Promieniotwórczość naturalna

Promieniotwórczość naturalna (inaczej promieniowanie naturalne) - promieniowanie jonizujące pochodzące wyłącznie ze źródeł naturalnych: Z naturalnych pierwiastków radioaktywnych obecnych w glebie, skałach, powietrzu i wodzie: obecnych w minerałach, przyswajanych przez rośliny i zwierzęta, a także używanych jako materiały konstrukcyjne, syntezowanych w atmosferze (i przenikających do hydrosfery) wskutek reakcji składników atmosfery z promieniowaniem kosmicznym, promieniowanie przenikalne do środowiska wskutek działalności przemysłowej człowieka (wydobycie rud uranu, spalanie węgla zawierającego pierwiastki promieniotwórcze).

Źródeł tego promieniowania nie da się uniknąć – są obecne m.in. w ścianach domów, w których mieszkamy, w pokarmie, który spożywamy, wodzie, którą pijemy i w powietrzu, którym oddychamy. Promieniowanie może stwarzać zagrożenia dla zdrowia, lecz może stwarzać też korzyści – dzięki zjawisku hormezy radiacyjnej, o istnienie której toczą się spory w świecie naukowym

Rys. 1 źródła promieniowania

Jednym z naturalnych źródeł promieniowania jest promieniowanie, które ogólnie nazwać można ziemskim. Pod ta nazwą wiele się jednak kryje. Już sama skorupa Ziemi zawiera w sobie niesamowitą mnogość pierwiastków promieniotwórczych i produktów ich rozpadu, a ciekawostkę może stanowić występujący w przyrodzie reaktor naturalny. Wiele materiałów budowlanych wywodzi swoje pochodzenie ze skał: kruszywo (granit), cegła (glina-skały osadowe), cement (wapień), itp. Oczywiście gotowe wyroby budowlane przejmują część cech tych skał, zarówno fizycznych jak i chemicznych, m.in. zawartość pierwiastków promieniotwórczych.

Drugim dużym naturalnym źródłem promieniowania jest promieniowanie kosmiczne. Jak dziś wiemy promieniowanie kosmiczne dociera do nas z głębi kosmosu. Składa się ono z bardzo szybko poruszających się cząstek materii. Cząstki te docierając do atmosfery Ziemi oddziaływają wielokrotnie z jej atomami i powodujc jonizację powietrza.

Innym naturalnym źródłem promieniowania jest żywność i woda pitna. Człowiek w czasie swojej ewolucji przystosował się do występowania promieniowania naturalnego. Promieniowanie to nie jest więc niebezpieczne dla jego zdrowia, o ile, rzecz jasna, ilość otrzymanego promieniowania nie przekracza określonej dawki.

Wielkość skutków biologicznych zależy od wielu czynników: - wielkości dawki, - rodzaju promieniowania, - czasu biologicznego połowicznego zaniku radioizotopu - mocy dawki, - rodzaju napromieniowanej tkanki (różne narządy i tkanki wykazują rozmaitą wrażliwość na działanie promieniowania), - sposobu ekspozycji (zewnętrznej lub wewnętrznej) - skażenie wewnętrzne powoduje zdecydowanie większe szkody w organizmie, - czasu pochłaniania (dawka jednorazowa czy też kilka mniejszych), - skutki promieniowania nie ujawniają się poniżej pewnej wielkości dawki - zwanej dawką progową, a międzynarodowe normy podają dopuszczalne graniczne wielkości dawek, znacznie mniejsze od progowych.

Skutki pośrednie i bezpośrednie promieniowania: Skutki bezpośrednie- występują wtedy, gdy cząstki promieniowania zrywają wiązania molekularne w ważnych cząsteczkach na przykład kwasu nukleinowego. Skutki pośrednie- polegają na rozbiciu mniej ważnych molekuł wody (tzw. radioliza wody), co prowadzi do powstania aktywnych jonów i wolnych rodników.

Szkodliwe skutki dzieli się na: somatyczne, ujawniające się bezpośrednio u osoby napromieniowanej (choroba popromienna) i genetyczne, ujawniające się dopiero w następnym pokoleniu. Skutki somatyczne dalej można podzielić na wczesne i późne oraz stochastyczne (odznaczają się tym, że ich wystąpienie zależne jest od wielkości dawki, ale stopień ich nasilenia nie zależy od dawki; należą do nich białaczka lub inne nowotwory) i niestochastyczne (stopień nasilenia tych skutków zwiększa się wraz z dawką pochłoniętą). Skutki te dotknęły naszą rodaczkę Marię Skłodowską-Curie, która była jedną z pierwszych ofiar promieniowania. W jej czasach początkowo nie zdawano sobie sprawy z biologicznych skutków dużych dawek promieniowania.

Jak widać z diagramu, największy udział w rocznej dawce ma radon, gaz promieniotwórczy pochodzący z rozpadu uranu znajdującego się w skałach, glebie materiałach budowlanych. Radon gromadzi się głównie w pomieszczeniach zamkniętych (piwnicach), zbudowanych z kamienia.

Dziękuję za uwagę :-) Emilia Domańska