Konsekwencje starzenia się ludności dla polskiego systemu emerytalnego FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ dr Piotr Obidziński Instytut Finansów Katedra Ubezpieczeń i Rynków Kapitałowych

Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD) Został powołany ustawą z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 ze zm.), Art. 58, ust. 1. Jego zadaniem jest gromadzenie długookresowych rezerw finansowych w czasie gdy przedstawiciele wyżu demograficznego znajdują się w wieku produkcyjnym a następnie niwelowanie negatywnych dla budżetu skutków przejścia tej grupy osób do wieku emerytalnego. Ostatecznym celem Funduszu jest odciążenie budżetu państwa w okresach najtrudniejszych z demograficznego punktu widzenia. Pierwszy taki okres nastąpi gdy w wieku emerytalnym znajdować się będą roczniki powojennego wyżu z lat 1946-1961

POTENCJALNE ŹRÓDŁA WPŁYWÓW FRD: Część składki na ubezpieczenie społeczne (w 2003 roku stanowiła 0,1% podstawy wymiaru składek, od 2004 roku podwyższana corocznie o 0,05%); Środki z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa; Przychody z lokat środków FRD; Odsetki z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS a nie stanowiących przychodów FUS i ZUS.

Co wpływa na zapotrzebowanie FRD Struktura ludności według płci i wieku – prognozowana w oparciu o założenia dotyczące (otoczenie demograficzne): płodności, umieralności, migracji zagranicznych.

Co wpływa na zapotrzebowanie FRD Rynek pracy (otoczenie społeczno-ekonomiczne) – w oparciu o założenia dotyczące : struktury populacji w podziale na poszczególne grupy zawodowe oraz grupy znajdujące się poza siłą roboczą, wzrostu gospodarczego, inflacji, stopy bezrobocia, wysokości zarobków.

Co wpływa na zapotrzebowanie FRD Dodatkowym elementem wpływającym na wielkość zapotrzebowania jest otoczenie polityczno – prawne Funduszu. Wyraża się ono między innymi w ustaleniach dotyczących: wysokości wskaźników waloryzacji składek i świadczeń wypłacanych z ubezpieczeń społecznych, wieku przechodzenia na emeryturę dla kobiet i mężczyzn, zasad przechodzenia na wcześniejsze emerytury, itd.

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (1) Rysunek 1. Urodzenia żywe w Polsce w latach 1946-2005. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (2) Rysunek 2. Schemat płodności w Polsce dla lat 1975, 1985, 1995, 2005. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (3) Rysunek 3. Prawdopodobieństwa zgonu osoby w wieku 0-ukończonych lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (4) Rysunek 4. Przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku 0-ukończonych lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (5) Rysunek 5. Przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku 65-ukończonych lat (prawa oś, w latach) oraz liczba urodzeń (lewa oś, w tys.) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i WHO

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (6) Rysunek 6. Ludność Polski w latach 1958-2007 w podziale na ekonomiczne grupy wieku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy „Demografia” Głównego Urzędu Statystycznego

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (7) Rysunek 7. Prognoza ludności Polski w latach 2015-2050 (a) Ludność w podziale na (prawa oś) ekonomiczne grupy wieku (lewa oś) (b) Współczynnik obciążenia systemowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (8) Rysunek 8. Liczba emerytów zgodnie z nowym wiekiem emerytalnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Dlaczego i w jakim celu powstał FRD (8) Fundusz Rezerwy Demograficznej powstał razem z reformą emerytalną. W założeniu miał służyć zabezpieczeniu emerytur osób obecnie wchodzących w wiek emerytalny. Mieliśmy z niego korzystać od 2009 roku i do tego czasu fundusz miał uzbierać blisko 200 mld zł. Do dzisiaj udało się uzbierać ok. 18 mld zł. ZUS co miesiąc na emerytury wydaje 10 mld zł.