Stop cyberprzemocy

Poważne zagrożenia dla młodych internautów zazwyczaj kojarzone są z problemem pedofilii lub innymi formami działań dorosłych przeciwko dzieciom. Kwestie te nie tracą niestety na aktualności, jednak w ostatnim czasie, wraz z coraz większą dostępnością nowych mediów dla dzieci i coraz szerszą gamą możliwości jakie te media oferują, poważnym zagrożeniem dla najmłodszych stają się również ich rówieśnicy.

Historia problemu Pierwsze doniesienia medialne dotyczące zjawiska przemocy rówieśniczej w Sieci pojawiły się na początku lat 2000. Były to m.in przypadek japońskiego ucznia nagranego w krępującej sytuacji w szatni szkolnej kamerą w telefonie komórkowym, sprawa zdjęcia amerykańskiej uczennicy, której fotografia przerobiona została na zdjęcie pornograficzne, czy głośna historia filmu w którym chłopiec z Kanady nieporadnie odgrywa scenę walki z filmu „Gwiezdne Wojny”. Wszystkie te przypadki zyskały rozgłos właśnie dlatego, że upublicznione materiały zrobiły w „Sieci” bardzo szybką i dużą „karierę”, a ofiary poniosły bardzo poważne konsekwencje.

Z czasem do media coraz częściej przytaczały historie przemocy rówieśniczej w Sieci, kończące się nawet samobójstwami lub próbami samobójczymi. W Polsce głośno o problemie przemocy rówieśniczej z użyciem mediów elektronicznych zrobiło się wraz z historią gdańskiej gimnazjalistki, która popełniła samobójstwo w efekcie przemocy doznanej ze strony rówieśników. W historii ważną rolę odegrało nagrane aktu krzywdzenia dziewczyny kamerą w telefonie komórkowym. Domniemywano, że groźba upublicznienia zarejestrowanego filmu przyczyniła się do tragicznego finału tej historii. Podobnie jak w innych krajach tak i w Polsce badania pokazują, że przypadki medialne to jedynie mały wycinek powszechnie występującego zjawiska.

Czym jest cyberprzemoc? Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) zdefiniować można najkrócej jako przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Najczęściej terminu tego używa się w odniesieniu przemocy rówieśniczej z użyciem telefonów komórkowych lub Internetu.

Podstawowe formy cyberprzemocy to: przemoc werbalna (wyzywanie, poniżanie, ośmieszanie) nękanie, straszenie, szantażowanie z użyciem Sieci, rejestrowanie niechcianych zdjęć i filmów, publikowanie w Internecie lub rozsyłanie przy użyciu telefonu komórkowego ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć, podszywanie się w Sieci pod rówieśników

Narzędzia Do działań określanych mianem cyberprzemocy wykorzystywane są m.in: poczta elektroniczna, czaty, komunikatory, strony internetowe, blogi, serwisy społecznościowe, grupy dyskusyjne, telefony komórkowe, serwisy SMS i MMS

NARZĘDZIA CYBER-PRZEMOCY POCZTA ELEKTRO-NICZNA CZATY KOMUNIKATORY (np. Tlen, GG) SERWISY SMS i MMS SPOŁECZNOŚCI-OWE BLOGI STRONY INTERNETOWE DYSKUSYJNE GRUPY

Najważniejsze ustalenia badawcze: W Polsce problem przemocy rówieśniczej w sieci rozpoznany został na początku 2007 roku przez Fundację Dzieci Niczyje i firmę badawczą Gemius S.A.. Co drugi młody internauta (52%) miał do czynienia z przemocą werbalną w Internecie lub poprzez telefon komórkowy. 47% dzieci doświadczyło wulgarnego wyzywania; 21%, poniżania, ośmieszania i upokarzania; 16% straszenia i szantażowana. 29% zgłasza, że ktoś w Sieci podawał się za nie wbrew ich woli. Ponad połowa (57%) internautów w wieku 12-17 była przynajmniej raz obiektem zdjęć lub filmów wykonanych wbrew ich woli. 14% dzieci zgłasza przypadki rozpowszechniania za pośrednictwem Internetu lub GSM kompromitujących je materiałów.

Cyberprzemoc a „tradycyjna” przemoc rówieśnicza Na znaczeniu traci klasycznie rozumiana „siła”, mierzona cechami fizycznymi czy społecznymi, a atutem sprawcy staje się umiejętność wykorzystywania możliwości, jakie dają nowe technologie informacyjne i komunikacyjne Dzieci za zwyczaj nie uświadamiają sobie jak krzywdzące mogą być działania podejmowane online Cyberprzemoc, w odróżnieniu od „tradycyjnej” przemocy charakteryzuje wysoki poziom anonimowości sprawcy. Charakterystyczna dla cyberbullingu szybkość rozpowszechniania materiałów kierowanych przeciwko ofierze oraz ich powszechna dostępność w Sieci sprawiają, że jest to zjawisko szczególnie niebezpieczne. Kompromitujące zdjęcia, filmy czy informacje potrafią zrobić w Internecie bardzo szybką „karierę” a ich usunięcie jest często praktycznie nie możliwe.

Istotną cechą cyberprzemocy jest również szeroki repertuar form krzywdzenia, poszerzający się z dnia na dzień wraz z rozwojem oferty serwisów internetowych i telefonii komórkowej. Ponadto zjawisko to jest mniej kontrolowane przez rodziców, czy nauczycieli niż „klasyczna” przemoc, gdyż działania sprawcy są trudniejsze do zaobserwowania. Przeszkodą w przeciwdziałaniu cyberprzemocy przez dorosłych jest słaba znajomość specyfiki mediów elektronicznych oraz bagatelizowanie problemu.

SKUTKI CYBERPRZEMOCY Niebezpieczny jest fakt, że wiele młodych osób nie informuje nikogo o fakcie bycia ofiarą. Może to pogłębić konsekwencje cyberprzemocy i wzbudzić w sprawcy poczucie bezkarności i przyzwolenia na działanie. Często młodzi sprawcy cyberprzemocy nie dają sobie sprawy ze skutków własnych działań. Cyberprzemoc może wpływać na psychikę dziecka silniej niż przemoc bezpośrednia. Dziecko może czuć się osaczone, zdane tylko na siebie i bezsilne. Może odczuwać silne uczucia wstydu, złości, strachu. W trudnych przypadkach może towarzyszyć mu obniżenie nastroju, a nawet stany depresyjne i działania autodestrukcyjne.

Cele nadrzędne zajęć: Celem zajęć jest zaprezentowanie uczniom zjawiska cyberprzemocy, uwrażliwienie ich na specyfikę problemu - w szczególności poprzez uświadomienie im możliwych, poważnych konsekwencji tego typu działań zarówno dla ich ofiar jak i sprawców. Efektem zajęć powinno być również wypracowanie zasad bezpiecznego i kulturalnego korzystania z Sieci oraz reagowania w sytuacjach cyberprzemocy.

W toku zajęć dzieci powinny dowiedzieć się: Jakie są formy cyberprzemocy Jakie mogą być odczucia oraz konsekwencje przemocy w Sieci dla ofiar cyberprzemocy Jakie są możliwe konsekwencje przemocy w Sieci dla sprawców tego typu działań Jak powinna zachować się ofiara cyberprzemocy i gdzie może szukać pomocy Jak powinni zachowywać się świadkowie cyberprzemocy Jak się zachowywać, żeby zmniejszyć ryzyko zostania ofiarą cyberprzemocy (bezpieczeństwo w Sieci)

W tym celu warto poruszyć kwestie: Prywatność - Kontroluj dostęp do Twoich danych i innych informacji, które umieszczasz w swoim profilu. Bezpieczny portal społecznościowy powinien pozwolić Ci nadać sobie taki status prywatności,  który zagwarantuje, że informację o Tobie będą dostępne tylko dla znajomych, których świadomie dodałeś do swojej listy. Pamiętaj też, że Twoje hasło to Twój sekret. Informacje o mnie - Dbaj o to, żeby nie ujawniać swoich danych osobowych. Stwórz bezpieczny Nick, który nie zdradzi Twojej prawdziwej tożsamości. Sieć daje nam możliwość bycia kimś innymi niż w codziennym życiu. Znaj jednak swoje granice tej zabawy - myśl jak się prezentujesz. Zdjęcia - Zastanów się dobrze zanim zamieścisz w Sieci swoje zdjęcia, które mogą być użyte, przez innych użytkowników Sieci, w sposób jakiego byś sobie nie życzył lub skopiowane do miejsca, w którym byś ich nie zamieścił.

Kontakty z innymi - Bądź czujny w kontaktach z osobami znanymi wyłącznie Sieci. Bądź bardzo ostrożny, jeżeli nowy internetowy „przyjaciel” chce się z Tobą spotkać w realu. Jeżeli zdecydujesz się na spotkanie, spotkaj się w miejscu publicznym (centrum handlowym czy w ruchliwej kawiarni) a na spotkanie pójdź z kimś, komu ufasz. Powiedz o planowanym spotkaniu odpowiedzialnej osobie dorosłej. Odpowiedzialność za informacje - Jeżeli piszesz coś w Internecie będąc pod wpływem silnych emocji, przeczytaj to dwa razy. Daj sobie czas żeby się uspokoić i sprawdź czy to, co planujesz wysłać jest tego warte. Pamiętaj także, że czasem szkoła, rodzice lub pracodawcy mają możliwość monitorowania Twojej korespondencji i Twoich działań w Sieci. Szanuj innych (Netykieta)- Zastanów się czy adresat życzyłby sobie zobaczyć taki wpis i czy Ty powiedziałbyś/abyś lub pokazał/a to samo podczas spotkania twarzą w twarz? Poczucie humoru, poglądy i zasady innych ludzi bywają różne także w Sieci. Respektuj innych w Internecie, a jeżeli kogoś urazisz znajdź metodę, żeby sprawę wyjaśnić i go przeprosić. Jeżeli ktoś Ciebie obraża myśląc, że zrobiłeś/aś coś niemiłego celowo – zamiast dać się ponieść emocjom, spróbuj wyjaśnić, że to nie było celowe, że to wynik nieporozumienia.

Działaj mądrze - Ktoś Cię prowokuje. Nie daj mu satysfakcji Działaj mądrze - Ktoś Cię prowokuje? Nie daj mu satysfakcji. Zazwyczaj jest to metoda na zwrócenie na siebie uwagi, jeżeli takiego kogoś zignorujesz prawdopodobnie da Ci spokój. Pomoc - Jeżeli jesteś atakowany, ktoś Cię straszy lub grozi Ci działaj w swojej obronie. Zgłoś fakt cyberprzemocy odpowiednim instytucjom (szkoła, policja, helpline.org.pl – 0- 800-100-100) i osobom, które mogą Ci udzielić pomocy: rodzice, psycholog szkolny, nauczyciel. Pamiętaj o realu - Kontroluj to, ile czasu spędzasz w Sieci. Dbaj o kontakty z ludźmi w świecie rzeczywistym. Nawet mając pięciuset znajomych na portalu społecznościowym możesz czuć się samotnym. Nic nie zastąpi prawdziwych znajomości.

W tym celu warto poruszyć kwestie: zasady „Netykiety” czyli kulturalnego zachowania się podczas surfowania w Necie dbanie o prywatność danych osobowych - nie wiadomo, kto jest „po drugiej stronie” (np. posługiwanie się loginem) Uświadamiać, że poczucie anonimowości w Internecie jest łudzące (nic nie znika – nie zamieszczać swoich zdjęć, filmów) Jak chronić hasła („silne” hasła, często zmieniane) Jak chronić sieć WiFi, zmieniać ustawienia prywatności na portalach społecznościowych Jak ograniczyć możliwość kontaktu (blokowanie użytkownika, możliwości komentowania, blokowanie połączeń i SMSów z określonych numerów, maili) Jak zgłaszać nadużycie, obraźliwe treści do administratora Zabezpieczyć dowody (np. SMSy, maile, zdjęcia itp.)

WAŻNE STRONY INTERNETOWE W 2007 r. w ramach kampanii „Dziecko w Sieci” powołany został projekt Helpline.org.pl pod adresem www.helpline.org.pl bezpłatny nr tel. 0800100100 pomoc młodym internautom i ich opiekunom w sytuacji zagrożenia www.dyzurnet.pl infolinia 0801615005 można zgłaszać tu anonimowo zauważone w Internecie nielegalne treści

www.dzieciakiwsieci.pl nauczyciele mogą pobrać tu scenariusze lekcji, a rodzice materiały do druku „Elementarz dla rodziców”, „Elementarz dla dzieci” www.cyberprzemoc.pl serwis o zjawiskach cyberprzemocy oraz sposobach reagowania na nią Serwisy edukacyjne dla dzieci: www.sieciaki.pl www.askforkids.com http://dzieci.wp http://kids.yahoo.com

Dla nauczycieli - przedszkole Necio.pl http://www.necio.pl/ Owce w sieci – scenariusz zajęć (PDF), kreskówki www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/owce-w-sieci.php

Klasy 1 – 3 SP Siecioszkoła – scenariusz zajęć (PDF), zeszyt ćwiczeń (PDF), kreskówki http://www.sieciaki.pl/dla-rodzicow-i-nauczycieli/scenariusze-lekcji Owce w sieci – scenariusz zajęć (PDF), kreskówki www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/owce-w-sieci.php Przygody Plika i Foldera w Sieci – film i audiobook http://www.plikifolder.pl/ Sieciaki - scenariusz zajęć (PDF), zeszyt ćwiczeń (PDF), kreskówki www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/sieciaki.php Zostań znajomym swojego dziecka – filmy i broszura informacyjna http://www.saferinternet.pl/pl/materialy-multimedialne/3334-zostan-znajomym- swojego-dziecka-projekt-edukacyjny-dla-rodzicow

Klasy 4 – 6 SP Zuźka i Tunio poznają internet – scenariusz zajęć (PDF), netykieta (PDF), rozsypanka do wydrukowania (PDF), kreskówki www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/zuzka-i-tunio-poznaja- internet.php 321 Internet – scenariusz zajęć (PDF), kreskówki www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/internet.php Lekcja bezpieczeństwa - scenariusz zajęć (PDF), filmy (mp4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/lekcja-bezpieczenstwa.php Gdzie jest Mimi? - scenariusz zajęć (PDF), film (mp4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/gdzie-jest-mimi.php

gimnazjum Lekcja bezpieczeństwa - scenariusz zajęć (PDF), filmy (mp4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/lekcja-bezpieczenstwa.php Gdzie jest Mimi? - scenariusz zajęć (PDF), film (mp4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/gdzie-jest-mimi.php Stop Cyberprzemocy – scenariusz zajęć (PDF), film (MPEG, AVI) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/stop-cyberprzemocy.php Dzień z życia – scenariusz zajęć (PDF), film (mp4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/dzien-z-zycia.php Przygody Fejsmena – scenariusz zajęć (PDF), filmy (MOV) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/przygody-fejsmena.php

Sztuka szukania – scenariusz zajęć (PDF) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/sztuka-szukania.php W Sieci – scenariusz zajęć (PDF), film (MP4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/w-sieci.php Na zawsze – scenariusz zajęć (PDF, film (MP4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/na-zawsze.php Zamiast hejtu – scenariusz zajęć (PDF), prezentacja (PDF), film (MP4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/zamiast-hejtu.php Przytul hejtera – scenariusz zajęć (PDF), prezentacja (PDF), www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/przytul-hejtera.php Mój wizerunek online – scenariusz zajęć (PDF) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/moj-wizerunek-online.php

Szkoły ponadgimnazjalne W Sieci – scenariusz zajęć (PDF), film (MP4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/w-sieci.php Na zawsze – scenariusz zajęć (PDF, film (MP4) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/na-zawsze.php Przytul hejtera – scenariusz zajęć (PDF), prezentacja (PDF), www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/przytul-hejtera.php

Materiały do rodziców i profesjonalistów Materiały do pobrania z portalu Sieciaki.pl www.edukacja.fdn.pl/materialy/sieciaki-materialy-do-pobrania.php Internet bez przesady – scenariusz spotkania z rodzicami (PDF), prezentacja (PDF) www.edukacja.fdn.pl/scenariusze/internet-bez-przesady.php Bezpieczeństwo dzieci online. Kompendium dla rodziców i profesjonalistów (PDF) www.edukacja.fdn.pl/materialy/bezpieczenstwo-dzieci-online.php Nadużywanie internetu przez dzieci i młodzież (MP4) www.edukacja.fdn.pl/materialy/naduzywanie-internetu-przez-dzieci-i-mlodziez.php Bezpiecznie Tu i Tam – kurs internetowy dla rodziców https://fundacja.orange.pl/kurs/

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 