WYBRANE ZAGADNIENIA MATERIALNEGO I PROCESOWEGO PRAWA PRACY ZAJĘCIA SZKOLENIOWE DLA RADCÓW PRAWNYCH OKRĘGOWEJ IZBY RADCÓW PRAWNYCH RZESZÓW, DNIA 10 GRUDNIA 2016 ROKU

REGULACJA PRAWNA Zgodnie z art. 19 k.p.c., w sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu. W innych (niż o roszczenie pieniężne) sprawach majątkowych powód jest obowiązany oznaczyć w pozwie – kwotą pieniężną – wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w dalszych artykułach Kodeksu postępowania cywilnego. Takim dalszym przepisem jest m.in. art. 231 k.p.c., który odzwierciedla specyfikę spraw z zakresu prawa pracy. W ten sposób ustalanie wartości przedmiotu sporu w sprawach z zakresu prawa pracy opiera się na jednym z powyższych przepisów: ogólnym (art. 19 k.p.c.) i szczególnym (art. 231 k.p.c.). Powołane przepisy odnoszą się jedynie do spraw o prawa majątkowe, które nie muszą mieć jednak charakteru pieniężnego (mogą być niepieniężne, np. o przywrócenie do pracy). Charakter majątkowy występuje wówczas, gdy sprawa zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron. Przy takim założeniu prawami majątkowymi są wszelkie prawa wywodzące się bezpośrednio ze stosunków prawnych obejmujących ekonomiczne interesy stron.

WERYFIKACJA PRZEZ SĄD PRACY WARTOŚCI PRZEDMIOTU SPORU Weryfikacja przez sąd pracy wartości przedmiotu sporu, także dla celów ustalenia obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od pozwu (także, gdy zachodzą podstawy do przyjęcia/wątpliwości, że podano kwotę „netto”, a nie „brutto”), następuje zazwyczaj poprzez zwrócenie się do pracodawcy o przedstawienie wyliczenia 1-miesięcznego (lub 1-rocznego) wynagrodzenia powoda z uwzględnieniem zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, ewentualnie przedstawienie hipotetycznego wyliczenia dochodzonego roszczenia. Powyższego wezwania dokonuje się pod rygorem grzywny (art. 475 k.p.c.).

ZAKRES SPRAW OBJĘTYCH DYSPOZYCJĄ ART. 23(1) KPC Sprawy dotyczące bytu stosunku pracy (nawiązania, ustalenia, przekształcenia, rozwiązania) mają charakter majątkowy, choć zazwyczaj dochodzone świadczenie ma charakter niepieniężny, np. o przywrócenie do pracy. Przepis art. 231 k.p.c. odnosi się do spraw w nim wymienionych, wszczynanych tylko przez pracowników, nie są nim natomiast objęte sprawy wytaczane przez pracodawcę przeciwko pracownikowi. Wśród nich mieszczą się dotyczące stosunku pracy powództwa o ustalenie ("sprawy dotyczące istnienia") i o ukształtowanie ("sprawy dotyczące nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy"). Zgodnie z orzecznictwem, przepis art. 231 k.p.c. dotyczy nie tylko umów o pracę, lecz także zatrudnienia na podstawie pozaumownych stosunków pracy.

PRAWIDŁOWA WYKŁADNIA ART. 23(1) KPC W przypadku umowy terminowej wartość przedmiotu sporu może być niższa niż wynagrodzenie za okres jednego roku, a w przypadku umowy bezterminowej – jest stała. W konsekwencji, nawet, gdy strona dochodzi np. ustalenia istnienia stosunku pracy za okres nieprzekraczający jednego roku, wartość przedmiotu sporu stanowi suma wynagrodzenia za pracę za okres jednego roku, a nie za ten okres krótszy, np. 6-miesięczny. W przypadku bezterminowego stosunku pracy, jest to zawsze suma wynagrodzenia za pracę za okres jednego roku. Ustawodawca świadomie zróżnicował w ten sposób ustalanie wartości przedmiotu sporu, uwzględniając terminowość umowy o pracę (stosunku pracy).

CHARAKTER SPRAWY O USTALENIE ISTNIENIA STOSUNKU PRACY Sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy (art. 22 k.p. w zw. z art. 189 k.p.c.) ma charakter majątkowy, w związku z tym, wynagrodzenie radcowskie jest ustalane na podstawie § 2 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r., z pominięciem § 9 ust. 1 pkt 1 i 2 tegoż rozporządzenia, choć SO w Rzeszowie stoi na stanowisko, że należy tutaj zastosować § 9 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 20 rozporządzenia)

SPRAWA O ODSZKODOWANIE W ZWIĄZKU Z ROZWIĄZANIEM STOSUNKU PRACY W utrwalonym już orzecznictwie zwrócono uwagę, że przepis art. 231 k.p.c. ma zastosowanie tylko do roszczeń majątkowych niepieniężnych. Konsekwencją tego jest w szczególności to, że w sprawach o zasądzenie odszkodowania z tytułu bezprawnego wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia wartość przedmiotu sporu stanowi podana kwota pieniężna (art. 19 § 1 k.p.c.), a nie suma wynagrodzenia za pracę, określona na podstawie art. 231 k.p.c. Innymi słowy, sprawa o odszkodowanie, choć ma swoje źródło w rozwiązaniu stosunku pracy, jest traktowana jak „zwykła” sprawa o zapłatę, np. o wynagrodzenie za pracę czy wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych (ale nie w zakresie kosztów zastępstwa procesowego).

WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU W SPRAWACH O SPROSTOWANIE ŚWIADECTWA PRACY Sprawa o sprostowanie świadectwa pracy może mieć dwojaki charakter: majątkowy oraz niemajątkowy, co zależy od przedmiotu (zakresu) treści mającej być objętą sprostowaniem, w istocie – od rodzaju żądania objętego pozwem. Jeżeli żądanie sprostowania świadectwa pracy obejmuje zakres, z którym wiąże się prawo (roszczenie) majątkowe, ma wówczas charakter sprawy majątkowej i wartość przedmiotu sporu powinna być ustalona na podstawie art. 19 i n. k.p.c.

WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU W PRZYPADKU KUMULACJI ROSZCZEŃ W przypadku kumulacji roszczeń, np. roszczenia o przywrócenie do pracy z roszczeniem o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, wartość przedmiotu sporu powinna zostać ustalona poprzez zliczenie wszystkich objętych żądaniem pozwu roszczeń (art. 21 k.p.c.). Zasadę tę należy respektować zarówno w sytuacji, w której powód kilka swoich roszczeń kieruje względem tego samego pozwanego (przedmiotowa kumulacja roszczeń – art. 191 k.p.c.), jak też w sytuacji, w której kieruje roszczenie lub kilka roszczeń względem kilku pozwanych (podmiotowa kumulacja roszczeń – współuczestnictwo procesowe – art. 72 k.p.c.).