie zarobki, ograniczone perspektywy zawodowego, katastrofy ekologiczne Przyciągające migrantów : segmentacja rynku pracy (brak siły roboczej na niektórych segmentach rynku pracy), wyższe zarobki (o około 30%), wyższe zabezpieczenie socjalne, demokratyczne stosunki społeczne, lepsze perspektywy rozwoju zawodowego Sieć kontaktów migracyjnych i ‘biznes migracyjny’ Mobilność siły roboczej w globalnym świecie

Tendencje migracyjne i ich zmiany Polska tradycyjny kraj emigracji – od końca XVIII wieku - przyczyny polityczne oraz ekonomiczne Największe fale emigracji ‘za chlebem’; przełom XIX i XX wieku: USA, Niemcy i Francja oraz Belgia Okres międzywojenny: dominacja emigracji okresowej i sezonowej Po drugiej wojnie światowej: wielkie przesiedlenia i repatriacja, następnie ograniczenia wyjazdowe; wyjątki: tzw. łączenie rodzin

Tendencje migracyjne i ich zmiany c.d. Lata 70. – swoboda wyjazdów turystycznych i ucieczki, Lata 80. – emigracja polityczna i ekonomiczna – ponad 1 mln osób opuściło kraj Lata 90. – osłabienie wyjazdów na stałe, dominacja czasowej emigracji zarobkowej (dorobkowej) Nowa dekada XXI wieku – wzrost emigracji ekonomicznej; pogorszenie się sytuacji na rynku pracy w Polsce i jednocześnie silne działanie czynników przyciągających

Profile emigracji z Polski - współcześnie Wyjazdy do pracy, której nie ma w kraju; często podejmowanie się pracy na tzw. wtórnym rynku pracy, nierejestrowanej Wyjazdy w celu uzyskania dodatkowych dochodów, dorobienia się (na mieszkanie, dom, wykształcenie dziecka,...) Wyjazdy zawodowe – lepsze perspektywy rozwoju zawodowego

Wyjazdy ‘za pracą’ Wyjeżdżają osoby o niskich kwalifikacjach lub posiadających kwalifikacje robotników wykwalifikowanych. Silne przyciąganie do niektórych prac w usługach komunalnych, na budowach, transporcie oraz w przemyśle: przetwórstwa żywności, w górnictwie, w hutnictwie,...

Wyjazdy na dorobienie się Wykorzystywana sieć kontaktów, międzypaństwowe bilateralne umowy o zatrudnieniu wzajemnym oraz inne formy wyjazdów mniej ryzykownych Podejmowane prace: w gospodarstwach domowych, małych firmach, w gospodarstwach rolnych, zakładach opiekuńczych i pielęgnacyjnych Znaczy udział kobiet

Poszukiwanie lepszych perspektyw zawodowych Emigracja osób z wyższymi kwalifikacjami w niektórych zawodach, na które w krajach przyjmujących występuje znaczny popyt Służba zdrowia, informatycy, architekci, specjaliści w usługach finansowych, piloci samolotów, ...

Inne cechy współczesnej fali emigracyjnej Znaczna skala – ponad 1,12 mln osób – przewyższyła już exodus z lat 80. Dominacja ludzi młodych, w tym – absolwentów szkól wyższych Silny rozwój usług migracyjnych i biur pośrednictwa do pracy za granicą

Inne cechy współczesnej fali emigracyjnej c.d. 4. Mniejsza koncentracja wyjazdów na terenie Polski; już nie tylko tradycyjne zagłębia potencjału emigracyjnego: województwo opolskie, śląskie oraz białostockie i podkarpackie 5. Zmiana dominującego kierunku polskiej emigracji; już nie tylko Niemcy, lecz także Wielka Brytania, Włochy, Irlandia, Hiszpania

Korzyści – kraj wysyłający Zmniejszenie napięcia społecznego w związku z trudną sytuacją na rynku pracy Zdobywanie doświadczenia zawodowego za granicą i jego potencjalne wykorzystanie po powrocie do kraju Opanowanie umiejętności posługiwania się j.obcym Transfery pieniężne do rodziny w kraju – (kapitał czy konsumpcja)

Korzyści – kraj przyjmujący Tania siła robocza na gorszych segmentach rynku pracy, na których już nie pracują pracownicy rodzimi (prace sezonowe w rolnictwie i w niektórych usługach) Usuwanie nierównowagi w deficytowych zawodach, na które rośnie popyt: służba zdrowia, informatyka,... Przy migracji okresowej nie ma trwałych zobowiązań socjalnych Wykorzystanie kapitału młodości oraz silnej motywacji do pracy i zarobku pracowników cudzoziemskich – dodatkowy stymulator wzrostu gospodarczego

Koszty kraj wysyłający Koszty alternatywne – brak korzyści wynikających z zatrudnienia młodszych i lepiej wykształconych grup absolwentów Koszty rodzinne: rozłąka, dzieci wychowywane bez rodziców Osłabienie potencjału lokalnych więzi społecznych Koszty socjalne: skutki ciężkiej pracy – ponoszone w kraju: świadczenia zdrowotne i rentowe

Koszty kraj przyjmujący Perspektywa pracowników rodzimych: konkurencja na rynku pracy i obniżanie się płac w segmencie ryku pracy zatrudniającym cudzoziemców Rozwój uczuć niechęci do cudzoziemców, ksenofobia Obciążenia socjalne w przypadku pełnej legalizacji zatrudnienia cudzoziemców Trudności integracji cudzoziemców

O politykach migracyjnych Asymetria w prowadzeniu polityk migracyjnych Silne narodowe polityki migracyjne w krajach przyjmujących (selekcja dopływu) Brak polityki migracyjnej w krajach wysyłających Pierwsze kroki polityki europejskiej – Zielona Księga UE w sprawach migracji Międzynarodowe wysiłki w kontroli ruchów migracyjnych - ONZ