Prawo bankowe – aspekty narodowe i wspólnotowe System bankowy w Polsce Prawo bankowe – aspekty narodowe i wspólnotowe [11] System bankowy w Polsce 1

Mechanizm regulacyjny Mechanizmy stosunków finansowych w systemie bankowym Mechanizm regulacyjny Mechanizm rynkowy Państwo (prawodawca + nadzorca) Podmiot X Podmiot Y Nadrzędność organów publicznych Władztwo administracyjne Interwencjonizm gospodarczy Państwo ( prawodawca) Podmiot X Podmiot Y Równorzędność stron Autonomia woli stron Deregulacja [11] System bankowy w Polsce 2

Czym jest prawo bankowe? Podział Źródła prawa (wybór) Konstytucja RP (1997 ) Ustawa - Prawo bankowe (1997) Ustawa o Narodowym Banku Polskim (1997) Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (1997) Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym (2006) Ustawa o usługach płatniczych (2011) Ustawa o nadzorze makroostrożnościowym (2015) Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (2016) Dyrektywa CRD IV 2013/36 w sprawie wymogów kapitałowych (2013) Rozporządzenie CRR - Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych [11] System bankowy w Polsce 3

Czym jest bank w rozumieniu polskiego prawa? Dz.U.2016.1988 USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. [11] System bankowy w Polsce 4

Prawna ochrona nazwy / firmy banku w przepisach Prawa bankowego Art. 3. Wyrazy "bank" lub "kasa" mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z tym że: 1) nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów "bank" lub "kasa", z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych, 2) wyraz "kasa" może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce. Art. 170. 1. Wykonywanie czynności bankowych bez zezwolenia nie stanowi podstawy do pobierania oprocentowania, prowizji, opłat ani innego wynagrodzenia. 2. Kto otrzymał oprocentowanie, prowizję, opłatę lub inne wynagrodzenie za czynności, o których mowa w ust. 1, jest zobowiązany do ich zwrotu. Art. 171. 1. Kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 10.000.000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 5. 2. Tej samej karze podlega, kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów "bank" lub "kasa". [11] System bankowy w Polsce 5

Prawna ochrona nazwy / firmy banku w przepisach innych ustaw Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym Art. 5. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Art. 7. Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd: 4) twierdzenie, że: a) przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego, b) praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone, zaaprobowane lub uzyskały inne stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego - przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia, aprobaty lub warunków niezbędnych do uzyskania innego stosownego uprawnienia [11] System bankowy w Polsce 6

Podział banków (1) forma organizacyjna [11] System bankowy w Polsce 7

Podział banków (2) zakres czynności bankowych [11] System bankowy w Polsce 8

Podział banków (3) siedziba Działalność transgraniczna (cross – border activity) - wykonywanie przez instytucję kredytową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przez bank krajowy na terytorium państwa goszczącego wszystkich lub niektórych czynności w zakresie wynikającym z udzielonego zezwolenia, bez uczestnictwa oddziału tej instytucji lub banku; Oddział – jednostka organizacyjna banku wykonująca w jego imieniu i na jego rachunek upoważnione czynności bankowe Przedstawicielstwo – jednostka organizacyjna banku powołana dla celów reklamowych i marketingowych [11] System bankowy w Polsce 9

Dywersyfikacja podmiotów bankowych według polskiego prawa bankowego Instytucja kredytowa Instytucja finansowa Bank (PR BANK art. 4 / 1 / 17) przedsiębiorca z siedzibą w innym kraju UE: działa we własnym imieniu i na własny rachunek, dysponuje odpowiednimi zezwoleniami, główne usługi: depozytowo – rozliczeniowo – kredytowe (PR BANK art. 4/1/7) ≠bank ≠ instytucja kredytowa funkcje: wykonywanie określonych w ustawie usług (częściowo mających charakter czynności bankowych np.: transfer środków pieniężnych udzielanie gwarancji doradztwo finansowe) (PR BANK art. 2 oraz art. 4/1/3-4) Krajowy - ma siedzibę w Polsce Zagraniczny- ma siedzibę w kraju trzecim poza UE [11] System bankowy w Polsce 10

Sektor bankowy w Polsce (za: Raport o sytuacji banków, KNF 2016) [11] System bankowy w Polsce 11

Sektor bankowy w Polsce (za: Raport o sytuacji banków, KNF 2016) Udział WIELKIEJ PIĄTKI w sektorze bankowym Udział całego SEKTORA BANKOWEGO w PKB AKTYWA 48% 89% KREDYTY 49% 54% DEPOZYTY 55% 52% WIELKA PIĄTKA 1 PKO BP (Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski) 2 PEKAO SA (Polska Kasa Opieki) 3 BZ WBK (Bank Zachodni) 4 mBank 5 ING Bank Śląski [11] System bankowy w Polsce 12

Tworzenie banku państwowego WNIOSEK MINISTRA SKARBU OPINIA KNF ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW ( określa nazwę, siedzibę, zakres działania i majątek banku) Właściciel – Skarb Państwa Organy banku - rada nadzorcza i zarząd Prezesa rady nadzorczej powołuje i odwołuje premier na wniosek Ministra Skarbu Prezesa banku powołuje i odwołuje rada nadzorcza za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego [11] System bankowy w Polsce 13

Tworzenie banku komercyjnego Wymogi kapitałowe Wymogi kadrowe [11] System bankowy w Polsce 14

WALNE ZGROMADZENIE AKCJONARIUSZY Banki komercyjne – organizacja (tzw. pionowa struktura organizacyjna) WŁAŚCICIEL: AKCJONARIUSZE ORGANY BANKU: RADA NADZORCZA ( min. 5 osób) i ZARZĄD ( min. 3 osoby) WALNE ZGROMADZENIE AKCJONARIUSZY wybiera RADA NADZORCZA powołuje ( ale prezesa banku i członka zarządu nadzorującego zarządzanie ryzykiem istotnym w działalności banku– za zgodą KNF) ZARZĄD ( prowadzi sprawy banku i reprezentuje go na zewnątrz) Prezes banku (stoi na czele banku, kieruje pracami zarządu) [11] System bankowy w Polsce 15

Banki komercyjne – organizacja (tzw. pozioma struktura organizacyjna) [11] System bankowy w Polsce 16

[11] System bankowy w Polsce Postępowanie licencyjne KNF dla banków komercyjnych i banków spółdzielczych [11] System bankowy w Polsce 17

Podstawy prawne dla zezwoleń KNF ( z przepisów ustawy – Prawo bankowe) Art. 37.  Komisja Nadzoru Finansowego odmawia wydania zezwolenia na utworzenie banku lub na zmianę jego statutu, jeżeli: nie zostały spełnione wymagania obowiązujące przy tworzeniu banków lub zamierzona działalność banku naruszałaby przepisy prawa, interesy klientów albo nie gwarantowałaby bezpieczeństwa gromadzonych w banku środków lub gdy przepisy prawa obowiązujące w miejscu siedziby lub zamieszkania założyciela lub jego powiązania z innymi podmiotami mogłyby uniemożliwić skuteczne sprawowanie nadzoru nad bankiem. Art. 36. 1. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. 2. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności występuje zarząd banku. 3. Zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności wydaje się po stwierdzeniu, że bank: 1) jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności; 2) zgromadził w całości kapitał założycielski; 3) dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej; 4) spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku. 3a.  Komisja Nadzoru Finansowego informuje Europejski Urząd Nadzoru Bankowego o udzieleniu zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, dołączając informację o jego treści. 4. Bank powiadamia Bankowy Fundusz Gwarancyjny o uzyskaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. [11] System bankowy w Polsce 18

Bankowość spółdzielcza PR BANK.  20. 1.  Bankiem spółdzielczym jest bank będący spółdzielnią, do którego w zakresie nieuregulowanym w ustawie z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających i niniejszej ustawie, mają zastosowanie przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze. 2. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego Spółdzielnia Bank komercyjny Cel istnienia? Interes członków spółdzielni Zysk Równość członków / akcjonariuszy Tak Nie Zbywalność udziałów / akcji [11] System bankowy w Polsce 19

Tworzenie banków spółdzielczych Prawo materialne Procedura Spełnienie wymogów materialnych Rejestracja banku (= nabycie osobowości prawnej) Podpisanie umowy zrzeszenia z jednym z ogólnopolskich banków zrzeszających ( są to spółki akcyjne, których akcje posiadają banki spółdzielcze) Uzyskanie zezwoleń KNF ( na takich samych zasadach jak banki komercyjne) [11] System bankowy w Polsce 20

Zasięg terytorialny działalności banku Typ czynności bankowej Banki spółdzielcze – ograniczenia działalności Fundusze banku Czynności bankowe Fundusze własne banku Zasięg terytorialny działalności banku 1 000 000 euro Powiat, gdzie jest siedziba banku + powiaty, gdzie znajdują się jego oddziały 1 000 000 euro – 5 000 000 euro Województwo, gdzie jest siedziba banku + powiaty, gdzie znajdują się jego oddziały > 5 000 000 euro Cały kraj Typ czynności bankowej Ograniczenie Pożyczki, kredyty, kredyty konsumenckie, poręczenia i gwarancje Tylko dla klientów mających miejsce zamieszkania ( os. fizyczne), siedzibę (os. prawne) lub prowadzących przedsiębiorstwo na terenie funkcjonowania banku Skup i sprzedaż wartości dewizowych, obrót papierami wartościowymi, doradztwo finansowe Tylko za zgodą banku zrzeszającego [11] System bankowy w Polsce 21

[11] System bankowy w Polsce SKOK (credit union) (ustawa z dnia 5 listopada 2009 o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych) [11] System bankowy w Polsce 22

SKOK – normy ostrożnościowe [11] System bankowy w Polsce 23 23

[11] System bankowy w Polsce Krajowa SKOK USTAWA SKOK. 42. Celem działalności Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu stabilizacyjnego, oraz sprawowanie kontroli nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa. USTAWA SKOK 55. 1. Dla realizacji celów, o których mowa w art. 42, kasy wnoszą na wyodrębniony w Kasie Krajowej fundusz stabilizacyjny środki w wysokości co najmniej 1% i nie więcej niż 3% ich aktywów. 3. Wolne środki pieniężne funduszu stabilizacyjnego mogą być inwestowane wyłącznie w obligacje i inne papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, a także w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego. 4. Ze środków funduszu stabilizacyjnego nie mogą być pokrywane straty bilansowe Kasy Krajowej. Status: spółdzielnia osób prawnych zrzeszająca wyłącznie SKOK-i Od X.2012 r. krajowa SKOK podlega nadzorowi KNF. Dodatkowo: postępowanie weryfikacyjne względem 3 członków zarządu KSOK [11] System bankowy w Polsce 24

Prawo bankowe – aspekty narodowe i wspólnotowe Zasady działalności banków operacyjnych Prawo bankowe – aspekty narodowe i wspólnotowe [11] System bankowy w Polsce 25

W oparciu o jakie zasady muszą działać banki? [11] System bankowy w Polsce 26

ZASADA I:Uniwersalizm ZASADA II: Samodzielność [11] System bankowy w Polsce 27

Weryfikacja kadry banku (art. 22b Prawa bankowego) [11] System bankowy w Polsce 28

Kontrola przepływu akcji (art. 25 Prawa bankowego) 1 2 3 4 5 Potencjalny nabywca zgłasza zamiar nabycia znacznego pakietu akcji BANKU KRAJOWEGO Obowiązek zawiadomienia o (1) KNF wraz z dostarczeniem niezbędnych dokumentów KNF może wyrazić sprzeciw co do (1) jeżeli: Jeżeli akcje zostaną kupione wbrew sprzeciwowi KNF, wówczas nie dają one prawa głosu na WZA Akcje kupione wbrew sprzeciwowi KNF należy zbyć w terminie określonym przez KNF; w przeciwnym razie KNF ma możliwość: 10% 20% Jedna trzecia 50%.... akcji Identyfikacja nabywcy Dane dot. jego sytuacji finansowej Zaświadczenia o niekaralności Oświadczenia o zamiarach dot. przyszłej działalności banku Potencjalny nabywca nie dostarczył dokumentów Wpływ nabywcy lub osób, które wskutek tej operacji finansowej będą kierowały bankiem zagrozić może jego stabilności i bezpieczeństwu Jeśli uchwały WZA podjęto większością głosów bez wliczania głosów nieważnych to:………………………………………………………………………………….. Jeśli uchwałę podjęto większością głosów wraz z głosami nieważnymi to……………………………………………………….................................. Nałożenia na akcjonariusza kary do 10 milionów złotych Wprowadzenia zarządu komisarycznego w banku Uchyleniu zezwolenia i likwidacji banku [11] System bankowy w Polsce 29

Samodzielność a outsourcing Definicja Schemat W oryginale: „Outside resort using” = używanie zasobów zewnętrznych Outsourcing = wyodrębnienie niektórych funkcji banku i przekazanie ich do realizacji przez podmiot zewnętrzny Przykłady outsourcingu: archiwizowanie danych, operacje informatyczne, prowadzenie księgowości banku, dystrybucja produktów handlowych, zarządzanie kadrami banku. BANK Podmiot zewnętrzny (przedsiębiorca) Treść umowy: powierzenie zawierania umów: rachunków bankowych ( np. ROR i oszczędnościowej lokaty terminowej ( + wpłaty i wypłaty), o kartę płatniczą, kredytu mieszkaniowego i konsumenckiego ( + transze i raty), w sprawie zabezpieczenia i spłat kredytów. Inne czynności mogą być powierzane pod warunkiem uzyskania zezwolenia KNF i tylko, jeżeli jest to niezbędne do prowadzenia działalności w sposób stabilny i ostrożny lub przyczyni się do istotnego obniżenia kosztów. Zezwolenie KNF jest obowiązkowe również w sytuacji, gdy partnerem outsourcingowym jest podmiot zagraniczny (w przypadkach przedsiębiorców z UE wystarczy tylko zawiadomienie KNF) [11] System bankowy w Polsce 30

ZASADA III: Samofinansowanie banków [11] System bankowy w Polsce 31

WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI Normy ostrożnościowe w zakresie samofinansowania banków - PL Art. 129. 1. Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań. ------------------------------ Art. 8 Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności, w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami ich płatności --------------------- + utrzymywanie funduszy własnych na minimalnym poziomie jak przy warunkach tworzenia banków ---------------------- + tworzenie rezerwy na ryzyko ogólne + spełnianie norm Dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR (2013) WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI Fundusze własne + kapitał krótkoterminowy --------------------------------------------- > 8 % 12,5 x wymogi kapitałowe Dla banków rozpoczynających działalność > 15% (pierwsze 12 mcy) oraz > 12 % (kolejne 12 mcy) Przeciętne współczynniki wypłacalności ( za www.knf.gov.pl, stan na III.2017 r.) Banki komercyjne: 16,5% Banki spółdzielcze: 16,5% SKOK : 4.6% (wymóg = 5%) [11] System bankowy w Polsce 32

Normy ostrożnościowe w zakresie samofinansowania banków - UE [11] System bankowy w Polsce 33

ZASADA IV: Nadzorowanie banków Dla każdego banku – zaprojektowane przez jego zarząd: 1. System zarządzania ryzykiem ( zasady, limity, procedury dot. działalności tego konkretnego banku) 2. System kontroli wewnętrznej (dla zapewnienia: efektywności, legalności, wiarygodności) 3. Audyt wewnętrzny = niezależna, obiektywna ocena skuteczności systemów 1/ i 2/ Dla całego polskiego systemu bankowego – określony w ustawie „Prawo bankowe” nadzór Komisji Nadzoru Finansowego ( utworzona w 2007 roku, nadzoruje sektor bankowy, giełdowy i ubezpieczeniowy) [11] System bankowy w Polsce 34

Modele nadzoru finansowego [11] System bankowy w Polsce 35

Koncepcje nadzoru finansowego w UE Teoria Praktyka Kooperacja ( dwustronne porozumienia regulujące współpracę 27 organów nadzoru z państw członkowskich Koordynacja / harmonizacja: regulacyjna ( przepisy o nadzorze i praktyka ich stosowania), instytucjonalna ( paneuropejskie komisje nadzoru), analityczna ( jednolity model analizy działalności banków) Centralizacja / unifikacja organów nadzorczych i prawa o nadzorze Do 2011 r. – model kooperacji Od 2011 r. – model de Larosiere’a: wzmocnienie współpracy między krajowymi organami nadzoru przez powołanie nowych podmiotów nadzoru w wymiarze UE, analizujących zagrożenia dla globalnego rynku finansowego, przy utrzymaniu niezależności regulacyjnej państw członkowskich. [11] System bankowy w Polsce 36 36

Konstrukcja europejskiego nadzoru finansowego [11] System bankowy w Polsce 37

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (European Banking Authority) [11] System bankowy w Polsce 38

Nadzór finansowy w Polsce 2006 1.01.2007 r. 1.01.2008 r. Komisja Nadzoru Bankowego Komisja Nadzoru Finansowego Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych Komisja Nadzoru Papierów Wartościowych i Giełd Model solo Model zintegrowany [11] System bankowy w Polsce 39

[11] System bankowy w Polsce KNF – podstawowe dane KNF podlega Prezesowi RM, który ….powołuje Przewodniczącego KNF ….nadaje statut KNF ….przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe KNF Skład KNF Przewodniczący + 2 zastępców (cenzus wiedzy, wykształcenia i doświadczenia) Minister Finansów Minister Pracy i Polityki Społecznej Prezes NBP Przedstawiciel Prezydenta RP Quorum = 4 osoby Organ wykonawczy Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, wykonuje jej uchwały, postanowienia i decyzje administracyjne Finanse KNF Nadzór publiczny finansowany jest ze składek podmiotów nadzorowanych. Roczna składka banków = suma aktywów finansowych x (max.) 0,024% [11] System bankowy w Polsce 40

NADZÓR OSTROŻNOŚCIOWY KNF – zadania w zakresie nadzoru LICENCJONOWANIE Banki, fundusze inwestycyjne, krajowe zakłady ubezpieczeń AUTORYZACJA: Powołanie Prezesa banku Powołanie dyrektora oddziału banku zagr. w PL Zmniejszenie funduszy uzupełniających Zmiana statutu banku Połączenie się z innym bankiem Utworzenie oddziału banku zagr. w PL Utworzenie oddziału banku krajowego za granicą Nabycie przedsiębiorstwa bankowego NADZÓR OSTROŻNOŚCIOWY badanie wyników finansowych banków badanie sposobu zabezpieczania zobowiązań banku kontrola przestrzegania przez banki regulacji ostrożnościowych Analiza dokumentów Inspekcje na miejscu Protokół nadzorczy Zamknięcie postępowania (brak uchybień) V Wszczęcie postępowania administracyjnego w celu nałożenia środków nadzorczych V Zawiadomienie prokuratury ŚRODKI NADZORCZE Funkcja dyscyplinująca - stosowanie środków nadzoru w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa / legalności działania [11] System bankowy w Polsce 41

KNF – środki nadzorcze wobec banków (art KNF – środki nadzorcze wobec banków (art. 133, 138, 141 Prawa bankowego) AD REM AD PERSONAM ZALECENIE zwiększenia funduszy własnych, opracowania nowych strategii zarządzania ryzykiem Wystąpienie z WNIOSKIEM o ODWOŁANIE danej osoby ( np. z powodu strat, jakie wyrządziła) NAKAZ wstrzymania wypłat z zysku Imperatywne ZAWIESZENIE w CZYNNOŚCIACH ( np. zarzuty prokuratorskie) ZAKAZ tworzenia nowych placówek Imperatywne ODWOŁANIE ze stanowiska ( np. prawomocny wyrok za przestępstwo skarbowe) OGRANICZENIE DZIAŁALNOŚCI BANKU KARA FINANSOWA ( nie > 3 m-c wynagrodzenie danej osoby) UCHYLENIE ZEZWOLENIA + LIKWIDACJA do 10% przychodu banku, nie > 10 000 000 zł [11] System bankowy w Polsce 42

Skonsolidowany ( - holdingi) Uzupełniający ( - konglomeraty) Nadzór uzupełniający i skonsolidowany Skonsolidowany ( - holdingi) Uzupełniający ( - konglomeraty) [11] System bankowy w Polsce 43

KNF – środki nadzorcze wobec SKOK AD REM AD PERSONAM Zalecenia: 1) podjęcie środków koniecznych do przywrócenia płynności płatniczej lub osiągnięcia i przestrzegania norm, o których mowa w niniejszej ustawie; 2) usunięcie w wyznaczonym czasie stwierdzonych uchybień; 3) zwiększenie funduszy własnych; 4) zaniechanie określonych form reklamy. W przypadku niezrealizowania wcześniejszych zaleceń KNF może : wystąpić do właściwego organu kasy o odwołanie członków jej zarządu bezpośrednio odpowiedzialnych za stwierdzone uchybienia zawiesić w czynnościach poszczególnych członków zarządu kasy – tak jak w przypadku przedstawienia im zarzutów w postępowaniu karnym lub w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub spowodowania znaczących strat majątkowych kasy. ukarać finansowo członków zarządu SKOK – max. do 6 x minimalne wynagrodzenie za pracę W przypadku niezrealizowania wcześniejszych zaleceń: NAKAZ ograniczenia działalności NAKAZ zaprzestania działalności Odwołanie członka zarządu kasy – prawomocny wyrok za przestępstwo skarbowe lub powszechne ( z wyj. tych z oskarżenia prywatnego) [11] System bankowy w Polsce 44

ZASADA V: Maksimum bezpieczeństwa, minimum ryzyka [11] System bankowy w Polsce 45

Główne typy ryzyka bankowego [11] System bankowy w Polsce 46 46

Zarządzanie ryzykiem bankowym Identyfikacja ryzyka Określenie typu ryzyka + Pomiar ryzyka Sterowanie ryzykiem Określenie dopuszczalnych rozmiarów ryzyka (aby nie zwiększać strat) Wdrożenie strategii zwalczania ryzyka ( co do przyczyn i co do skutków) zgodnie z wcześniej przyjętymi w danym banku procedurami Kontrola podejmowanych działań Badanie efektywności przedsięwzięć banku (również przez KNF) Przestrzeganie norm prawnych dotyczących bezpiecznego działania banku 1. Staranne przechowywanie depozytów 2. Dochowanie tajemnicy bankowej 3. Uniemożliwienie prania brudnych pieniędzy [11] System bankowy w Polsce 47

Tajemnica bankowa - zasady [11] System bankowy w Polsce 48

Tajemnica bankowa - odstępstwa Art. 105a Prawa bankowego 1. Przetwarzanie przez banki, inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów (…) informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie dotyczącym osób fizycznych MOŻE BYĆ WYKONYWANE (…) W CELU OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ I ANALIZY RYZYKA KREDYTOWEGO. 2. Instytucje, o których mowa w ust. 1, mogą (…) przetwarzać informacje stanowiące tajemnicę bankową w zakresie dotyczącym osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody osoby, której informacje te dotyczą. Zgoda ta może być w każdym czasie odwołana. 4. Banki (…) , mogą przetwarzać informacje stanowiące tajemnicę bankową dotyczące osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, bez zgody osoby, której informacje dotyczą, dla celów stosowania metod statystycznych (…) 5. Przetwarzanie informacji stanowiących tajemnicę bankową w przypadkach, o których mowa w ust. 3, może być wykonywane przez okres nie dłuższy niż 5 lat od dnia wygaśnięcia zobowiązania, a w przypadku, o którym mowa w ust. 4, przez okres 12 lat od dnia wygaśnięcia zobowiązania [11] System bankowy w Polsce 49 49

Outsourcing a tajemnica bankowa Podmiot zewnętrzny ma obowiązek szczególnej lojalności, np. nie może korzystać z informacji poufnych wyłącznie we własnym celu KODEKS CYWILNY 430: „Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności” Ewentualne roszczenia regresowe banku do podmiotu zewnętrznego powinny być określone w przepisach umowy outsourcingowej Art. 6b Prawa bankowego: „Nie można wyłączyć ani ograniczyć odpowiedzialności podmiotu zewnętrznego wobec banku, jak również odpowiedzialności banku wobec jego klientów za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy outsourcingu” Art. 105/5 Prawa bankowego: „Bank ponosi odpowiedzialność za szkody, które mogą powstać w wyniku ujawnienia tajemnicy bankowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem” [11] System bankowy w Polsce 50

Pranie brudnych pieniędzy (art. 299 Kodeksu karnego) § 1.  Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2.  Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem. § 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, działając w porozumieniu z innymi osobami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. [11] System bankowy w Polsce 51

INFORMACJI FINANSOWEJ Inne obowiązki banków: Wytyczne dla banków w świetle przepisów ustawy z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł 2. Info o (1), jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenia prania brudnych pieniędzy BANK ( + wiele innych typów instytucji finansowych) GENERALNY INSPEKTOR INFORMACJI FINANSOWEJ 1.Rejestracja wpłat > 15 000 euro lub każdej innej podejrzanej 3. Nakaz wstrzymania realizacji transakcji i blokady rachunku na max. 72 godziny 4. Zawiadomienie o (2 + 3 ) Nie dotyczy: przelewów wewnętrznych, przychodzących z PL/UE, z własnej gospodarki PROKURATOR Inne obowiązki banków: Tworzenie rejestru takich transakcji Wdrożenie procedur wewnętrznych w zakresie zwalczania ww. zjawisk 5. Wszczęcie postępowania z art. 299 KK [11] System bankowy w Polsce 52

Sieć bezpieczeństwa finansowego USTAWA z 5 sierpnia 2015 r Sieć bezpieczeństwa finansowego USTAWA z 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym RYZYKO SYSTEMOWE = ryzyko zakłócenia w funkcjonowaniu systemu finansowego, które w razie jego materializacji zaburza działanie systemu finansowego i gospodarki narodowej jako całości, którego źródłem mogą być w szczególności tendencje związane z nadmierną dynamiką akcji kredytowej lub zadłużenia i związane z nimi nierównowagi w zakresie cen aktywów, niestabilne modele finansowania, rozkład ryzyka w systemie finansowym, powiązania pomiędzy instytucjami finansowymi lub nierównowagi makroekonomiczne i sektorowe Opinie….. KNF Co do wypłacalności d. podmiotu KOMITET STABILNOŚCI FINANSOWEJ + NBP Co do płynności sektora bankowego MF Co do ew. wsparcia podmiotu ze środków publicznych Główne zadanie: Opracowania procedur współdziałania i reagowania na ryzyko systemowe [11] System bankowy w Polsce 53

Podział zadań w zakresie sieci bezpieczeństwa finansowego [11] System bankowy w Polsce 54

Operacje na skarbowych papierach wartościowych Wsparcie (krajowych) instytucji finansowych przez Skarb Państwa (ustawa z dnia 12 lutego 2009 roku) Operacje na skarbowych papierach wartościowych Gwarancje SP Kredyt refinansowy v międzybankowy NBP V inny bank Instytucja finansowa 1. Prowizja dla SP Gwarancja wypłaty sumy gwarantowanej minus ( kwoty uzyskane z zabezpieczenia + ze spłaty rat kredytowych) 2. Zabezpieczenie dla SP Max. suma gwarantowana = 50% kwoty kredytu pozostałej do spłaty Skarb Państwa [11] System bankowy w Polsce 55

Rekapitalizacja (krajowych) instytucji finansowych (ustawa z dnia 12 lutego 2010 roku) Model 1: Gwarancja ostrożnościowa Model 2: Rządowe instrumenty stabilizacji finansowej [11] System bankowy w Polsce 56

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (1) Jak chronić depozyty? Zadania BFG Ochrona (wypłaty) depozytów bankowych: 1989 – 1992 : Skarb Państwa 1993- 1994 : Narodowy Bank Polski ------------------------------------------------- Od 1.01.1995 r. – BFG = niepaństwowa osoba prawna ≠ bank ≠ fundusz celowy [11] System bankowy w Polsce 57

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (2) ANTYKRYZYSOWE ZMIANY W PRZEPISACH Do 2011 r. Od 2011 r. Limit wypłat 50 000 euro 100 000 euro Termin wypłat Max. 3 miesiące Max. 20 dni Dzień spełnienia warunku gwarancji Orzeczenie o upadłości banku Decyzja o zawieszeniu działalności banku Procedura wypłaty Przez syndyka Przez BFG lub pośrednika [11] System bankowy w Polsce 58

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (3) Przymusowa restrukturyzacja Przesłanki restrukturyzacji: podmiot krajowy jest zagrożony upadłością, brak jest przesłanek wskazujących, że możliwe działania nadzorcze lub działania podmiotu krajowego pozwolą we właściwym czasie usunąć zagrożenie upadłością, działania wobec podmiotu krajowego konieczne są w interesie publicznym Cele restrukturyzacji: utrzymanie stabilności finansowej, w szczególności przez ochronę zaufania do sektora finansowego i zapewnienie dyscypliny rynkowej ograniczenie zaangażowania funduszy publicznych lub prawdopodobieństwa ich zaangażowania wobec sektora finansowego zapewnienie kontynuacji realizowanych przez podmiot funkcji krytycznych ochrona deponentów i inwestorów objętych systemem rekompensat ochrona środków powierzonych podmiotowi przez jego klientów [11] System bankowy w Polsce 59

Klasyfikacja procedury Przesłanka wdrożenia procedury Procedury regulacyjne wdrażane przez KNF Typ procedury Klasyfikacja procedury Przesłanka wdrożenia procedury Postępowanie naprawcze SANACJA Strata finansowa lub groźba jej wystąpienia Zarząd komisaryczny Nieprzekazanie do KNF programu naprawczego lub bezskuteczność jego realizacji Likwidacja banku ELIMINACJA Strata finansowa przekracza połowę funduszy własnych Przejęcie banku lub niewypłacalność banku Upadłość banku Niewypłacalność banku [11] System bankowy w Polsce 60

Przesłanka: strata finansowa lub groźba jej powstania Sanacja autonomiczna Przesłanka: strata finansowa lub groźba jej powstania POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE ( + ew. kurator) z inicjatywy zarządu banku lub KNF Obowiązki banku : nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy w ciągu 14 dni program naprawy sytuacji banku wszystkie zyski idą na pokrycie straty ew. zwolnienie z rezerwy obowiązkowej do NBP ew. zakaz udzielania pożyczek i kredytów podmiotom uprzywilejowanym RAPORTY DO KNF co pół roku [11] System bankowy w Polsce 61

Sanacja komisaryczna Przesłanki: Brak programu naprawczego Nieskuteczność programu naprawczego KNF: decyzja o wprowadzeniu zarządu komisarycznego + Substytucja podmiotowa zupełna + Kierowanie postępowaniem naprawczym + Raporty do KNF – co 3 miesiące Substytucja podmiotowa zupełna PR BANK 145 Na zarząd komisaryczny przechodzi prawo podejmowania uchwał i decyzji we wszystkich sprawach zastrzeżonych w ustawie i statucie do właściwości władz i organów banku. Z dniem ustanowienia zarządu komisarycznego rada nadzorcza zostaje zawieszona, członkowie zarządu banku zostają odwołani z mocy prawa, a ustanowione wcześniej prokury i pełnomocnictwa wygasają. Na czas trwania zarządu komisarycznego kompetencje innych organów banku zostają zawieszone. Ustanowienie zarządu komisarycznego nie wpływa na organizację i sposób działania banku jako osoby prawnej [11] System bankowy w Polsce 62

Postępowania eliminacyjne - schemat 1. (n) WZA w ramach postępowania naprawczego + 6 miesięcy 2 B. Stan niewypłacalności ( aktywa banku nie wystarczają na pokrycie zobowiązań) KNF: obligatoryjna decyzja o: 2 A: strata banków przekracza połowę funduszy własnych fakultatywna decyzja o : Wystąpieniu do sądu z wnioskiem o ogłoszeniu upadłości banku V Uchyleniu zezwolenia na utworzenie banku i przystąpienie do jego likwidacji V Wystąpieniu do RM z wnioskiem o likwidację banku państwowego V Przejęciu banku przez inny bank, za jego zgodą V Przejęciu banku przez inny bank, za jego zgodą [11] System bankowy w Polsce 63

[11] System bankowy w Polsce Likwidacja banku [11] System bankowy w Polsce 64

„Likwidacja z zewnątrz” a prawo PL Art. 157c. 1. W przypadku podjęcia przez właściwe władze nadzorcze państwa członkowskiego działań mających na celu likwidację instytucji kredytowej prowadzącej działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Komisja Nadzoru Finansowego uzna środki podejmowane przez te władze, na zasadzie wzajemności Art. 157e. Skutki wszczęcia środków reorganizacyjnych w stosunku do oddziału instytucji kredytowej lub jej likwidacji są oceniane zgodnie z przepisami obowiązującymi w państwie macierzystym, pod warunkiem obowiązywania zasady wzajemności, z następującymi zastrzeżeniami: 1) umowy o pracę i stosunki pracy podlegają prawu państwa członkowskiego, któremu poddana została umowa; 2) umowy przyznające prawo do nabycia lub korzystania z nieruchomości podlegają ocenie według prawa państwa członkowskiego, w którym nieruchomość jest położona, z tym że również to prawo przesądza o uznaniu danej rzeczy za nieruchomość; 3) prawa dotyczące nieruchomości, statków morskich lub powietrznych podlegają prawu państwa członkowskiego, w którym prowadzony jest właściwy rejestr. [11] System bankowy w Polsce 65

Przejęcie banku Uprawnienie kształtujące Art. 152. Bank przejmujący może żądać zmiany treści zobowiązania zaciągniętego przez czynność prawną banku przejętego w okresie roku przed przejęciem, jeżeli w wyniku tej czynności druga strona uzyskała wierzytelność na warunkach korzystniejszych od stosowanych wówczas przez bank przejęty. [11] System bankowy w Polsce 66

[11] System bankowy w Polsce Upadłość banku [11] System bankowy w Polsce 67

Postępowanie naprawcze: Procedury regulacyjne względem SKOK (według ustawy o SKOK) Postępowanie naprawcze: Art. 76. 1. W razie powstania w kasie straty bilansowej albo groźby jej wystąpienia, albo powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności, zarząd kasy niezwłocznie zawiadamia o tym Komisję Nadzoru Finansowego i Kasę Krajową oraz przystępuje do opracowania programu naprawczego. Kasa przedkłada program Komisji Nadzoru Finansowego wraz z opinią Kasy Krajowej oraz zapewnia jego realizację. 2. Komisja Nadzoru Finansowego może z własnej inicjatywy lub na uzasadniony wniosek Kasy Krajowej, wyznaczyć kasie termin na opracowanie programu postępowania naprawczego, o którym mowa w ust. 1, oraz zlecić jego uzupełnienie lub ponowne opracowanie. 3. W razie zaniechania działań określonych w ust. 1, Komisja Nadzoru Finansowego może zobowiązać kasę do wszczęcia postępowania naprawczego Zarząd komisaryczny: Art. 73. 1. W przypadku powstania groźby zaprzestania spłacania długów przez kasę lub gdy jej działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie przepisów prawa, lub jeżeli zarząd nie przekaże programu postępowania naprawczego albo gdy realizacja tego programu okaże się nieskuteczna. Komisja Nadzoru Finansowego z własnej inicjatywy lub na uzasadniony wniosek Kasy Krajowej może podjąć decyzję o ustanowieniu zarządcy komisarycznego. Ultima ratio: Art. 74. Jeżeli ze sprawozdania finansowego sporządzonego przez zarząd kasy lub zarządcę komisarycznego wynika, że majątek kasy nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, a wierzyciele nie wyrażą zgody na ich pokrycie, sąd na wniosek wierzycieli lub Kasy Krajowej wydaje postanowienie o wykreśleniu kasy z rejestru, zawiadamiając o tym wierzycieli i Kasę Krajową. W takim przypadku nie przeprowadza się postępowania upadłościowego. [11] System bankowy w Polsce 68