ŚWIAT I POLSKA PRZED NOWYMI WYZWANIAMI KONIUNKTURA GOSPODARCZA ŚWIATA I POLSKI Koniunktura i handel światowy. Podstawowe tendencje Juliusz Kotyński

Główne zmiany w gospodarce europejskiej i światowej w 2015 r. Rok 2015 był rokiem najsłabszego rozwoju światowej gospodarki od 2009 r.; anemiczny i chwiejny wzrost utrzymywał się od 2012 r. Stopa wzrostu światowego produktu brutto towarów i usług obniżyła się z 3,4% w 2014 r. do 3,1% w 2015 r. Było to głównie skutkiem spadku dynamiki krajów rozwijających się, z 4,6% do 4,0%, i ledwo odczuwalnego przyśpieszenia w krajach rozwiniętych - z 1,8% do 1,9% (w tym w strefie euro z 1,6% do 1,8%). Kraje UE osiągnęły w 2015 r. dwuprocentowy wzrost PKB. Wśród krajów rozwiniętych silną i stabilną dynamiką w latach wyróżniała się gospodarka USA (2,4%). Do spowolnienia wzrostu krajów rozwijających się przyczyniło się, szczególnie obniżenie wzrostu PKB Chin (do 6,9%) oraz wejście w recesję części krajów BRICS: Brazylii (-3,8%), Rosji (-3,7%) i Afryki Płd. Stopa wzrostu Indii wzrosła natomiast do 7,3%. 2

3

4

5

6

Główne zmiany w gospodarce europejskiej i światowej w 2015 r. Ok. 58% światowego PKB zostało wytworzone w 2015 r. w krajach rozwijających się, a 42% w krajach rozwiniętych. Udział Chin w światowej produkcji (17,1%, wg PSN), przewyższył udział USA (15,8%) i UE (ok.17%). Chiny stały się także największym eksporterem towarów i usług, z udziałem 11,4%. Tempo wzrostu wolumenu obrotów handlu światowego towarami i usługami osłabło z 3,5% w 2014 r. do 2,8% w 2015 r., czyli wskaźnika niższego od wzrostu produkcji światowej. Wartość obrotów handlu światowego, w dolarach USA, spadła w 2015 r. o ok. 11%, na skutek załamania światowych cen paliw i surowców oraz wolumenu importu tych towarów, zwłaszcza do Chin. Polska w 2015 r. osiągnęła dość wysoki wzrost PKB (3,6%) i eksportu (6,8%), dodatnie saldo handlu zagranicznego oraz zmniejszyła deficyt finansów publicznych do 2,6% PKB i stopę bezrobocia do 9,8%, przy ujemnej inflacji (-0,9%). 7

Załamanie importu krajów rozwijających się (non-OECD) w 2015 roku (roczne stopy wzrostu wolumenu importu świata, krajów OECD i non-OECD, w %) 8

Prognozy dla gospodarki europejskiej i światowej Wg prognoz MFW z kwietnia br. na lata prognozowane było ożywienie wzrostu PKB w gospodarce światowej (do 3,2% i 3,5%), na skutek oczekiwanego przyśpieszenia wzrostu krajów rozwijających się. Spodziewane też było zwiększenie dynamiki handlu światowego (do 3,1% i 3,8%, w latach 2016 i 2017). Czerwcowe prognozy produkcji i handlu światowego OECD (2016) i Banku Światowego (2016) były jednak bardziej pesymistyczne, m.in. w związku z utrzymującym się spowolnieniem wzrostu produkcji i importu krajów o gospodarkach wschodzących i pogarszającym się od 2014 r. klimatem finansowym w gospodarce krajów rozwiniętych. 9

OECD financial conditions index, OECD Economic Outlook, June Pogorszenie się warunków finansowych dla wzrostu gospodarczego w głównych krajach rozwiniętych po 2014 r. 10

Roczne zmiany PKB, wg OECD (w %, czerwiec 2016) 11

Pogorszenie prognoz wzrostu produkcji i handlu światowego na lata wg OECD (czerwiec 2016) 12

Szok spowodowany Brexitem Nadzieje na poprawę klimatu gospodarczego w Europie i świecie dramatycznie osłabły po szoku i zamieszaniu politycznym i finansowym spowodowanym wynikami referendum w sprawie wyjścia Wielkiej Brytanii z UE (23 czerwca 2016 r.). Wyniki referendum stały się źródłem głębokiego kryzysu politycznego w Unii Europejskiej. Można je uznać za szczególny punkt zwrotny w dziejach integracji europejskiej, w kierunku dezintegracji terytorialnej i instytucjonalnej tego ugrupowania, o negatywnych skutkach także dla Polski. Zależnie od kierunku biegu wypadków, w tym decyzji państw członkowskich i władz unijnych, Brexit może być początkiem długotrwałego procesu zmian polityczno- instytucjonalnych oraz dostosowań ekonomiczno-społecznych w Europie, o różnych skutkach dla UE, Wielkiej Brytanii i świata. 13