Łemkowie

Flaga Łemków

Nazwa Łemkowie to nazwa, która utarła się w I połowie XIX wieku na pograniczu łemkowsko – bojkowskim. Oni sami początkowo nazywali się Rusinami, natomiast przezwisko wzięło się od często występującego w ich mowie słowa „łem” – w znaczeniu „tylko”. Po latach używania przezwisko to weszło do literatury naukowej i popularnej rozpowszechniając jednocześnie „Łemków” jako grupę etniczną Polski. Sami Łemkowie oswoili się ze swą nazwą dopiero po I wojnie światowej, kiedy to zaczęła się rodzić ich świadomość narodowościowa i aktywność polityczna. Z czasem stara, etnicznie adekwatna nazwa „Rusnak” została całkowicie wyparta

Pochodzenie Najbardziej prawdopodobna droga znalezienia się tej grupy etnicznej w Polsce to migracje wołoskie. Na tereny dzisiejszej Polski migracje wołoskie wkroczyły na przełomie XIII i XIV wieku. Osadnicy dotarli aż do terenów Beskidu Śląskiego, jednak dalej na zachód rósł wpływ obyczajów i kultury ludności zamieszkującej te tereny pierwotnie. Nie pozwolono tam zachować przybyszom odrębności etnicznej i kulturowej. Na przełomie XV i XVII wieku migracje ostatecznie ustały, a Wołosi z pasterzy-wędrowców przekształcili się w ogromnej większości w osiadłych rolników

Język Język łemkowski to jedna z wielu odmian języka ukraińskiego. Na jego ukształtowanie wpłynął znacząco również język polski i słowacki. Eksperci mogą się w nim jeszcze dosłyszeć pojedynczych elementów węgierskich i rumuńskich. Język łemkowski od początku był bardzo niejednorodny – właściwie każda większa wioska miała swoje charakterystyczne słownictwo, co uniemożliwiało wypracowanie jakiejś ogólno dostępnej formy literackiej.

Muzyka Kultura łemkowska bogata jest w piękne pieśni i spiwanky. Na styku folklorów Ukrainy, Słowacji, Węgier i Polski powstała oryginalna i wpadająca w ucho muzyka. Początkowy śpiew jednogłosowy został zdominowany wielogłosem poprzez silne wpływy ze wschodu. Teksty śpiewane opisują życie codzienne Łemków, ich pracę, zaloty, miłości. Istnieją także pieśni wojenne i emigracyjne w tonacjach molowych. Najczęściej wykonywane są pieśni obrzędowe i cerkiewne. Typowa łemkowska kapela składa się ze skrzypiec, basów (instrumentów spotykanych na całej góralszczyźnie), jak również z cymbałów (używanych w kapelach węgierskich i ukraińskich).

Wygląd Łemkowie to lud na ogół niezbyt rosły. Jednakże trafiali się wśród nich potomkowie pasterzy wołoskich: krępi, ciemnowłosi, o oliwkowej cerze. Najłatwiej odróżnić można było Łemków po stroju, mowie i obyczajach.

Strój

Dom Łemków Łemkowskie zagrody były praktycznie wyłącznie jednobudynkowe. Chatę taką nazywano chyżą. Mieściła ona pod jednym dachem dom mieszkalny, a także pomieszczenia inwentarskie i gospodarcze. Nad całością znajdował się obszerny strych pełniący rolę stodoły. Największą zaletą tego typu budownictwa, szczególnie w typowo górskim klimacie była ochrona przed stratami ciepła. Domy orientowano tak, aby część mieszkalna znajdowała się od strony południowej. Chyże stawiano ze świerkowych lub jodłowych półbali, układanych konstrukcją zrębową. Drewniana konstrukcja opierała się na podmurówce wykonywanej najczęściej z kamieni spojonych gliną.

Religia Ludność tworząca Łemkowszczyznę ze względu na swoje pochodzenie była wyznania prawosławnego. Do XVII wieku była to południowo-zachodnia część przemyskiej eparchii prawosławnej. Po wydarzeniach unii brzeskiej tereny te zostały włączone pod cerkiew greckokatolicką. Po latach nastąpił wśród Łemków podział – trwająca od 1926 do 1934 r. schizma tylawska odłączyła około 18 tys. Łemków z powrotem do wiary przodków. Mimo próby ukrainizacji Łemków przez duchownych grekokatolickich większa ich część nie zmieniła wyznania. Stolica Apostolska 10 lutego 1934 utworzyła dla Łemków (zamieszkujących 9 zachodnich dekanatów diecezji przemyskiej) odrębną jurysdykcję – Apostolską Administrację Łemkowszczyzny.

Współczesna Łemkowszczyzna Stłamszeni i upokorzeni swoim losem Łemkowie nie pozostali bierni – przybyli licznie na I zjazd przedstawicieli mniejszości ukraińskiej Polski, który został zorganizowany w 1956 r. w stolicy. Uczestniczyli w zwołaniu Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, które zapewniło im częściową autonomię. Powołano bowiem odrębną Sekcję Łemkowską i rozpoczęto druk „Łemkowskiej Stroniczki”. Odważniejsi Łemkowie próbowali się uniezależnić, co owocowało dwujęzycznymi, łemkowsko-polskimi tomikami poezji i wyłącznie łemkowskimi czasopismami (m. in. „Hołos Watry” - od 1984 r. w Krynicy i „Besida” - od 1989 r. w Krynicy). Od 1983 r. organizowana jest „Łemkowska Watra”, która będąc festiwalem ogólno pojętej twórczości Łemków spełnia ogromną rolę w popularyzacji ich kultury, a jednocześnie powstrzymuje wyraźną polonizację młodej generacji Łemków.

Źródła: http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81emkowie http://krynica.pl/%C5%81emkowie-c164.html

Wykonanie: Magdalena Kokowicz KONIEC Wykonanie: Magdalena Kokowicz