Anna Grapatyn-Korzeniowska Selektywne zbieranie odpadów komunalnych - źródłem dobrej jakości surowców. Aspekty praktyczne. Wymogi dla PSZOK Anna Grapatyn-Korzeniowska Gdańsk, 14 listopada 2016 r. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020

Plan prezentacji Postępowanie z odpadami i zalecenia KE Gospodarka o obiegu zamkniętym wytyczne KE i KPGO 2020 Kierunki działań Kilka liczb dla województwa pomorskiego Problemy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi Selektywne zbieranie odpadów - pomorskie Wyzwania dla pomorskiej gospodarki odpadami komunalnymi Podsumowanie

Postępowanie z odpadami i zalecenia KE Hierarchia postępowania z odpadami: Zapobieganie powstawaniu odpadów Przygotowanie do ponownego użycia i recyklingu Inne procesy odzysku Unieszkodliwianie - najmniej pożądany proces Kluczowy kierunek w UE w dziedzinie gospodarki odpadami „stworzenie społeczeństwa recyklingu, którego celem jest unikanie wytwarzania odpadów oraz wykorzystywanie odpadów jako zasobów”.

Gospodarka o obiegu zamkniętym - Wytyczne Komisji Europejskiej W dniu 2 grudnia 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet dotyczący budowania gospodarki o obiegu zamkniętym (tzw. circular economy). Koncepcja gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. circular economy) to zupełnie nowe podejście do cyklu życia produktów opierające się na odejściu od modelu linearnego weź – zużyj – wyrzuć, a przejściu na model cyrkularny - „zamknięty obieg”, w którym produkty, materiały  surowce pozostają w gospodarce tak długo, jak jest to możliwe. Wśród proponowanych działań wymienia się m.in.: wdrożenie strategii dotyczącej tworzyw sztucznych, odnoszącej się do kwestii recyklingu, biodegradowalności i obecności substancji niebezpiecznych w tworzywach sztucznych oraz działania na rzecz ograniczenia odpadów spożywczych, w celu zmniejszenia ilości odpadów spożywczych o połowę do roku 2030,

Gospodarka o obiegu zamkniętym w KPGO 2020 KPGO - cele w gospodarce odpadami komunalnymi (wyciąg): ograniczenie marnotrawienia żywności, wprowadzenie selektywnego ich zbierania wprowadzenie obowiązku zbiórki odpadów zielonych i innych bioodpadów we wszystkich gminach do końca 2021r. objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych, do 2025 r. recyklingowi powinno być poddane 60% odpadów komunalnych wprowadzenie jednolitych standardów selektywnego zbierania odpadów komunalnych na terenie całego kraju do końca 2021 r. – niedopuszczalne będzie zbieranie w podziale na „mokre i suche” Ograniczenie masy odpadów komunalnych poddawanych termicznemu przekształcaniu do 30% z uwagi na prawdopodobieństwo niedotrzymania poziomów odzysku i recyklingu

Kierunki działań Standaryzacja selektywnego zbierania odpadów: Projekt rozporządzenia MŚ (projekt z dnia 7 września 2016 r.) w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów, określa: Jakie odpady komunalne podlegają obowiązkowi selektywnego zbierania i kiedy spełniony jest ten obowiązek Kolorystykę pojemników i worków przeznaczanych do selektywnego zbierania odpadów Odrębne zbieranie - co najmniej – frakcji : Papier Szkło Metale i tworzywa sztuczne Odpady ulegające biodegradacji, ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów Vacatio legis – 5 lat Negatywne opinie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego

Kilka liczb dla województwa pomorskiego projekt WPGO 2022 – dane za 2014 Masa wytworzonych odpadów komunalnych – 725 250 Mg, w tym zebrane w PSZOK – 21 840 MG ( 3 %) Masa odebranych zmieszanych odpadów komunalnych wynosiła ponad 511 000 Mg i stanowiła ponad 70 % wytworzonych odpadów komunalnych z czego 99,6 % poddano przetworzeniu Masa selektywnie odebranych i zebranych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji - 72 550 Mg – co stanowi 10% ilości odpadów wytworzonych. W PSZOK zebrano 4 600 Mg tych odpadów Masa odebranych i zebranych w PSZOK odpadów surowcowych (papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło) – 78 870 Mg – co stanowi 10,9% masy odpadów komunalnych wytworzonych. W PSZOK selektywnie zebrano niemal 7 000 Mg tego rodzaju odpadów CZY POMORSKI SYSTEM SELEKTYWNEGO ZBIERANIA ODPADÓW JEST EFEKTYWNY ?

Problemy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi projekt WPGO Wybrane problemy w gospodarce odpadami: Niska skuteczność selektywnego zbierania odpadów u źródła Niewystarczający system selektywnego zbierania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Zbyt duża masa pozostałości po przetworzeniu zmieszanych odpadów komunalnych kierowanych na składowiska odpadów Niewystarczająca liczba PSZOK Kierowanie selektywnie zebranych odpadów na składowiska Niewystarczająca świadomość ekologiczna ogółu społeczeństwa w zakresie należytego postępowania z odpadami Brak zachęt finansowych dla mieszkańców ?

Selektywne zbieranie odpadów Selektywne zbieranie nie jest celem samym w sobie. Celem selektywnego zbierania i gromadzenia odpadów (w odrębnych pojemnikach czy workach) jest: Osiągnięcie wysokiej jakości recyklingu poprzez zebranie frakcji odpadów o dużej czystości Stabilizacja procesów przetwarzania odpadów poprzez usunięcie niepożądanych frakcji, które je zanieczyszczają Wypełnienie zobowiązań ustawowych kierowanych zarówno do gmin jak i przedsiębiorców (obecnych i planowanych do przyjęcia jeszcze w tym roku) Zwiększenie poziomów recyklingu, które wynikać będą z nowych propozycji KE

Selektywne zbieranie – pomorskie na podstawie ankietyzacji gmin Selektywnie zbierane frakcje odpadów komunalnych Liczba gmin/związków gmin % Papier i tektura 72 69,2 Tworzywa sztuczne 73 70,2 Szkło mieszane 100 96,2 Metale 51 49,0 Opakowania wielomateriałowe Zmieszane odpady opakowaniowe 52 50,0 Odpady zielone Popiół 56 53,8 Zbieranie odpadów w systemie gniazdowym 30 28,8

Plany gmin w zakresie PSZOK Punkty selektywnego zbierania wg projektu Planu inwestycyjnego WPGO – listopad 2016 r. Liczba PSZOK funkcjonujących – 101 Plany gmin w zakresie PSZOK rozbudowa istniejącego PSZOK 34 rozbudowa istniejącego PSZOK o punkt napraw i ponownego użycia 9 budowa nowego PSZOK 43 wyposażenie nowego PSZOK w punkt napraw i ponownego użycia

PSZOK-i w pomorskim cd. Większość gmin posiada po 1 punkcie PSZOK Najwięcej PSZOK posiada Gdynia – 5 punktów; Sopot, Słupsk, Wejherowo, Kartuzy posiadają po – 2 punkty, Gdańsk posiada 1 PSZOK Planowane nowe PSZOKI w dużych miastach: Sopot, Słupsk, Gdańsk, Wejherowo, Kartuzy

Selektywne zbieranie odpadów - wymogi ustawowe Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – zadanie własne gminy, m.in. w zakresie selektywnego zbierania odpadów, jak: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji; Gminy tworzą: punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych - PSZOK - w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w których przyjmowanie co najmniej: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady zielone oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne, a także odpady komunalne określone w przepisach wydanych na podstawie art. 4a;

System selektywnego zbierania System selektywnego zbierania to zintegrowany zestaw rozwiązań technicznych, technologicznych, organizacyjnych i prawnych, w oparciu o który w sposób zaplanowany realizowane są wymagane cele w zakresie selektywnego zbierania odpadów na terenie przynajmniej jednej gminy. System selektywnego zbierania odpadów może składać się z elementów jak: a) zestawy pojemników (worków) do selektywnego zbierania odpadów w miejscu powstawania, b) lokalne punkty selektywnego zbierania odpadów – gniazda pojemników, c) mobilne punkty selektywnego zbierania odpadów, d) kompostowniki przydomowe, e) automaty do selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych oraz opakowań wielokrotnego użytku, f) sieci napraw i ponownego wykorzystania. Wymaganym elementem systemu jest przynajmniej jeden stacjonarny punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK)

Wzorcowe wyposażenie PSZOK Stacjonarny punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych spełniający następujące wymagania: utwardzona powierzchnia umożliwiająca dogodny wjazd samochodów, odbiór kontenerów, magazyn, itd. wyposażenie w pojemniki lub kontenery dostosowane do gromadzenia wymaganych frakcji odpadów wraz z budynkami gospodarczymi lub co najmniej wiatami lub miejscami zadaszonymi do gromadzenia zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii i akumulatorów, przeterminowanych leków, chemikaliów (farb, lakierów, olejów odpadowych, itd.), ogrodzenie i zabezpieczenie przed dostępem osób niepowołanych, zabezpieczenie środowiska gruntowo-wodnego w miejscach, gdzie może nastąpić wyciek substancji niebezpiecznych posiadanie zaplecza technicznego umożliwiającego prowadzenie działalności w zakresie przygotowania wybranych frakcji odpadów do ponownego użycia, wyposażenie w infrastrukturę umożliwiającą prowadzenie działalności edukacyjnej w zakresie popularyzowania właściwego postępowania z odpadami, obsługa punktu przez stały personel w godz. otwarcia. Gminy muszą poszukać optymalnych rozwiązań dostosowanych dla lokalnej specyfiki. Nie należy bezkrytycznie przyjmować rozwiązań standardowych !

dla systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Wyzwania dla systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Rozwój systemów selektywnego zbierania odpadów u źródła – zwiększenie skuteczności Rozwój systemów selektywnego zbierania bioodpadów oraz wdrażanie technologii mających na celu przetwarzanie odpadów ulegających biodegradacji W perspektywie, z uwagi na wzrastającą podaż odpadów zbieranych selektywnie, regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych MBP powinny zmienić profil funkcjonowania w kierunku specjalistycznych centrów odzysku (w części mechanicznej do efektywnego wysortowania odpadów surowcowych i doczyszczania odpadów wysegregowanych u źródła, zaś w części biologicznej do kompostowania lub fermentacji bioodpadów i odpadów zielonych) Rozwój infrastruktury umożliwiającej odzysk właściwości materiałowych i energetycznych odpadów

Przykładowy skuteczny model zagospodarowania odpadów komunalnych Drammen Norwegia I Bezpośredni odbiór w domu II Gniazda recyklingu III Centra recyklingu (PSZOK) Ad. I Bezpośredni odbiór z domów – segregacja: odpady organiczne oraz resztkowe (jeden dwukomorowy pojemnik), odpady papierowe (pojemnik) oraz odpady opakowaniowe plastikowe zmieszane (w plastikowym worku). W zabudowie wielorodzinnej mieszkańcy wynoszą wysegregowane odpady do przeznaczonych do tego pomieszczeń (altany przy blokach), w których znajdują się kontenery na poszczególne frakcje odpadów (organiczne, resztkowe, papierowe i plastikowe). Ad. II Do gniazd recyklingu mieszkańcy mogą przynieść wysegregowane w domu odpady opakowaniowe szklane i metalowe oraz tekstylia. Ad. III Centra recyklingu przyjmują odpady wielkogabarytowe (w tym budowlane), zielone, elektryczne i elektroniczne oraz niebezpieczne – dowóz przez mieszkańców Efektywny wzrost efektywności selektywnej zbiórki odpadów wśród mieszkańców zależy od powszechnego przekonania, że segregacja odpadów jest niezbędna dla ochrony środowiska oraz od ich pozytywnego nastawienia do nałożonych obowiązków – znacząca rola edukacji ekologicznej

Podsumowanie Koniecznym jest prowadzenie efektywnych i konsekwentnie realizowanych systemów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w tym przede wszystkim odpadów zielonych i innych bioodpadów Niepożądane jest zmienianie przyzwyczajeń mieszkańców np. likwidacja dotychczasowych miejsc – gniazd na odpady selektywnie zbierane Zmiany prawa spowodują modyfikację dotychczasowego systemu zbierania odpadów „suche-mokre” Kompostowanie odpadów powinno dotyczyć odpadów zielonych i innych bioodpadów, bez frakcji podsitowej Istniejące instalacje mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych zmierzać będą do intensyfikacji procesu odzysku odpadów, zwłaszcza odpadów zbieranych selektywnie Efektywność selektywnej segregacji odpadów w istotny sposób jest zależna od poziomu edukacji ekologicznej społeczeństwa

Dziękuję za uwagę Kontakt: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Rybaki Górne 8 80-861 Gdańsk tel. 58 301-91-92 www.wfos.gdansk.pl 19