RADIOTERAPIA JAKO JEDNA Z METOD LECZENIA NOWOTWORÓW Dr n.med. Bartosz Urbański www.wco.pl/og bartosz.urbanski@wco.pl

METODY LECZENIA NOWOTWORÓW zabieg operacyjny radioterapia operacja – radioterapia operacja  chemioterapia niski stopień zaawansowania klinicznego warunki dla przeprowadzenia operacji zaawansowany proces nowotworowy p/wskazania do operacji leczenie skojarzone radioterapia - chemioterapia chemioterapia głównie leczenie skojarzone choroba trofoblastyczna

Nowotwory wysoce promieniowrażliwe to m. in Nowotwory wysoce promieniowrażliwe to m.in.: • chłoniak Hodgkina • chłoniaki nieziarnicze • białaczki • nasieniaki • mięsak Ewinga Nowotwory miernie promieniowrażliwe to m.in.: • płaskonabłonkowe • gruczołowe • glejaki • mięsaki poprzecznie prążkowane Nowotwory słabo promieniowrażliwe to m.in.: • rak zarodkowy • potworniak • czerniak • raki i mięsaki wydzielające: śluzowe, maziowe, tłuszczowe

• Radioterapia standardowa – stosuje się ją gdy w bliskim sąsiedztwie nie ma zdrowych narządów, tzw. narządów krytycznych – charakteryzujących się małą dawką tolerowaną. Polega ona na użyciu jednej lub większej liczby wiązek promieniowania o regularnym przekroju w kształcie prostych figur geometrycznych (przekrój okrągły lub prostokątny).

Radioterapia 2D

Radioterapia 2D

• Radioterapia konformalna – dostosowawcza – wymaga użycia kilku wiązek, niekoniecznie w jednej płaszczyźnie i niekoniecznie koncentrujących się w środkowym punkcie guza. Do stosowania tej techniki konieczne jest trójwymiarowe planowanie leczenia. Można modulować intensywność dawki za pomocą zmiany przekroju wiązki promieniowania.

Radioterapia 3D-CRT

Radioterapia 3D-CRT

Radioterapia stereotaktyczna – część ciała pacjenta, której leczenie dotyczy, musi być unieruchamiana precyzyjnie i za każdym razem znajdować się w identycznym ułożeniu. To najbardziej złożona metoda – wykorzystuje ostro cięte wiązki promieniowania o różnym kącie ustawienia w różnych płaszczyznach. Metodę tę wykorzystuje się przykładowo w leczeniu małych guzów mózgu – narząd krytyczny, którym jest mózg, otacza guz i dlatego konieczna jest taka koncentracja promieniowania aby mózg otrzymał możliwie najmniejszą dawkę.

Radioterapia stereotaktyczna (SRT) Radiochirurgia (SRS) rama w formie pierścienia, mocowana do czaszki, odtwarzalność (planowanie  leczenie) - 0,1-1 mm realizacja: Gamma-Knife lub przyspieszacz (X 6MV) preferowana gdy V targetu  15 cm3

Skuteczność radioterapii radykalnej (konformalnej) zależy w różnym stopniu od: -jakości opracowanego planu leczenia (wyznaczenie: objętości guza, objętości napromienianej, charakteru wiązek, dawek), -przeprowadzenia samej procedury napromieniania trwającej 5 – 6 tygodni (odtwarzalność parametrów geometrycznych, zdjęcia weryfikujące realizację planu leczenia, dozymetria).

ZASADY PROWADZENIA RADIOCHEMIOTERAPII W WCO Radioterapia -teleradioterapia konformalna lub IMRT- fotony 20MV w przypadku miednicy oraz 6MeV dla obszaru głowy i szyji oraz klatki piersiowej, napromienianie 5x w tygodniu, dawka frakcyjna 1,8 Gy dla ginekologii oraz 2 Gy dla pozostałych lokalizacji, -brachyterapia HDR : pooperacyjna – 18 Gy, 0,5 cm na zewnątrz od aplikatora oraz nieoperacyjna 4x7Gy=28Gy w ginekologii, 1-2 aplikacji po 10 Gy w raku prostaty, boost w raku piersi 1x 10Gy oraz paliatywnie Chemioterapia -cisplatyna 40mg/m2 cotygodniowo przez cały okres prowadzenia napromieniania w nowotworach ginekologicznych i obszaru głowy i szyji.

ETAPY RADIOTERAPII KONFORMALNEJ Wyznaczenie objętości guza nowotworowego (obrazowanie) – na podstawie wykonanych obrazów tomograficznych (KT, NMR) wyznaczenie w trzech płaszczyznach objętości guza nowotworowego łącznie z marginesem obejmującym potencjalny zasięg nowotworu i ruchomość fizjologiczną określonej objętości. Obliczenie rozkładów dawek – na podstawie obrazów tomograficznych przesyłanych sieciowo do komputerowych systemów planowania leczenia wyznaczenie rozkładu dawek, według kształtu guza, w technice trójwymiarowej. Symulacja – zaplanowanie warunków geometrycznych radioterapii na aparacie symulującym akcelerator terapeutyczny (w miejscu źródła promieniowania terapeutycznego umieszczona diagnostyczna lampa rentgenowska). Napromienianie

SYMULACJA symulator zdjęcie w projekcji przednio-tylnej zdjęcie w projekcji bocznej symulator

Podstawa nowoczesnej RT precyzyjne planowanie

WYZNACZANIE OBJĘTOŚCI NAPROMIENIANEJ NA PODSTAWIE OBRAZÓW TOMOGRAFICZNYCH CTV GTV PTV

RADIOTERAPIA KONFORMALNA (IMRT)

PROCES NAPROMIENIANIA TECHNIKĄ KONFORMALNĄ akcelerator liniowy- Clinac kolimator wielolistkowy osłona indywidualna zdjęcie weryfikacyjne

Cyberknife

Cyberknife w WCO

Cyberknife film

Tomotherapy

Tomotherapy

Brachyterapia jest szczególną postacią lokalnej radioterapii, w której dawka promieniowania jonizującego pochodzi z jednego lub wielu źródeł promieniotwórczych zlokalizowanych bezpośrednio lub w najbliższym sąsiedztwie guza. W zależności od mocy dawki dysponujemy brachyterapią o : niskiej mocy dawki (LDR- 0,4-2,0 Gy/h), średniej mocy dawki (MDR- 2,0-12 Gy/h), wysokiej mocy dawki (HDR >12 Gy/h). Brachyterapia PDR łączy metody LDR i HDR. Różnorodność metod pozwala na prowadzenie leczenia w sposób ciągły lub frakcjonowany.

RAK WARGI- PRZYKŁAD APLIKACJI HDR D całkowita 48Gy D fx=3Gy, 2xdziennie

RAK WARGI- EFEKT LECZENIA 1 miesiąc po leczeniu

WYZNACZANIE OBJĘTOŚCI NAPROMIENIANEJ W NA PODSTAWIE ZDJĘĆ RENTGENOWSKICH- BRACHYTERAPIA

SKOJARZENIE RADIOTERAPII Z CHEMIOTERAPIĄ MECHANIZMY ZWIĘKSZAJĄCE EFEKT RADIOTERAPII POD WPŁYWEM CYTOSTATYKÓW -zahamowanie naprawy uszkodzeń popromiennych w komórkach nowotworowych, -synchronizacja cyklu komórkowego, -rekrutacja komórek do cyklu podziałowego, -zmniejszenie masy guza, -zmniejszenie udziału komórek niedotlenowanych, -indukcja apoptozy.

EFEKT CZASU PODAWANIA I SEKWENCJI RADIO- I CHEMIOTERAPII -interakcje mogą zachodzić niezależnie od sekwencji obu metod, są jednak najsilniejsze przy ich równoczesnym stosowaniu, -rola czasu podawania i sekwencji jest w dużym stopniu zależna od typu guza, stopnia utlenowania jego komórek oraz innych procesów zachodzących podczas napromieniania (np. redystrybucji)

PODSUMOWANIE -radioterapia jest stale rozwijającą się i obok leczenia chirurgicznego skuteczną, podstawową metodą leczenia w ginekologii onkologicznej, -poszerzająca się wiedza dotycząca leczenia nowotworów narządu płciowego kobiety wyznacza finezyjnie miejsce zarówno dla leczenia chirurgicznego, radioterapii jak i leczenia systemowego, -trwale utrzymująca się niekorzystna struktura stopni zaawansowania nowotworów narządu płciowego utrwala rolę radioterapii w postępowaniu terapeutycznym,

Dziękuję za uwagę