„PUSZCZA BIAŁOWIESKA, PRASTARY LAS O CHARAKTERZE NATURALNYM’’ PAWEŁ CZARNECKI ZSS GIMNAZJUM IM. ARMII KRAJOWEJ W DĄBROWIE BIAŁOSTOCKIEJ KL. II C

PUSZCZA BIAŁOWIESKA Zajmuje powierzchnię ok. 150 tys. hektarów i jest podzielona granicą państwową między Polską i Białorusią. Do Polski należy część o powierzchni 62,5 tys. hektarów. Puszcza Białowieska to ostatni naturalny las na Niżu Europejskim. To las, który powstał bez udziału człowieka, i w którym od tysięcy lat trwają naturalne procesy ekologiczne. Jednocześnie, jest to jedyny obiekt przyrodniczy w Polsce na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Jest to ostatni tak duży fragment lasu pochodzenia naturalnego w strefie lasów niżowych, jakie dawniej porastały niziny kontynentu europejskiego. Obecne są w nim wszystkie fazy rozwojowe drzew: od siewek, poprzez drzewa młode, dojrzałe, aż po martwe, stojące i leżące, będące w różnej fazie rozkładu. W puszczy występuje ogromna różnorodność gatunkowa różnych grup organizmów, które gdzie indziej wyginęły lub są zagrożone.

Martwe drzewa są środowiskiem dla życia różnych gatunków zwierząt i ptaków. Zachowanie tego środowiska odgrywa bardzo ważną rolę dla utrzymania stabilności niektórych gatunków np. dzięcioła białogrzbietego i trójpalczastego. Z obumierającymi i martwymi drzewami w różnej fazie rozkładu związane są owady nazywane saproksylicznymi np. pachnica dębowa, dla której warunkiem występowania jest obecność dużej liczby starych, dziuplastych drzew z obszernymi próchnowiskami. Także zgniotek cynobrowy jest związany z martymi drzewami uważany jest za relikt lasów pierwotnych.

Symbolem puszczy jest żubr, największe zwierzę naszego kontynentu, szczęśliwie - uratowany od zagłady wysiłkiem polskich przyrodników i pracowników parku. Puszcza jest najważniejszą ostoją europejskiego żubra nizinnego. Przed 2.000 lat zamieszkiwał on prawie całą Europę, za wyjątkiem Skandynawii. Do początku naszego stulecia żubry w stanie dzikim przetrwały tylko w Puszczy Białowieskiej i na Kaukazie. Podczas I Wojny Światowej zostały jednak wytępione. Ostatni wolno żyjący żubr zginął na początku 1919 roku. W parę lat później, w 1926 r., z rąk kłusowników wyginęły ostatnie żubry na Kaukazie. Sytuacja żubra stała się więc tragiczna. Z inicjatywy polskiego uczonego, profesora Jana Sztolcmana, powstało w 1923 r. Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra, mające na celu restytucję (odnowienie naturalnej populacji) żubra spośród tych osobników, które zachowały się w ogrodach zoologicznych. W 1924 r. było ich na świecie zaledwie 54 szt. Pierwsze z nich przywieziono do Białowieży jesienią 1929 r., umieszczając je w specjalnie wybudowanych zagrodach. We wrześniu 1939 r. białowieskie stado liczyło 16 sztuk, po wojnie - 17. Ostatecznie dopiero w 1952 roku zostały wypuszczone na wolność. Przysporzyło to Puszczy Białowieskiej dodatkowej sławy.

Fauna W Puszczy Białowieskiej stwierdzono występowanie ponad 12 tys. gatunków zwierząt oraz tysiące gatunków roślin, setki gatunków ptaków, z czego szacuje się, że fauna została rozpoznana w 50%. Znaleźć możemy tutaj takie zwierzęta jak: sowy, chrząszcze, dzięcioły, wilki, rysie, wydry, borsuki, nietoperze, gryzonie.

Największym drapieżnikiem puszczy białowieskiej jest wilk, który żyje w stadach . Na terenie puszczy jedna rodzina wilcza zajmuje terytorium ok. 250 km kwadratowych. Populacje wilków w polskiej części Puszczy szacuje się na ponad 20 osobników. Ryś to jedyny drapieżnik z rodziny kotowatych zamieszkujący puszczę. Na obszarze polskiej części Puszczy żyje ok. 15 rysi.

Flora Liczba gatunków roślin występująca w tej puszczy wynosi około 1000 oraz 250 mchów, co jest liczbą naprawdę imponującą. W Puszczy Białowieskiej znajduje się również 26 gatunków drzew oraz 55 krzewów, z czego większość to gatunki bardzo rzadkie, rodzime (niektóre z dębów kiełkowały w czasach Władysława Jagiełły) stanowiące relikty lasów pierwotnych. Atrakcją jest las dębowo-grabowo-lipowy dodatkowo wzbogacony o klony, świerki, jesiony. Grzyby w puszczy reprezentuje około 3000 gatunków.

Wyjątkowe bogactwo siedlisk puszczańskich sprzyja rozwojowi wielu okazałych drzew, które uznawane są za pomniki przyrody. Najważniejsze gatunki lasotwórcze legitymują się maksymalnymi wymiarami obwodu pni: dąb szypułkowy - 752 cm, sosna zwyczajna - 381 cm, świerk pospolity - 300 cm, klon jawor - 220 cm, wiąz - 380 cm, jesion zwyczajny - 420 cm, olcha czarna - 300 cm, osika - 194 cm. Najwyższymi drzewami są świerki mające po 52 m wysokości. Lipa drobnolistna i jesion dorastają do 43 m wysokości, dzika jabłoń - do 24 m, zaś mająca zazwyczaj formę dużego krzewu wierzba iwa dorasta w puszczy do 26 m wysokości. Poza walorami przyrodniczymi ważnym elementem środowiska leśnego Puszczy są zabytki kultury materialnej świadczące o bytności człowieka i o jego życiu na przestrzeni dziejów. Najczęściej spotykaną formą są kurhany, czyli rytualne kopce ziemne, położone głównie w pobliżu cieków wodnych i na terenach grądów, co charakteryzuje wczesnosłowiańską kolonizację osadniczą. Ilość ich jest szacowana obecnie na około 600 sztuk, z czego największe zgrupowanie (131 sztuk) znajduje się w uroczysku Szczekotowo (przy czerwonym szlaku turystycznym z Hajnówki do Narewki)

Problemem jest to , że w Puszczy Białowieskiej masowo zamierają świerki zaatakowane przez kornika drukarza. Tak ogromnej inwazji tego owada nie notowano od wielu dekad. Do dziś jego ofiarą padło pół miliona drzew na terenie trzech puszczańskich nadleśnictw. To oznacza, że już 4 tys. z 52 tys. ha drzewostanów, którymi opiekują się leśnicy na terenie puszczy są martwe. Miejmy nadzieję, że ten problem zostanie szybko rozwiązany.

Puszcza Białowieska to miejsce wyjątkowe nie tylko dla turystów, ale przede wszystkim dla osób poszukujących nietypowości przyrody, form, jakich nie da się znaleźć nigdzie indziej i rozmiarów drzew – nienaruszonych przez ludzi, pozostawionych samym sobie i naturze, która dba o nie przecież najlepiej. Różnorodność świata roślin, zwierząt i grzybów oraz niezakłócone, naturalne procesy kształtowania drzewostanów bez działalności człowieka, sprawiają, że lasy Puszczy Białowieskiej mogą być wzorem dla innych europejskich lasów.

Dbajmy o Puszczę Białowieską, dbajmy o ten prastary las, który będzie pamiątką dla przyszłych pokoleń.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 